Ναταλία Ρασούλη: «Ο πατέρας μου προέβλεψε την κρίση στηνΕλλάδα»

«Ο πατέρας μου ήταν πολύ προσιτός και μιλούσε με όποιον τον σταματούσε στον δρόμο με μία αμεσότητα σαν να γνωρίζονταν χρόνια» δηλώνει στο «Κ» η τραγουδίστρια Ναταλία Ρασούλη, κόρη του αείμνηστου Μανώλη Ρασούλη.

Στην Πέννυ Κροντηρά

Τιμώντας το πλούσιο μουσικό έργο που άφησε ο πατέρας της ως παρακαταθήκη σε όλους μας, συνεχίζει την μουσική της πορεία με γνώμονα τις αξίες και τις γνώσεις που έλαβε από τον Μανώλη Ρασούλη και οδηγό την αγάπη της για το χώρο.

Η μουσική ήταν μονόδρομος για εσάς;

Η μουσική είναι η μόνη γλώσσα που μπορώ να εκφραστώ απόλυτα. Ναι είναι μονόδρομος αλλά σε έναν κόσμο με χιλιάδες δρόμους,  βουνά, θάλασσες και αέρα που μέσα σε αυτόν νιώθω την απόλυτη ελευθερία.

Έχετε ένα πολύ πλούσιο βιογραφικό. Ποια η γνώμη σας για την μουσική στην σύγχρονη Ελλάδα; Ποια  η  άποψη σας  για τα  διάφορα είδη μουσικής που υπάρχουν, καθώς έχετε ένα ευρύ φάσμα ερμηνείας;

Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία έκφρασης της μουσικής στην Ελλάδα. Δυστυχώς τα μόνο είδη στα οποία δίνεται έμφαση στη χώρα μας είναι ένα ας πούμε mainstream έντεχνο, συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής ροκ, και το  βαρύ λαϊκοπόπ για να μην πω σκυλάδικο. Υπάρχουν όμως και πολλοί Έλληνες καλλιτέχνες οι οποίοι διαπρέπουν στο είδος τους όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό, για τους οποίους αδιαφορεί η εσωτερική showbiz είτε από άγνοια είτε γιατί πιστεύει ότι όσο σε περισσότερους καλλιτέχνες μοιραστεί, τόσο τα λεφτά θα μειώνονται και αυτό το βρίσκω ιδιαίτερα ανόητο.

Υπάρχουν καλλιτέχνες της λόγιας μουσικής, της παραδοσιακής αλλά, όσο και αν σας φανεί παράξενο, του μέταλ, που στο εξωτερικό είναι πασίγνωστοι και χαίρουν μεγάλης εκτίμησης, ενώ εδώ έχουμε περιοριστεί στο να ακούμε τον κάθε εμπορικό τραγουδιστή ή άντε και δημιουργό -στο τσακίρ κέφι της εγχώριας μουσικής βιομηχανίας. Υπάρχουν λοιπόν πολύ αξιόλογες ελληνικές μουσικές προτάσεις που κινούνται underground στον χώρο και βέβαια το ευρύ κοινό, αν δεν ψαχτείς λίγο παραπάνω ατομικά, παραμένει περιορισμένο στα πέντε ονόματα που σπρώχνουν οι όποιες  δισκογραφικές έχουν απομείνει και φυσικά τα ραδιόφωνα. Υπάρχει όμως και μία μικρή ίσως σύγχυση στην Ελλάδα ως προς τα είδη ξένων επιρροών. Πολλοί νέοι καλλιτέχνες πιστεύουν ότι απλά πρέπει να αντιγράφουν ένα αγγλοσαξονικό στιλ με λίγη εσάνς βαλκανίων και αγγλικά λόγια και καθάρισαν. Εκεί ακριβώς είναι λίγο δύσκολο να βρεις ένα δικό σου στίγμα, κάτι που να είσαι εσύ μόνο και όχι μια μίμηση κάποιου άλλου. Ειδικά όταν προσπαθείς να αντιπροσωπεύσεις ένα είδος μουσικής που δεν γεννήθηκε, αλλά και δεν αποτελεί βίωμα της δικής σου χώρας. Νομίζω ότι θέλουμε ακόμα μια μικρή κατανόηση ως προς ποια είναι η μουσική μας ταυτότητα στην σύγχρονη Ελλάδα.

Ποια τα επαγγελματικά σας σχέδια;

Είμαι στο στούντιο ηχογραφώντας νέα τραγούδια σε δικούς μου στίχους και μουσική. Αλλά ταυτόχρονα βρισκόμαστε στο στούντιο με πολλούς σημαντικούς  αλλά και νέους καλλιτέχνες, φίλους και συνεργάτες του Μανώλη Ρασούλη, ξαναδιαβάζοντας πολλά τραγούδια του, παίρνοντας μια νέα ματιά και πνοή και αυτά ίσως, αλλά σίγουρα εμείς, γιατί το έργο του είναι άκρως επίκαιρο και διαχρονικό. Ετοιμάζουμε λοιπό δύο cd με remakes τραγουδιών του, που πρόκειται να κυκλοφορήσουν σύντομα. Ταυτόχρονα κάνουμε συναυλίες με τα τραγούδια του, ενώ εγώ κάνω διάφορες Jazz παραστάσεις τραγουδώντας ένα ρεπερτόριο που αγαπώ και σέβομαι ιδιαίτερα και με έχει σημαδέψει. Υπάρχουν πολλά όμως σχέδια ακόμα που παράλληλα με το έργο του πατέρα μου, αλλά και ταυτόχρονα και με τον Πυρήνα Τέχνης ΒΑΒΕL, έναν πολυχώρο τέχνης που δημιούργησε ο άντρας μου ο Κωνσταντίνος Στεφανής στο Μαρούσι και στον οποίο βαυκαλιζόμαστε ότι έχουμε δημιουργήσει έναν πραγματικό πυρήνα πολιτισμού με πολλές συναυλίες, παραστάσεις, εκθέσεις και παρουσιάσεις, πραγματικά δεν φτάνουν οι 24 ώρες μιας ημέρας.

Τι να περιμένουμε από τα live «Εδώ είναι του Ρασούλη» στη «Σφίγγα»;

Αυτή τη φορά συμμετέχουν και φίλοι και συνεργάτες του πατέρα μου, όπως ο Πέτρος Βαγιόπουλος, ο Γιώργος Σαρρής, ο Θοδωρής Κοτονιάς αλλά και η φίλη του από τα παλιά Αφροδίτη Μάνου και νέοι τραγουδοποιοί και τραγουδιστές όπως η Γιώτα Νέγκα, ο Μάνος Πυροβολάκης, η Κορίνα Λεγάκη και η Αγγελική Τουμπανάκη και μαζί θα είμαστε κι εγώ και ο Κωνσταντίνος Στεφανής.

Αυτό που θέλουμε είναι τα τραγούδια του να τραγουδιούνται στη σκηνή αλλά και να χορεύονται από τον κόσμο ταυτόχρονα γιατί αυτό ήταν κάτι που ο Μανώλης Ρασούλης επιθυμούσε πολύ. Ο κόσμος να τραγουδάει αλλά και να χορεύει τα τραγούδια του και έτσι να δημιουργείται αυτή η μέθεξη που πάντα δημιουργούσε και εκείνος στις παραστάσεις του.

Τι σας εκνευρίζει και τι σας πεισμώνει στο χώρο;

Αυτό που ανέφερα και παραπάνω: ο μουσικός και καλλιτεχνικός περιορισμός μέσω μιας μανατζαρίστικης πρεμούρας αλλά κι ενός ναρκισσισμού κάποιων να επικρατούν μόνο 5 καλλιτέχνες σαν είμαστε τίποτα πρόβατα χωρίς την ικανότητα να ανοιχτούμε και σε νέα είδη και νέες φωνές. Εκτός του ότι το βρίσκω πολύ νοσηρό αυτό, το βρίσκω και εξαιρετικά βαρετό. Πρέπει αυτή η νοοτροπία να αλλάξει άμεσα. Η μουσική έκφραση ανήκει σε όλο τον κόσμο και όλες τις ψυχικές εκφράσεις και όχι μόνο στις 5 τσέπες. Ένα πράγμα όμως που με εκνευρίζει πραγματικά είναι ότι πολλοί θέλουν να μπουν στο καλλιτεχνικό χώρο για να βγάλουν λεφτά. Έρχονται νέοι καλλιτέχνες και μου λένε: Θέλω να τραγουδάω τα τραγούδια μου να βγάλω κάνα φράγκο να ζήσω λίγο άνετα. Ο καθένας δηλαδή ότι να ‘ναι. Έχει γεμίσει ο χώρος με φιλόδοξους σε μουσικό επίπεδο σχολικής γιορτής. Χωρίς να θέλω να θίξω τις σχολικές γιορτές.

Ποια η πιο έντονη ανάμνηση από τον πατέρα σας;

Ο τρόπος που με ξυπνούσε το πρωί όταν ήμουν μικρή που μου μιλούσε με διάφορα σουρεαλιστικά παιδικά λογάκια και με γαργαλητά. Επίσης τα ταξίδια που κάναμε μαζί σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Είχαμε μεγάλη φάση!

Ο   πατέρας   σας   έχει   χαρακτηριστεί   ως   ο   καλύτερος   στιχουργός   της εικοσαετίας, πως νιώθετε;

Λαϊκός στιχουργός. Αυτό έχει μια σημασία. Και αυτό άρχισε να λέγεται πριν σχεδόν 20 χρόνια. Και το λένε ακόμα. Δηλαδή της τριαντακονταετίας και βάλε. Σκέψου. Και ειδικά όταν έχουν στηρίξει αυτόν τον χαρακτηρισμό άνθρωποι όπως ο Διονύσης Σαββόπουλος και ο Λευτέρης Παπαδόπουλος κάτι θα ξέρουν. Σαν παιδί του νιώθω περήφανη. Σαν καλλιτέχνης νιώθω ότι αυτά που είπε μέσα από τα τραγούδια του είναι πράγματα που ελάχιστοι έως και κανείς δεν έγραψε. Ο λόγος του ήταν τόσο ευφυής, βαθύς αλλά ταυτόχρονα και άμεσος, κάτι που μου λείπει στον ελληνικό στίχο σήμερα. Έχω λίγο μπουχτίσει από νοήματα που αν τα καλοπροσέξεις δεν λένε τίποτα και από ρίμες μόνο για να υπάρχουν ρίμες. Ευτυχώς υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις στιχουργικά μιλώντας, όπως είναι ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου ή ο Γιάννης Αγγελάκας αλλά και κάποιο λίγοι νέοι, που κρατάνε τα μπόσικα. Όταν όμως έχουν υπάρξει τέτοιοι δημιουργοί, γεννιέται στον χώρο και μία ευθύνη να είσαι κάπως, ας πούμε, αντίστοιχος. Να  μην πούμε για να ανεβάσεις τον πήχη. Δύσκολα τα πράγματα.

Ποια   η   οπτική   σας   για   τον   πατέρα   σας   ως   καλλιτέχνη   αλλά   και   ως διανοούμενο;

Ήταν τέτοια τα ενδιαφέροντά του και κατά συνέπεια η γραφή του, που στιχουργικά ήταν τεράστιο το πεδίο στο οποίο δημιούργησε. Οι στίχοι του καθρέφτιζαν εντελώς την προσωπικότητά του και τις εμπειρίες του. Δεν προσπαθούσε να φτιάξει ένα ύφος το οποίο δεν θα αντιστοιχούσε στην δική του πραγματικότητα. Γι αυτό ήταν και άμεσος τόσο στις μεγαλύτερες γενιές, όσο και στις μικρότερες.

Ήταν ένας άνθρωπος που έψαχνε τόσο βαθιά τα πράγματα, έως και τα ξεψάχνιζε, και ταυτόχρονα ήταν τόσο νεανικός και ανοιχτός σε κάθε τι καινούργιο χωρίς να το παίζει σοβαρός διανοούμενος. Αυτό νομίζω ότι ήταν κάτι που ο κόσμος το εκτίμησε πολύ σε εκείνον. Και ταυτόχρονα ήταν πολύ προσβάσιμος και μιλούσε με όποιον τον σταματούσε στον δρόμο με μία αμεσότητα  σαν να γνωρίζονταν χρόνια. Αυτό θα πρέπει να το κάνουν και άλλοι καλλιτέχνες αλλά ίσως και κάποιοι διανοούμενοι χωρίς να το παίζουν σπουδαίοι και ντίβες μονίμως.

Πως ήταν ως προσωπικότητα;

‘Ήταν ένας μάχιμος έφηβος αλλά και ένας σοφός δάσκαλος με βαθιά σκέψη. Δημιουργούσε με το παραμικρό και από το φαινομενικά τίποτα ασταμάτητα. Είχε ένα φοβερό χιούμορ που σε παρέλυε πραγματικά ενώ ταυτόχρονα μπορεί να σου μιλούσε για το πιο σοβαρό θέμα. Ήταν ταξιδιώτης και κοσμοπολίτης. Του άρεσε στα ταξίδια να γεύεται το παραμικρό από τις άλλες κουλτούρες, τον πολιτισμό, τα μέρη, τα φαγητά και αντλούσε όλη του την έμπνευση με πολύ ανοιχτό τρόπο. ‘Ήταν βαθιά πολιτικό ον και πολύ αυστηρός στην ιδεολογία του. Με τους ανθρώπους ήταν αγαπησιάρης αλλά και ταυτόχρονα δεν χαριζόταν. Σιχαινόταν το άδικο και ήταν φοβερά γενναιόδωρος. Ήταν ευαίσθητος αλλά ταυτόχρονα πύρινος και δυναμικός και δεν σήκωνε το κατεστημένο του ελληνικού τραγουδιού, με αποτέλεσμα να συγκρούεται συχνά με τις «συντηρητικές» τάξεις του χώρου.

Τι μπορεί να μην γνωρίζει ο κόσμος για τον Μανώλη Ρασούλη;

Ήταν πολύ ανοιχτός στις συνεντεύξεις του και ποτέ δεν κρύφτηκε από τον κόσμο, ούτε προσποιήθηκε κάτι που δεν ήταν. Αν έχεις ακούσει τα τραγούδια του και διαβάσει ή δει τις συνεντεύξεις του, τον καταλαβαίνεις αμέσως. Είχε σπουδάσει σκηνοθέτης και τα πάντα στην ζωή του και την παρατηρητικότητα του είχαν μια σκηνοθετική ματιά. Λάτρευε τον κινηματογράφο και δεν έχανε ποτέ ταινία. Αγαπούσε πολύ τους Μπιτλς, τον Έλβις, τον Κοέν, τον Μάικλ Τζάκσον, την Μπιγιονσέ, το μέταλ συγκρότημα που τραγουδούσα τους Σέπτικ Φλες, τον Καζαντζίδη, τον Θεοδωράκη, τον Χατζιδάκι, τον Άκη Πάνου, τον Όσσο, τον Ιερώνυμο Μπος, τον Μέσσι και φοβόταν τον Κρίστοφερ Λι όταν έκανε τον Δράκουλα.

«Αχ   Ελλάδα   σ΄   αγαπώ»   και   «οι   κυβερνήσεις   πέφτουνε»   προφητικά τραγούδια.. Τι θα έλεγε σήμερα ο πατέρας σας για την κρίση που βιώνουμε σε πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο;

Ο πατέρας μου πίστευε πολύ στην συνειδητοποίηση της ταυτότητάς μας σαν χώρα. Πίστευε, και το είχε προτείνει με γράμμα του στον Ανδρέα Παπανδρέου όταν ήταν πρωθυπουργός, ότι η Ελλάδα πρέπει να γίνει μια πολιτισμική Ελβετία και μητέρα που θα κυοφορήσει ένα όραμα για την παγκόσμια ειρήνη. Πίστευε επίσης ότι υπάρχει μια Ελλάδα μες στην Ελλάδα, δηλαδή ένας ζωντανός πυρήνας που θα μπορούσε να ξαναγεννηθεί πολιτισμικά και ουσιαστικά στον  χάρτη τόσο τον πολιτικό όσο και τον πολιτισμικό. Θεωρούσε ότι η απληστία και η αλαζονεία των Ελλήνων μας έφερε στην κατάσταση που μας έφερε. Είχε κάνει χιλιάδες προσπάθειες να προτείνει ένα αντίδοτο, αλλά αυτά τα χαρακτηριστικά είναι πολλές φορές ανίκητα. Αλλά αυτό που έλεγε, βλέποντας την κρίση να ανατέλλει, ήταν ότι ήταν τόσο τρομακτικό αυτό που ερχόταν που δεν ήθελε να το ζήσει. Είμαι σίγουρη όμως ότι η πρότασή του, όποια και αν ήταν αυτή, θα ήταν άμεση και καταλυτική. Αρκεί κάποιος να άκουγε πραγματικά.

Ποιο τραγούδι του αγαπάτε περισσότερο και γιατί;

Νομίζω ότι τώρα πια είναι αδύνατον να ξεχωρίσω κάποιο από κάποια άλλα γιατί κάθε τραγούδι του είναι και ένας κόσμος. Νομίζω όμως πώς το «τίποτα δεν πάει χαμένο» και το «νιώσε με» είναι αυτά που είναι πιο κοντά μου αυτήν την εποχή.

Ποια τα κοινά μουσικά στοιχεία ερμηνείας και δημιουργίας με τον πατέρα σας;

Σίγουρα είναι αρχικά η καταγωγή μας. Η Κρήτη νομίζω βρίσκεται έντονα μέσα μας. Ως προς την δημιουργία, αυτό που σίγουρα έμαθα από εκείνον, είναι ότι πρέπει να υπάρχει ένας λόγος όταν κάνεις κάτι. Όχι απλά να αεροβατείς μεταξύ φαντασιακού και απροσδιόριστου. Ήμασταν και οι δύο αρκετά δυναμικοί όταν τραγουδούσαμε μαζί, ο ένας στηριζόταν στον άλλο. Είχαμε μια πολύ συγκεκριμένη επικοινωνία στην σκηνή και μου έδινε μεγάλη χαρά ότι κι εκείνος στηριζόταν σε εμένα γιατί μου επαναλάμβανε ότι εκτιμούσε αυτό που κάνω και δεν με στήριξε ποτέ γιατί ήμουν απλά το παιδί του. Η μεταξύ μας σχέση ήταν και σχέση αλληλοδιδασκαλίας, εκείνος μου μιλούσε για το λαϊκό τραγούδι και την πολιτική, εγώ για την κλασική μουσική και την hard rock σκηνή και απολαμβάναμε αυτήν την ωρίμανση από την μεταξύ μας σχέση.

 Έχετε γράψει κάποιο τραγούδι για τον πατέρα σας;

Έχω γράψει διάφορα τραγούδια που τον εμπεριέχουν με διάφορους τρόπους. Πριν τον θάνατό του όμως. Από τον θάνατό του και μετά αποφεύγω να γράψω κάτι για εκείνον. Είναι πολύ επίπονο.

Θεωρείτε ότι η νέα γενιά τραγουδιστών και δημιουργών εμπνέεται από τους παλαιότερους δημιουργούς;

Το θέμα είναι να εμπνέεται και όχι να μιμείται. Κάποιοι εμπνέονται με μεγάλο σεβασμό. Οι περισσότεροι όμως είτε μιμούνται, είτε σφυρίζουν αδιάφορα. Πραγματικά υπάρχουν εικοσάρηδες που μετά βίας γνωρίζουν τον Θεοδωράκη. Κατάντια. Money talks και αυτή είναι μια…ισχυρή έμπνευση. Στην ιστορία όμως καταγράφεται το αυθεντικό. Ο φελλός και επιπλέει και ξεχνιέται.