Ελευθερία και ασφάλεια

 

 

 

 

 

 

 

Του Χρήστου Χωμενίδη 

Ο οδηγός του ΚΤΕΛ που με μετέφερε από τις Σέρρες στη Θεσσαλονίκη είχε μετατρέψει το μπροστινό μέρος του λεωφορείου σε κιβωτό της πίστης του. Καμιά δεκαριά πλαστικοποιημένες εικόνες αγίων σε ευλογούσαν από το παρμπρίζ. Απ’ τους καθρέφτες κρέμονταν κομποσχοίνια. Πάνω από το τιμόνι έγραφε με βυζαντινά ψηφία «Ορθοδοξία Ή Θάνατος” ενώ στο κιβώτιο ταχυτήτων διάβαζες το καθησυχαστικό «Ει ο Θεός μεθ’ημών, ουδείς καθ’ημών”. Μπαίνοντας στο όχημα, σου ερχόταν να κάνεις τον σταυρό σου. Εάν στη θέση του συνοδηγού ήταν δεμένο κάποιο ιερό λείψανο, δεν θα εκπλησσόσουν και τόσο.

Παρατηρούσα άναυδος το κινούμενο εκείνο παρεκκλήσι. Ήμουν ο μόνος. Οι υπόλοιποι επιβάτες -φαινόταν στα πρόσωπά τους- το αντιμετώπιζαν σαν κάτι το αρκετά φυσικό και απολύτως καλοδεχούμενο καθότι θεάρεστο. Τσουλώντας στην Εθνική Οδό είχαμε αναμφίβολα την Παναγιά μαζί μας.

Συζητάμε γιά την ήδη συντελούμενη τέταρτη βιομηχανική επανάσταση που θα αλλάξει άρδην την όψη του κόσμου, θα μεταμορφώσει την παραγωγή, την οικονομία, την καθημερινότητα μας, τον τρόπο με τον οποίον συνάπτουμε φιλίες και ερωτικές σχέσεις, που θα νοηματοδοτήσει διαφορετικά -ή θα στερήσει ίσως από κάθε νόημα- τις λέξεις «καταγωγή”, «σταδιοδρομία”, «οικογένεια”. Προβλέπουμε με περισσή αισιοδοξία πως τα παιδιά και τα εγγόνια μας θα αυτοπροσδιορίζονται ασύγκριτα πιό ελεύθερα από όσο εμείς. Σε ένα διαδικτυακό παγκόσμιο χωριό ονειρευόμαστε ότι ο καθένας θα αξιοποιεί τον χρόνο και τις δεξιότητές του στον μέγιστο βαθμό. Ο χόμο σάπιενς θα γίνει -λέμε- περισσότερο παρά ποτέ ζώο πολύχρωμο και πολυποικιλιακό.

Βαυκαλιζόμαστε; Στα όρια της βλασφημίας για τη μεγάλη πλειονότητα των συμπολιτών μας στον ανεπτυγμένο, πόσω δε μάλλον στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Εάν ο κάθε άνθρωπος σε όλη τη ζωή του, δημόσια και ιδιωτική, κινείται στο δίπολο «ελευθερία-ασφάλεια” -έχει ανάγκη και από πανιά που να φουσκώνουν και από άγκυρα που να τον κρατάει σταθερό στο λιμάνι το οποίο κάθε φορά επιλέγει- η ασφάλεια αποτελεί για τους περισσότερους μαγνήτη πολλαπλάσιας ισχύος από την ελευθερία.

Η ασφάλεια προϋποθέτει κατ’αρχήν ταυτότητα. Ταυτότητα όχι ρευστή και διαρκώς επαναπροσδιοριζόμενη. Μα ισόβια, απαράλλακτη, σίγουρη. Μια τέτοια ταυτότητα δεν μπορεί παρά να εκπορεύεται από το ανήκειν. Από την άνευ όρων ένταξη σε μιά κοινότητα η οποία να μοιράζεται κοινές αρχές, ρίζες και πεπρωμένο. Σε μια θρησκεία, ένα έθνος, μια ιδεολογία, μια ποδοσφαιρική έστω ομάδα.

Ο τύπος του περιπλανώμενου τυχοδιώκτη, τού «όπου γης και πατρίς”, συγκινεί στα μυθιστορήματα και στις ταινίες. Σπανίως ωστόσο γίνεται παράδειγμα προς μίμησιν. Στρατιώτες εννοούν να είναι οι πιό πολλοί, άψογα στοιχημένοι, πιστοί σε μια απαρασάλευτη ει δυνατόν ιεραρχία, ταγμένοι σε ένα σκοπό, με υπερβατικό εν μέρει χαρακτήρα. Ακόμα και οι πιό ξεσκολισμένοι -τα παιδιά της πιάτσας- δρουν βάσει ενός άγραφου «κώδικα τιμής”, ο οποίος όσο δραματικότερα παρεκκλίνει από τους επίσημους νόμους, τόσο πιό αυστηρός είναι. Ακόμα και εκείνοι που εμπορεύονται, επιχειρούν, τζογάρουν, δεν κυνηγούν κατά κανόνα την απόλαυση αλλά το κέρδος. Η συσσώρευση κεφαλαίου που να μην μπορείς να το εξανεμίσεις κατά τη διάρκεια της ζωής σου -εκτός εάν καταντήσεις νοσηρά βουλιμικός για επί χρήμασι ηδονές- η δημιουργία περιουσίας, το καπιταλιστικό ιδεώδες, είναι εξίσου μεταφυσικό με την όποια θρησκεία.

Συχνά απορούμε που οι πιό καινούργιες τεχνολογίες μετατρέπονται σε οχήματα των πιό παλιών δοξασιών. Που ο ιεροκήρυκας παραληρεί μέσω του διαδικτύου εναντίον της «σφραγίδας του θηρίου”, του «666” ή έστω της δαρβινικής θεωρίας. Που τα δημοφιλέστερα γκρουπ στο φέισμπουκ διακινούν προφητείες «γερόντων” και «γεροντισσών”. Που οι ξεματιάστρες, τα μέντιουμ, όσοι πουλάνε ξόρκια και μαντζούνια πληρώνονται με πλαστικό χρήμα, προσεχώς και με μπιτκόιν.

Καταδεικνύουμε ως ένοχο το έλλειμμα παιδείας, τη λειτουργική αγραμματοσύνη. Ή την απελπισία των ανθρώπων μπροστά στους σεισμούς του βίου, τις βαριές αρρώστιες, τις απώλειες αγαπημένων προσώπων… Ισχύουν αμφότερα. Μάλλον όμως παροξύνουν παρά δημιουργούν τον ανορθολογισμό. Ας το πάρουμε απόφαση: Βιοτική ανάγκη του ανθρώπου είναι να πιστεύει σε κάτι. Σχεδόν σε οτιδήποτε. Χούι, το οποίο βγαίνει ύστερα από την ψυχή του, είναι να ανήκει κάπου. Σχεδόν οπουδήποτε.

Και ο θαυμαστός καινούργιος κόσμος που εκκολάπτεται, των ανοιχτών επιλογών, της δίχως όρια επανεφεύρεσης του εαυτού μας, της θριαμβευτικής απελευθέρωσης από δόγματα, στερεότυπα, φόβους και φοβίες; Προφανώς ο κόσμος εκείνος θα προορίζεται για έναν νέο τύπο ανθρώπου, έτοιμο να τον υποδεχθεί, πρόθυμο να ενταχθεί, να ανθίσει, να καρπίσει μέσα του. Μιάς ισχνότατης προσώρας μειονότητας.

Ο οδηγός του ΚΤΕΛ γκάζωσε στην ευθεία προς τη Θεσσαλονίκη. Το κινητό του χτύπησε με το «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ” ενώ από το ραδιόφωνο ακουγόταν το τελευταίο σουξέ της Παόλας. Επρόκειτο για έναν σταυροφόρο της Ορθοδοξίας. Δεν κουβαλούσε με το όχημά του μονάχα καμιά εικοσαριά νυσταλέους επιβάτες. Μα και τα λάβαρα του «Εν Τούτω Νίκα” του.

 

 

 

ΠΗΓΗ: capital.gr