Πολιτικός Δαρβινισμός

Του Χριστόδουλου Στεφανάδη

Ο Δαρβίνος θεωρείται ένας από τους κορυφαίους επιστήμονες όλων των εποχών. Διετύπωσε τη θεωρία της Εξέλιξης των Ειδών, αλλάζοντας ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος τη θέση του στη φύση. Γεννήθηκε στη Βρετανία.

Σε νεαρή ηλικία ξεκίνησε ένα μεγάλο ταξίδι, με στόχο να πραγματοποιήσει χαρτογραφικές μετρήσεις σε Νότιο Αμερική, Αυστραλία και Νότιο Αφρική. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ο Δαρβίνος μελετούσε τη χλωρίδα και την πανίδα κάθε χώρας που επισκεπτόταν. Στα νησιά Γκαλαπάγκος συνέλαβε τη θεωρία του, αφού διαπίστωσε ότι πουλιά, χελώνες και ερπετά είχαν διαφορές από το ένα νησί στο άλλο.

Τελικά, μετά από 20 χρόνια, στις 22 Νοεμβρίου του 1859, δημοσίευσε το βιβλίο του «Η καταγωγή των ειδών», στο οποίο περιέγραφε τους μηχανισμούς εξέλιξης, εισάγοντας για πρώτη φορά τον όρο «φυσική επιλογή». Οι αντιδράσεις στις επαναστατικές, για την εποχή εκείνη, θεωρίες του ήταν ανάμεικτες: μια μερίδα του επιστημονικού κόσμου τις αποδέχθηκε και τις στήριξε, ενώ μια άλλη τις απέρριψε με σφοδρότητα.

Το κομμάτι στο οποίο ασκήθηκε η εντονότερη συζήτηση αφορά στην προέλευση του ανθρώπου, ο οποίος, σύμφωνα με τη θεωρία του Δαρβίνου, προέρχεται από την εξέλιξη κάποιου άλλου θηλαστικού.

Το 1944, σε μια αναλογία της δαρβινικής θεωρίας, διατυπώθηκε η θεωρία του Κοινωνικού Δαρβινισμού, δηλαδή η άποψη της κοινωνικής επιβίωσης των ικανότερων και ανταγωνιστικότερων. Αυτές οι απόψεις, όμως, έχουν κατηγορηθεί για ρατσισμό και ιμπεριαλισμό. Ο Δαρβίνος δεν πίστευε ότι η επιστημονική του θεωρία μπορεί να αποτελέσει βάση για οποιαδήποτε πολιτικά συστήματα διακυβέρνησης των κοινωνιών.

Ωστόσο, η εξέλιξη του ανθρώπου, όχι μόνο από βιολογικής,  αλλά και από ψυχοκοινωνικής πλευράς, είναι αδιαμφισβήτητη.

Ο κοινωνικός άνθρωπος της εποχής μας έχει μικρή σχέση με εκείνον των παλαιότερων εποχών. Οχι φυσικά όσον αφορά στα βιολογικά του χαρακτηριστικά, τα οποία μπορεί να εξελίσσονται αλλά με πολύ αργούς ρυθμούς και επομένως μπορεί να γίνουν πολύ δύσκολα αντιληπτά. Εξελίχθηκε ως προς τα χαρακτηριστικά που καθορίζουν την κοινωνική του ένταξη, τη δημιουργία, την αλληλεγγύη, τη συντροφικότητα και εντέλει τη συμβολή του σε αυτό που αποκαλούμε πολιτισμό.

Η κοινωνική αυτή εξέλιξη του ανθρώπου συμβαδίζει αλλά και συμβάλλει στην ακμή των κοινωνιών. Ακμή σε όλους τους τομείς της λειτουργίας μιας κοινωνίας: στην παιδεία, στην οικονομία, στις επιστήμες, στον ανθρωπισμό, στις τέχνες, στην παραγωγή και σε όλους τους μηχανισμούς της κοινωνικής συνοχής. Την ακμή αυτή μιας κοινωνίας ακολουθεί και η πολιτική ζωή. Ολες οι κατακτήσεις των λαών, σε όλα τα επίπεδα, πραγματοποιήθηκαν και εφαρμόστηκαν από φωτισμένες κυβερνήσεις και πολιτικούς, που η σκέψη τους προηγείτο της εποχής τους και οι δράσεις τους ήταν απαλλαγμένες από ιδιοτέλειες, συμβιβασμούς και συναλλαγές, επομένως ήταν αποτελεσματικές.

Αυτά αφορούν κοινωνίες που βρίσκονται σε περίοδο ακμής. Νομοτελειακά, όμως, η ακμή κάποτε, σε άλλο βάθος χρόνου, ακολουθείται από την παρακμή. Σε περιόδους παρακμής συμβαίνουν τα αντίθετα. Η παιδεία, η οικονομία, οι επιστήμες, ο ανθρωπισμός, οι τέχνες, η παραγωγή και οι μηχανισμοί κοινωνικής συνοχής δοκιμάζονται και μπορεί τελικά να οδηγηθούν σε πλήρη κατάρρευση. Και βέβαια η παρακμή αφορά και την πολιτική ζωή…

Παρακμιακό μοντέλο τα τελευταία χρόνια αποτελεί η χώρα μας. Ιδιαίτερα στην πολιτική ζωή ο Κοινωνικός Δαρβινισμός λειτουργεί αρνητικά: αντί να εξελίσσεται το πολιτικό περιβάλλον βελτιούμενο, παρατηρείται συνεχής διολίσθηση στο χειρότερο, με μηχανισμούς αρνητικού Πολιτικού Δαρβινισμού.

Αναξιοπιστία, αδυναμία διαχείρισης των ζωτικών προβλημάτων της κοινωνίας, αυξανόμενες περιπτώσεις διαφθοράς, ακόμα και αδυναμία αυτοδιαχείρισης αντικειμενικά απλών κομματικών διαδικασιών, όπως οι εσωτερικές εκλογικές διαδικασίες!…

Δεν ξέρω αν είμαστε ή πλησιάζουμε στον πάτο. Πρέπει, όμως, επειγόντως να αναζητήσουμε και να κολυμπήσουμε προς την επιφάνεια. Να λειτουργήσει θετικά ο Κοινωνικός και Πολιτικός Δαρβινισμός…

Για την ατομική, την κοινωνική και την εθνική επιβίωση…

* Αναδημοσίευση από το Protothema.gr.