Μην τον ξεγράφουμε εύκολα

 Του Πέτρου Λάζου

Την ερχόμενη Κυριακή 4 Δεκεμβρίου 2016, θα λάβει χώρα ένα εξαιρετικά σημαντικό γεγονός. Ένα γεγονός το οποίο μπορεί ν’ αλλάξει την πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επομένως και της Ελλάδας.

Φυσικά αναφέρομαι στο Συνταγματικό δημοψήφισμα, το οποίο θα γίνει στην «γειτονική» Ιταλία. Πρόκειται για ένα δημοψήφισμα το οποίο, εφόσον επικρατήσει η θετική απάντηση, πρόκειται ν’ αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο κοινοβουλευτισμός στην χώρα. Αντίθετα, αν επικρατήσει η αρνητική, δεν θ’ αλλάξει ο τρόπος λειτουργίας του κοινοβουλευτισμού (τουλάχιστον όχι άμεσα), αλλά πιθανότατα θα αλλάξουν σχεδόν όλα τα υπόλοιπα, στην Ιταλική Χερσόνησο.

Το Ιταλικό Κοινοβουλευτικό σύστημα (αλλά και το πολιτικό αντίστοιχο, ευρύτερα) είναι ιδιαίτερα περίπλοκο. Η φιλοδοξία να εξηγηθεί σε ένα απλό άρθρο η λειτουργία του με λεπτομέρειες, θα αποτελούσε μια μικρή ουτοπία. Θα χρειαζόταν πολύ περισσότερες από μερικές εκατοντάδες λέξεις. Η Συνταγματική Αναθεώρηση, για την οποία ζητείται η λαϊκή έγκριση, είναι μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού του. Μία δημοκρατική διαδικασία για την ελαχιστοποίηση ή, έστω, την βελτίωση αυτής της πολυπλοκότητάς.

Παρά τα αντιθέτως θρυλούμενα (una faccia, una razza και όλα τα συναφή ρητά), οι ομοιότητες μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας, είναι λιγοστές. Είναι και οι δύο μεσογειακές χώρες, έχουν  πολλές κοινές καταβολές από την Αρχαιότητα και πολλές πόλεις του Ιταλικού Νότου, ιδρύθηκαν από αποίκους Ελληνικών πόλεων. Όλα αυτά (μαζί μερικά ακόμη) έχουν σαν αποτέλεσμα, οι δυο λαοί να μοιράζονται κάποια χαρακτηριστικά. Χαρακτηριστικά όπως ο μεγάλος αυθορμητισμός, ο οξύθυμος χαρακτήρας  και οι, σε πολλές καταστάσεις, ακραίες αντιδράσεις. Κάπου εκεί όμως, σταματούν οι ομοιότητες…

Η Ιταλική οικονομία είναι μία από τις οκτώ πλέον ανεπτυγμένες στον κόσμο, ιδρυτικό μέλος της ομάδας G-7 (οι επτά μεγαλύτερες βιομηχανικές χώρες του πλανήτη), 3η οικονομία στην Ευρωζώνη, ο 8^ος μεγαλύτερος εξαγωγέας στον κόσμο κ.λπ. Η δε βιομηχανία της κατασκευάζει (ή συμμετέχει στην κατασκευή), σχεδόν, τα πάντα. Από οδοντογλυφίδες και… μανταλάκια, μέχρι ελικόπτερα, αεροπλάνα, ακόμη και εξαρτήματα διαστημοπλοίων.

Το Ιταλικό κράτος λειτουργεί, συγκριτικά με το αντίστοιχο Ελληνικό, «άψογα». Αν βέβαια η σύγκριση μεταφερθεί π.χ. απέναντι στην Γερμανία ή την Μεγάλη Βρετανία, υστερεί. Και πάλι όμως, οι όποιες διαφορές, δεν είναι χαώδεις. Χαρακτηριστικό (αν και απλοϊκό) παράδειγμα το γεγονός ότι οι Ιταλοί πολίτες οι οποίοι ζουν στο εξωτερικό, ψηφίζουν δι’ αλληλογραφίας, εδώ και δεκαετίες. Ή, αν θέλετε, το γεγονός πως μπορούν να παραλάβουν οποιοδήποτε πιστοποιητικό ή δημόσιο έγγραφο ζητήσουν, μέσα σε λίγες ημέρες, είτε ηλεκτρονικά, είτε δι’ αλληλογραφίας. Και όλα αυτά, παρ’ όλη την παροιμιώδη αστάθεια της πολιτικής  σκηνής της χώρας. Όπου οι κυβερνήσεις, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, παρελαύνουν η μία πίσω από την άλλη…

Φυσικά, σαν μεσογειακή χώρα, έχει τα προβλήματά της. Δυσκίνητοι μηχανισμοί σε όλο το φάσμα της οικονομίας, προστατευτισμοί και εμπόδια στην ελεύθερη αγορά, μεγάλη φοροδιαφυγή-φοροαποφυγή και πολλά, πολλά ακόμη (τραπεζικός τομέας, Μαφία, υπέρμετρη επιρροή της Καθολικής Εκκλησίας κ.ά.). Με δυο λόγια, φανταστείτε ένα μεγάλο μέρος των Ελληνικών προβλημάτων, αλλά με την σημασία τους για την περαιτέρω πορεία της χώρας να βρίσκεται στο ένα τρίτο (λίγο λιγότερο ή λίγο περισσότερο) απ’ ότι η αντίστοιχη των Ελληνικών. Χαρακτηριστικά θα αναφέρω ότι μεγάλος αριθμός αναλυτών θεωρεί (μάλλον όχι άδικα) ότι η Ιταλία θα μπορούσε να ανταπεξέλθει θετικά, σε μία πιθανή αποχώρησή της από το Ευρώ, χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Πράγμα το οποίο, κανείς πλέον, δεν ισχυρίζεται για την Ελλάδα…

Αυτά τα προβλήματα, προσπαθεί να λύσει ο Ιταλός πρωθυπουργός Matteo Renzi, επιδιώκοντας να πραγματοποιήσει σημαντικότατες μεταρρυθμίσεις. Οι οποίες όμως, υπό το παρόν Σύνταγμα, μπορούν να πραγματοποιηθούν μόνο σε πολύ αργούς ρυθμούς. Γι’ αυτό ξεκίνησε την Συνταγματική Αναθεώρηση. Την οποία δεν κατόρθωσε να επιτύχει, συγκεντρώνοντας τα 2/3 των ψήφων και στα δύο Κοινοβουλευτικά Σώματα (Βουλή των Αντιπροσώπων και Γερουσία). Πράγμα το οποίο τον υποχρέωσε (συνταγματικά) να καταφύγει στην αναζήτηση της λαϊκής έγκρισης…

Η τροπή η οποία δόθηκε  στα πράγματα, κατέστησε τον Ιταλό πρωθυπουργό τον κρισιμότερο παράγοντα για την συνέχεια. Αυτόν ο οποίος θα καθορίσει το μέλλον της χώρας. Χωρίς να είναι βέβαιο πως αυτή ήταν η επιθυμία του. Είτε εξ αρχής, είτε κατά την πορεία των εξελίξεων…

Πρόκειται δε για έναν παράγοντα ο οποίος κάθε άλλο παρά προβλέψιμος είναι. Δεν πρέπει να θεωρηθεί τυχαίο το γεγονός πως, με κάθε ευκαιρία η οποία του δίνεται, διατυμπανίζει ότι θα παραιτηθεί, αν στο δημοψήφισμα επικρατήσει το «Όχι». Το έκανε ξέροντας, όχι μόνο ότι το πολιτικό του κεφάλαιο του το επιτρέπει αλλά και ότι έχει την εμπιστοσύνη μεγάλου μέρους των Ιταλών, ανεξάρτητα πολιτικής τοποθέτησης. Αν σε αυτό το σκεπτικό, προσθέσει κανείς την Ιταλική Κεντροαριστερή και Ευρωαριστερή παράδοση, το αποτέλεσμα είναι μία πολιτική δυναμική, εξαιρετικά υπολογίσιμη.

Ο σαρανταενός ετών Φλωρεντίνος, κάθε άλλο παρά ένας πολιτικός της σειράς, πρέπει να λογίζεται. Έχει αποδείξει, πολλές φορές στο παρελθόν, ότι ξέρει να κερδίζει και πως είναι προετοιμασμένος να κάνει οτιδήποτε είναι αναγκαίο, στην περίσταση. Οι κάτοικοι της Τοσκάνης, έχουν να λένε για το πόσο καλά έχει ενστερνιστεί τις διδαχές του διαβόητου συμπατριώτη του, Niccolò Machiavelli…

Ενδεικτικό του τι είναι διατεθειμένος να κάνει, προκειμένου να επιτύχει τον στόχο του είναι το συμβάν με τον προκάτοχό του στην πρωθυπουργία και στην προεδρία του κόμματος, Enrico Letta. O κύριος Ρέντσι κέρδισε την αρχηγία του Ιταλικού Δημοκρατικού Κόμματος, τον Δεκέμβριο του 2013. Επικεφαλής της τότε κυβέρνησης συνεργασίας (της οποίας ηγείτο το Δημοκρατικό Κόμμα) και υπηρεσιακός πρόεδρος στο κόμμα, ήταν ο κύριος Λέττα. Πριν εκλεγεί και αμέσως μετά την εκλογή του, ο Matteo Renzi επέμενε σε όλους τους τόνους ότι, δεν θα ανατρέψει τον Enrico Letta. Όσο περνούσαν οι μέρες όμως, οι φήμες φούντωναν. Οι ψίθυροι πως ο νεαρός πρώην δήμαρχος Φλωρεντίας ετοιμαζόταν να ρίξει την κυβέρνηση και ν’ αναλάβει ο ίδιος, ήταν εκκωφαντικοί.

Την Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου 2014 το βράδυ, τηλεφώνησε στον τότε πρωθυπουργό και τον διαβεβαίωσε ότι οι φήμες ήταν εντελώς ανυπόστατες. Για να τον καθησυχάσει του είπε: «Enrico, stai sereno» (Ερρίκο, μείνε ήσυχος). Το Σάββατο το απόγευμα τον ανέτρεψε και έγινε ο νεότερος πρωθυπουργός, στην ιστορία της Ιταλίας. Και η φράση «stai sereno», από τότε χρησιμοποιείται ειρωνικά από τους Ιταλούς, για να δηλώσουν ότι θα συμβεί το ακριβώς αντίθετο από αυτό που λέγεται…

Το συγκεκριμένο περιστατικό είναι ο βασικότερος λόγος για τον οποίο, όσοι γνωρίζουν τα Ιταλικά πράγματα, δεν παραξενεύτηκαν καθόλου τις τελευταίες εβδομάδες. Όταν, ο παμπόνηρος Matteo, ξεκίνησε να κάνει αρκετές «λαϊκίστικες» εμφανίσεις (μέχρι και σε πανηγύρια πήγε). Οδηγώντας τον βασικότερο του αντίπαλο Bepe Grillo (κωμικός ηθοποιός και «βασιλιάς του λαϊκισμού»), να αισθάνεται ως και αμήχανα…

Είναι η πολιτική ευφυΐα (και ο αμοραλισμός) του κυρίου Ρέντσι ικανά να του δώσουν την νίκη; Ή θα ηττηθεί και, αντί να αποχωρήσει, θα πραγματοποιήσει έναν ελιγμό «Τσίπρα Ιούλιου ‘15» («Tsipras Luglio ‘15» – ναι, οι αποφάσεις του Μεγάλου Ηγέτη μετά το δημοψήφισμα του περυσινού καλοκαιριού, έχουν γίνει παγκόσμιο ανέκδοτο, φυσικά και στην «γείτονα»); Θα καταφέρει ο Ιταλός πρωθυπουργός να κερδίσει, παρά τα όσα δείχνουν οι δημοσκοπήσεις; Ειλικρινά, συγκεκριμένη απάντηση δεν έχω. Δεν πιστεύω καν, ότι μπορεί να γίνει ασφαλής πρόβλεψη στην συγκεκριμένη περίπτωση. Θεωρώ όλα τα ενδεχόμενα, πιθανά…

Ταυτόχρονα όμως, δείχνει απόλυτα απαραίτητο να επισημανθεί η έντονη και δυνατή προσωπικότητα «νικητή» του Matteo Renzi. Ώστε,  αν αποτύχουν και αυτήν την φορά οι δημοσκοπήσεις, να μην ξαφνιαστεί κανείς…

*Αναδημοσίευση από το Capital.gr.