Πλειστηριασμοί: Ποιοι μένουν χωρίς κεραμίδι

Της Πέννυς Κροντηρά

Τρόμο έχει φέρει στους πολίτες της χώρας o νόμος που αφορά τους πλειστηριασμούς της πρώτης κατοικίας, καθώς από την 1η Ιανουαρίου 2016 το σκηνικό αλλάζει άρδην με νέες ρυθμίσεις που αυτή τη στιγμή βρίσκονται στο στάδιο της διαβούλευσης. Στα γονίδια του Έλληνα ήταν καταγεγραμμένη η συμβουλή των παππούδων μας «να έχεις ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι σου» και όλοι για αυτό κόπιαζαν. Η ασφάλεια λοιπόν της πρώτης κατοικίας πλέον δεν υφίσταται, καθώς τα σχέδια των δανειστών αδιαφορούν για τα ελληνικά νοικοκυριά. Το «Καρφί», με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Ιδιοκτησίας στις 10 Δεκεμβρίου, μίλησε με το δικηγόρο Γιάννη Γιαντζουράκη σχετικά με το τι προβλέπει ο νόμος για τα κόκκινα δάνεια μέχρι τα τέλη του Δεκεμβρίου και ποια από τα χρεωμένα νοικοκυριά θα κινδυνεύσουν.

Ο κ. Γιαντζουράκης είναι δικηγόρος από το 1987, με εξειδίκευση σε θέματα προστασίας καταναλωτή και τραπεζικού δικαίου. Από το 2010 δραστηριοποιείται παράλληλα σε κινήσεις για την προστασία των δανειοληπτών και εναντίον των πλειστηριασμών.

Η ιδιοκτησία είναι ένα από τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Πώς γίνεται να κινδυνεύει;

Η ιδιοκτησία είναι πράγματι ένα από τα ατομικά δικαιώματα, των οποίων η προστασία προβλέπεται με συνταγματική διάταξη, πλην όμως είναι δυνατή η αποστέρησή της, όταν αυτό προβλέπεται από κάποια νομική διάταξη. Τέτοιες διατάξεις είναι και αυτές που επιτρέπουν στους πιστωτές ενός προσώπου να κατάσχουν και να εκπλειστηριάζουν την περιουσία του οφειλέτη τους, προκειμένου να ικανοποιηθεί η απαίτησή τους. Η επίκληση γενικών αρχών, όπως αυτή περί προστασίας της περιουσίας, δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου κοινωνικού προβλήματος, αφού σε αντίθετη περίπτωση θα μπορούσε να την επικαλεστεί και ένας κακόβουλος οφειλέτης, όπως ένας εργοδότης που οφείλει μισθούς στους εργαζομένους του ή ένας πλούσιος επιχειρηματίας μιας πτωχευμένης επιχείρησης.

Τι όριζε μέχρι τώρα ο νόμος για τα κόκκινα δάνεια;

Η προστασία της πρώτης κατοικίας απέναντι σε τραπεζικά ιδρύματα την τελευταία πενταετία βαίνει ολοένα μειούμενη. Η άνευ όρων προστασία της πρώτης κατοικίας στην πραγματικότητα έληξε το Δεκέμβριο του 2013. Από το 2014 η προστασία της πρώτης κατοικίας, αντικειμενικής αξίας έως 200.000 ευρώ εξαρτήθηκε από την τήρηση μιας διαδικασίας συνεννόησης με τη δανείστρια τράπεζα και την ταυτόχρονη καταβολή ποσού ίσου με το 10% των οικογενειακών εισοδημάτων, ενώ παράλληλα ισχύει και η προστατευτική διάταξη του ν. 3869/2010 (νόμος Κατσέλη) για όσους φυσικά έχουν αιτηθεί την υπαγωγή τους σε αυτόν, ο οποίος όμως εξαρτά την προστασία της πρώτης κατοικίας από την καταβολή ποσού ίσου με το 80% της αντικειμενικής αξίας της.

Κατά το έτος 2015 υπήρξε ένα άτυπο μορατόριουμ από την πλευρά των τραπεζών, χωρίς να λείπουν και εξαιρέσεις όπου ακίνητα εκτέθηκαν σε πλειστηριασμό. Η απροθυμία των τραπεζών να επισπεύδουν πλειστηριασμούς οφείλετο μάλλον στη μη εμφάνιση πλειοδοτών, οι οποίοι θα έδειχναν ενδιαφέρον για τα κατασχεμένα ακίνητα, ενώ συχνές ήταν και οι παρεμβάσεις συλλογικοτήτων εναντίον των πλειστηριασμών στα ειρηνοδικεία (τόπους διεξαγωγής των πλειστηριασμών) που οδηγούσαν πρακτικά στην ακύρωσή τους. Από την κήρυξη των capital controls μέχρι και τον Οκτώβριο 2015 υπήρξε απαγόρευση των πλειστηριασμών, ενώ πλέον ήδη τα πρώτα προγράμματα πλειστηριασμού έχουν επισπεύσει πλειστηριασμούς για τις αρχές του 2016.

Τι ορίζει ο σημερινός νόμος; Ποιες αλλαγές φέρνει;

Ο νόμος απαγορεύει στις τράπεζες να προβαίνουν σε πλειστηριασμό της κύριας κατοικίας οφειλέτη, η αντικειμενική αξία της οποίας, υπολογιζόμενη για σκοπούς φορολογίας εισοδήματος, είναι μικρότερη ή ίση των 300.000 ευρώ. Η απαγόρευση θα έχει ισχύ έως την 31η Δεκεμβρίου 2015.

Προκειμένου να υπαχθούν στις διατάξεις του νόμου, οι οφειλέτες πρέπει να πληρούν πρωτίστως τα ακόλουθα κριτήρια:

• να έχουν καθαρό ετήσιο εισόδημα μικρότερο ή ίσο των 50.000 ευρώ·
• να διαθέτουν κινητή και ακίνητη περιουσία συνολικής αξίας μικρότερης ή ίσης των 500.000 ευρώ και εξ αυτής το σύνολο των καταθέσεων και κινητών αξιών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό την 20ή Νοεμβρίου του 2013 να μην υπερβαίνει τις 30.000 ευρώ (εξαιρουμένων περιοδικών παροχών από συνταξιοδοτικά και ασφαλιστικά προγράμματα).

Κατά τη διάρκεια της απαγόρευσης πλειστηριασμού οι οφειλέτες υποχρεούνται να καταβάλλουν προς τους δανειστές μηνιαίως ποσοστό 10% επί του καθαρού μηνιαίου εισοδήματός τους, εφόσον το ετήσιο οικογενειακό εισόδημα δεν ξεπερνά τις 35.000 ευρώ. Εφόσον το ετήσιο οικογενειακό τους εισόδημα ξεπερνά τις 35.000 ευρώ, αυτοί υποχρεούνται να καταβάλλουν προς τους δανειστές μηνιαίως ποσοστό 10% επί του ποσού μέχρι τις 35.000 ευρώ και ποσοστό 20% επί του υπερβάλλοντος ποσού εισοδήματος.

Ο νόμος αφορά τα στεγαστικά δάνεια ή και τα καταναλωτικά με τις κάρτες;

Τόσο ο ισχύων όσο και ο νόμος που ψηφίστηκε δεν κάνουν διάκριση και ισχύουν για κάθε είδους οφειλή προς τράπεζες, είτε από στεγαστικά είτε από καταναλωτικά δάνεια και πιστωτικές κάρτες.

Ποιες οι επιπτώσεις στους πολίτες;

Οι εταίροι δανειστές μας φαίνεται ότι πιέζουν για αυστηρότερα εισοδηματικά κριτήρια και μείωση της αξίας της προστατευόμενης κατοικίας.

 Τι ορίζει ο νόμος για τη διαγραφή μέρους των χρεών;

Η διαγραφή μέρους των χρεών προς τις τράπεζες είναι από τα σημεία διαπραγμάτευσης με τους εταίρους δανειστές και σε κάθε περίπτωση θα εξαρτάται από την οικονομική κατάσταση του κάθε δανειολήπτη, με διαφαινόμενη τάση πάντως να ελαφρύνονται μόνο πρόσωπα με εισοδήματα φτώχειας.

Ποιοι κινδυνεύουν να βρεθούν στο δρόμο λόγω πλειστηριασμών της πρώτης κατοικίας; Τι χρονοδιάγραμμα δίνει η πολιτεία;

Κινδυνεύουν να χάσουν τα σπίτια τους όσοι δεν μπορούν να υπαχθούν στην προστασία του νόμου Κατσέλη (έμποροι), καθώς και όσοι δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις ρυθμίσεις που προτείνουν οι τράπεζες είτε άτυπα είτε μέσω της διαδικασίας του κώδικα δεοντολογίας των τραπεζών.

Στις πόσες καθυστερήσεις πληρωμής δόσεων θα κινούνται οι διαδικασίες για πλειστηριασμό;

Έως τώρα οι τράπεζες προέβαιναν σε καταγγελίες των δανείων μετά από καθυστέρηση τεσσάρων μηνών για τα καταναλωτικά προϊόντα και περίπου εννέα μηνών για τα στεγαστικά δάνεια και αυτό γιατί δεν ήθελαν να εμφανίζουν πλήθος μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Ποιος ο ρόλος των distress funds;

Τα distress funds είναι επενδυτικά κεφάλαια τα οποία «αγοράζουν» από τράπεζες πακέτα δανείων έναντι μειωμένης τιμής σε σχέση με την ονομαστική τους αξία και ακολούθως αυτά υποκαθιστούν τις τράπεζες στα δικαιώματά τους απέναντι στους δανειολήπτες. Εκτιμάται ότι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των ελληνικών τραπεζών θα αγοραζόντουσαν σε ποσοστά μικρότερα του 30% της ονομαστικής τους αξίας. Το πιθανότερο όμως είναι ότι λόγω της δυσμενούς πρόβλεψης για την ελληνική οικονομία, αλλά και της εκμηδένισης της αξίας των ενυπόθηκων ακινήτων, ακόμα και τα distress funds είναι απρόθυμα να επενδύσουν σε δάνεια ελληνικών τραπεζών.

Τι θα λέγατε στον πρωθυπουργό αν είχατε τη δυνατότητα;

Σας θυμίζει τίποτε η λέξη «σεισάχθεια», κύριε πρωθυπουργέ; Δεν πέρασε δα και τόσος χρόνος!