Του Δημήτρη Τσαρδάκη: Το πολιτικό «χιτ-παρέιντ» της επανάληψης

 

Οι οικονομικές και οι εθνικές κρίσεις συχνά οδηγούν και σε κρίση της πολιτικής, η οποία χαρακτηρίζεται από μία αναδιάταξη του πολιτικού τοπίου. Παρόλα αυτά, δεν θα ήταν υπερβολή αν κάποιος υποστήριζε ότι, σε έναν επαναληπτικό κόσμο που ζούμε, τίποτε πλέον δεν συμβαίνει. Ένα απέραντο καταθλιπτικό τοπίο της επανάληψης σκεπάζει τη ζωή μας και την κάνει άχρωμη και άοσμη. Τα συνηθισμένα δηλαδή: Διαδηλώσεις, καταλήψεις δρόμων, απεργίες, καταστροφές, βανδαλισμοί, ληστείες και εγκλήματα είναι τα στοιχεία της επανάληψης, που συνθέτουν την ‘’γεωγραφία’’ των δελτίων ειδήσεων. Όλα εγγράφονται και αντιγράφονται (πολιτικοί λόγοι, δηλώσεις, αντιπαραθέσεις), για να γίνουν σε λίγο δομικά στοιχεία της ίδιας  παράστασης, μιας κοινωνίας του θεάματος και της εργαλειοποίησης του πολιτικού λόγου. Το πολιτικό «χιτ-παρέιντ» εξαντλείται στους βαρετούς πολιτικούς μονόλογους και, το πολύ-πολύ, στο διαφημιστικό μάρκετινγκ της εκλογο-ανάλυσης. Η πολιτική δεν γεννάει πλέον καμία ελπίδα απόκλισης και διαφοροποίησης από την μονοτονία της επαναληπτικότητας των βαρετών λόγων και της διακήρυξης των καλών προθέσεων.

Νέα οικονομικά μέτρα, πολιτικοί καβγάδες και διακηρύξεις περί του ηθικού πλεονεκτήματος της Αριστεράς, μονότονες συνεντεύξεις, προγραμματικές δηλώσεις, όλα περιστρέφονται γύρω από το «Ίδιο» και το «Άλλο», που όμως και τα δύο μέρη συγκροτούν τις δύο μεγάλες ενδορρηκτικές «μαφιόζικες συναθροίσεις» της πολιτικής των νεότερων χρόνων, οι οποίες τεχνηέντως οδηγούν την ελληνική κοινωνία στην πόλωση και στον διχασμό. Το έργο το έχουμε ξαναδεί κατά την δεκαετία του ΄90, την περίοδο της ηγεμονίας του ΠΑΣΟΚ, με μία κοινωνία τεχνητά χωρισμένη σε «προοδευτικούς» και «συντηρητικούς» πολίτες. Το υπαρκτό πολιτικό «χιτ-παρέιντ» δεν προμηνύει κανέναν κόσμο της αλλαγής και της ανανέωσης του πολιτικού βίου. Παλιά φθαρμένα υλικά,  ανασύρονται από την ναφθαλίνη και  ανακυκλώνονται, σε μία προσπάθεια να διασωθούν από την μήνιν της επερχόμενης θύελλας. Ένα ξεσκόνισμα της βιτρίνας, λίγο στρας, λίγη κυκλική αλλαγή των προσώπων στα κυβερνητικά πόστα και τα όνειρα για μία Ελλάδα της Ευρώπης έτοιμα να απαλλοτριωθούν και να λεηλατηθούν για άλλη μία φορά, αυτή τη φορά από την Αριστερά.  Λίγες ενοχλητικές και «αιρετικές» φωνές καταπνίγονται εν τη γενέσει τους ή εξαναγκάζονται στη «σιωπή των αμνών».

Τόσο η πολιτική όσο και η οικονομία, κατά τα  τελευταία χρόνια, χαρακτηρίζονται από την υπερβολή της επανάληψης, την πτώση της αξιοπιστίας και της αποδοτικότητας και την έκρηξη της επαναληπτικής και ξεχειλωμένης βίας, στοιχεία που επηρεάζουν αρνητικά την κοινωνία και τους θεσμούς της και ρίχνουν τον ελληνικό λαό σε κατάθλιψη. Η μορφή της σημερινής βίας δεν έχει καμία σχέση με  εκείνη των ταξικών συγκρούσεων του Μάη του ΄68, αλλά αντίθετα είναι μία τελική αναμέτρηση πανομοιότυπων επαναληπτικών αντιγράφων, μιας ενιαίας μήτρας, μέσα στην οποία σπρώχνονται οι πανομοιότυπες επιθυμίες των ομάδων και των συντεχνιών, οι οποίες δεν έχουν κανένα άλλο τρόπο να ικανοποιηθούν, παρά μόνον εξοντώνοντας η μία την άλλη («ή τους τελειώνουμε ή μας τελειώνουν»). Έτσι, ολόκληρα τμήματα της ελληνικής κοινωνίας καθίστανται συνένοχα μιας αδρανούσας επαναληπτικότητας και βυθίζονται ολοένα και περισσότερο στην τελετουργία της μονοτονίας και στην  ψευδαίσθηση της παράστασης.

Αυτό το πολιτικό τοπίο της επαναληπτικότητας δεν υπάρχει κανένας τρόπος να αλλάξει, εκτός εάν, εν τω μεταξύ, υπάρξει μία άλλη «εγκυμονούσα» πολιτική, η οποία δεν θα έχει καμία σχέση με τις πρακτικές του παρελθόντος. Μία πολιτική που θα σπάσει τη σιωπή της επανάληψης και θα γεννήσει καινούργιους κώδικες επικοινωνίας, καινούργια γλώσσα και θα διαμορφώσει μία καινούργια σχέση του πολίτη με τους θεσμούς, με την κοινωνία και με την φύση. Μία πολιτική που θα επιτρέπει τη διαφωνία, την απόκλιση από τα αποστεωμένα ιδεολογικά κλισέ του παρελθόντος και  που θα γεννά  κάτι αληθινά καινούργιο. Όλο αυτό το εγχείρημα προϋποθέτει και μία άλλη παιδεία, που θα ανατρέψει το καθεστώς της μοιρολατρικής επαναληπτικότητας, της εξύμνησης της μετριότητας και της ισοπεδωτικής άνεσης. Μία παιδεία που παράγει πρωτίστως οράματα, αξίες, προσανατολισμούς, που δημιουργεί κίνητρα, που επενδύει σε ανθρώπινο δυναμικό και σε ταλέντα, άρα που θα κάνει ακριβώς το αντίθετο από αυτό που κάνει σήμερα και διώχνει τους νέους από την πατρίδα τους. Κοντολογίς, μία παιδεία που θα παράγει, εκτός από τα πτυχία, ιεραρχίες και αξιώματα ζωής. Χωρίς ιεραρχίες και αξιώματα ζωής δεν μπορεί να υπάρξει ούτε καν μία νοηματοδότηση του κοινωνικού βίου, παρά μόνον ένα απέραντο καταθλιπτικό κενό της μονοσήμαντης επαναληπτικότητας, μέσα στην οποία βουλιάζει συνεχώς η ελληνική κοινωνία. Επιτέλους, πρέπει να συμβεί κάτι το διαφορετικό, κάτι σαν μία «συνειδησιακή ενδόρρηξη», η οποία θα σπάσει τους δεσμούς με το ενοχοποιημένο αμαρτωλό παρελθόν. Το ζήτημα είναι θα βρεθεί, άραγε, η μαμή που θα το ξεγεννήσει;

*Ο Δημήτρης Τσαρδάκης, είναι διδάκτωρ φιλοσοφίας του πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης και ομότιμος καθηγητής του πανεπιστημίου Πατρών.

 

ΠΗΓΗ: capital.gr