Ανταλλακτήριο βιβλίων self service στο δρομο σας!

Της Κατερίνας Ιορδανίδη

Πώς θα σας φαινόταν αν περπατούσατε στο δρόμο και ξαφνικά συναντούσατε μία βιβλιοθήκη γεμάτη με βιβλία όλων των ειδών; Λογοτεχνικά, επιστημονικά, ιστορικά αλλά και σχολικά, γερμανικά, ελληνικά, ρωσικά και ό,τι άλλα μπορείτε να φανταστείτε, χωρίς εγγραφή, χωρίς ωράριο λειτουργίας, με καθημερινή εναλλαγή υλικού και χωρίς να απαιτείται χρηματικό ποσό;

Οι δημόσιες ανταλλακτικές βιβλιοθήκες λειτουργούν με μεγάλη επιτυχία στο εξωτερικό, με στόχο το βιβλίο να γίνει προσιτό σε κάθε πολίτη. Έτσι και στη χώρα μας οι αρχιτέκτονες κ. Ειρήνη Αιμιλία Ιωαννίδου και κ. Λευτέρης Αμπατζής αποφάσισαν να πάρουν την πρωτοβουλία και να δημιουργήσουν τη δίκη τους βιβλιοθήκη, τον Ιούνιο του 2012, στην Κηφισιά. Μέχρι τώρα έχουν τοποθετηθεί 11 βιβλιοθήκες στο νομό Αττικής, στο νομό Χανίων αλλά και στην Κύπρο.

Το «Καρφί» συνομίλησε με την κ. Ειρήνη και τον κ. Λευτέρη, οι οποίοι μίλησαν για την ιδέα τους και επισήμαναν πως «έτσι το βιβλίο θα ταξιδεύει σε πιο πολλά μέρη και σε περισσότερους αναγνώστες».

Πώς προέκυψε η ιδέα;

Συζητώντας σε έναν καφέ για την ιδέα της ανταλλακτικής βιβλιοθήκης που λειτουργεί πολλά χρόνια στο εξωτερικό, σκεφτήκαμε να πάρουμε την πρωτοβουλία να σχεδιάσουμε κάτι αντίστοιχο για τη χώρα μας. Κάναμε μία έρευνα στις πιθανές τοποθεσίες, τελειώσαμε τα σχέδια και απευθυνθήκαμε σε κατασκευαστές που θα τους ενδιέφερε να κάνουν δωρεά. Κλείσαμε ένα ραντεβού με τον δήμαρχο Κηφισιάς, τον κατασκευαστή που ανταποκρίθηκε στο κάλεσμά μας και παρουσιάσαμε την ιδέα. Χωρίς ιδιαίτερες γραφειοκρατίες από τα Χριστούγεννα του 2011 και εκείνη τη συζήτηση στον καφέ, τον Ιούνιο του 2012 η πρώτη δημόσια, υπαίθρια ανταλλακτική βιβλιοθήκη χωρίς μητρώο, ωράριο και συνδρομή ήταν τοποθετημένη στη συμβολή των οδών Κασσαβέτη και Λεβίδου, στον πεζοδρόμιο, στην Κηφισιά, όπου παραμένει έως και σήμερα.

Σε πόσες περιοχές έχουν τοποθετηθεί βιβλιοθήκες και ποιες είναι αυτές;

Έχουμε σχεδιάσει 11 διαφορετικές ανταλλακτικές βιβλιοθήκες έως σήμερα.
Οι τοποθεσίες είναι: Δήμος Κηφισιάς, Δήμος Αθηναίων, Δήμος Γλυφάδας, Δήμος Χανίων, Δήμος Λεμεσού ΤΕΠΑΚ, Δήμος Λευκωσίας.

Ήταν εύκολο να πειστεί ο Δήμος για να δημιουργηθεί η πρώτη βιβλιοθήκη;

Είναι αλήθεια πως δεν δυσκολευτήκαμε να ξεκινήσουμε την ιδέα και να ξεπεράσουμε γραφειοκρατίες και την αργοπορία που ο καθένας φαντάζεται. Αυτό συνέβη διότι από την πρόταση αυτή έβγαιναν όλοι κερδισμένοι. Ο Δήμος μέσω δημοτικών συμβουλίων ενέκρινε την πρόταση και το σημείο τοποθέτησης του ενός τ.μ. στο πεζοδρόμιο, αποδέχτηκε τη δωρεά των χορηγών που αυτοί με τη σειρά τους με αντάλλαγμα τη διαφήμισή τους πάνω στη βιβλιοθήκη με το λογότυπό τους προσέφεραν υλικά και εργασία για την κατασκευή της δωρεάν, και τέλος οι δημότες είχαν στο δημόσιο χώρο που τους ανήκει ένα σημείο ανταλλαγής βιβλίων δωρεάν.

Ποια είναι η ανταπόκριση από τους πολίτες;

Η ανταπόκριση του κόσμου έως σήμερα είναι πολύ θετική και δεν αφήνει περιθώριο αποθάρρυνσης. Η ανταλλακτική βιβλιοθήκη είναι ένα κοινωνικό πείραμα και μέσα από αυτό αντανακλάται η παιδεία και η θέληση για αλλαγή του καθενός. Έχουμε συναντήσει κόσμο που επισκέπτεται συχνά τη βιβλιοθήκη τροφοδοτώντας την με βιβλία και ανταλλάσσοντάς τα. Έχουμε πληροφορηθεί για περιπτώσεις που απλώς παίρνουν βιβλία χωρίς να αφήνουν. Όλα επιτρέπονται, ο έλεγχος είναι ανύπαρκτος. Το δεδομένο ένα, αν πάρεις χωρίς να αφήσεις ο επόμενος θα βρει τη βιβλιοθήκη άδεια. Δεν υπάρχει έως σήμερα κάποια καταγραφή για τον αριθμό των βιβλίων, ούτε και το είδος που βρίσκεται οποιαδήποτε ώρα σε κάποιο ράφι της. Συνήθως τα παιδικά βιβλία είναι αυτά που αλλάζουν τα περισσότερα χέρια, όμως στην ανταλλακτική βιβλιοθήκη έχουν βρεθεί περιοδικά, σχολικά βοηθήματα, διατριβές, μυθιστορήματα, χάρτες, τετράδια, ακόμα και παιχνίδια, cd, dvd και ό,τι θέλει ο καθένας να προσφέρει και να ανταλλάξει με κάτι άλλο.
Η συλλογή της εναλλάσσεται συνεχώς, αφού τη διέπει η προϋπόθεση πως κάθε προσφορά έντυπου υλικού είναι δεκτή. Μια κοινωνική αλληλεπίδραση με άξονα το βιβλίο, τον αναγνώστη και το δημόσιο χώρο. Το βιβλίο αλλάζει χέρια, για να διαβαστεί από πολλούς διαφορετικούς και άγνωστους μεταξύ τους αναγνώστες. Και αναμένουμε, το πείραμα αυτό μόλις ξεκίνησε.

Είστε ικανοποιημένοι από τον τρόπο εξέλιξης της ιδέας σας;

Πιστεύουμε πολύ στην κοινωνία των πολιτών και δίνοντας ένα έναυσμα στην κοινωνική τους αλληλεπίδραση μέσα από μία κατασκευή σε δημόσιο χώρο όλα είναι πιθανά και μπορούν να συμβούν. Το ζητούμενο είναι να δημιουργηθεί ένα δίκτυο από ανταλλακτικές βιβλιοθήκες σε κάθε γωνιά της ελληνικής επικράτειας και όχι μόνο. Έτσι το βιβλίο θα ταξιδεύει σε πιο πολλά μέρη και σε περισσότερους αναγνώστες.

Υπάρχουν παρόμοιες δράσεις στο εξωτερικό;

Στο εξωτερικό η ιδέα αυτή είναι πολύ διαδεδομένη και επιτυχημένη. Ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και μέσα από την επανάχρηση δημόσιων εγκαταλελειμμένων κιβωτίων και ρολογιών της ΔΕΗ. Αντί να στέκονται ερείπια και άδεια ο κόσμος και οι γειτονιές τα γέμισαν βιβλία. Όσο περνούσε ο καιρός και τα χρόνια, αυτά εξελίχθηκαν και σχεδιάστηκαν καλύτερα. Οι ανταλλακτικές δημόσιες υπαίθριες βιβλιοθήκες κάθε χρόνο πολλαπλασιάζονται.

Ο κόσμος πιστεύετε ότι επιμένει στο να κρατά στα χέρια του ένα βιβλίο παρά την εξέλιξη της τεχνολογίας;

Εξαρτάται σίγουρα από την ιδιοσυγκρασία και το γούστο του κάθε ανθρώπου.

Περιγράψτε μας τη διαδικασία, πώς γίνεται η ανταλλαγή βιβλίων; Λειτουργεί 24 ώρες;

Η ανταλλακτική βιβλιοθήκη είναι δωρεάν, προσβάσιμη και ανοιχτή 24 ώρες το 24ωρο, αυτοδιαχειριζόμενη και δημόσια. Τοποθετείται και έπειτα εναπόκειται στην καλή θέληση των πολιτών για να συνεχίσει να στέκει καθαρή, απαραβίαστη και γεμάτη βιβλία.
Όποιος θέλει μπορεί να την προσεγγίσει ό,τι ώρα θέλει και φέρνοντας ένα βιβλίο από το σπίτι και την προσωπική του συλλογή να το αφήσει σε ένα από τα ράφια της ανταλλάσσοντάς το με ένα άλλο. Χαρίζει ένα και παίρνει ένα.
Το απόθεμά της βασίζεται αποκλειστικά στην ανταπόκριση των επισκεπτών της.
Κάθε επισκέπτης μπορεί να αποτελέσει έναν εν δυνάμει χρήστη της βιβλιοθήκης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την κοινωνική του κινητοποίηση για τη συντήρηση και τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της. Συχνά αποκαλούμε την ανταλλακτική βιβλιοθήκη ένα υπαίθριο δημόσιο έπιπλο. Θέλαμε να δοκιμάσουμε να πειραματιστούμε με κάτι που στο εξωτερικό ανθεί, να εξετάσουμε εάν μπορεί να σταθεί σε ελληνικό δημόσιο χώρο, κυρίως όμως να οικειοποιηθούμε εμείς και όλοι το δημόσιο χώρο που ανήκει σε όλους μας με μία χρήση τέτοιου χαρακτήρα.