Παγκόσμια ημέρα της γυναίκας – Ρεπορτάζ στο «Καρφί»

Της Μαρίας Καστρινάκη

Κάθε μέρα είναι η μέρα της γυναίκας, μία φορά τον χρόνο όμως γιορτάζεται με την επισημότητα που της αρμόζει. Αύριο 8 Μαρτίου γιορτάζει η γυναίκα, η μάνα, η αδελφή, η σύζυγος, η φίλη, η ερωμένη. Η γυναίκα της Ελλάδας, της Ευρώπης, του κόσμου. Η γυναίκα της καριέρας, του νοικοκυριού, της ανεργίας. Η διάσημη αλλά και αυτή της διπλανής πόρτας. Άλλωστε υπάρχει κάτι πιο όμορφο από τη γυναίκα;
Κάθε χρόνο λοιπόν, τη συγκεκριμένη ημερομηνία, τιμούμε ως ημέρα μνήμης τους αγώνες του γυναικείου κινήματος, τις κατακτήσεις των γυναικών που οδήγησαν στις ουσιαστική κατοχύρωση της ισότητας και ισοτιμίας των δύο φύλων σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής.

Tο γυναικείο κίνημα έχει καταγραφεί από ιστορικούς αναλυτές ως το πιο ανατρεπτικό, πετυχημένο και προοδευτικό κίνημα που γέννησε ο 20ός αιώνας. Ένα κίνημα που πέτυχε σε τεράστιο βαθμό την ισότητα, την ισοτιμία, τον αμοιβαίο σεβασμό και τα ίδια δικαιώματα για τα δύο φύλα.
Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας έχει τις ρίζες της στη μεγάλη διαμαρτυρία στις 8 Μαρτίου του 1857 από εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη, οι οποίες ζητούσαν ανθρώπινες συνθήκες εργασίας. Συγκεκριμένα απαιτούσαν μείωση των εξαντλητικών ωρών εργασίας από τις 16 σε 10 ώρες την ημέρα, ίδια μεροκάματα με τους άντρες, καθώς και ανθρώπινες συνθήκες στη δουλειά. Η εξέγερση αυτή καταπνίγηκε στο αίμα, ύστερα από βίαιη επέμβαση της αστυνομίας.

ΨΩΜΙ ΚΑΙ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΑ
Στις 8 Μαρτίου 1908 πάνω από 15.000 γυναίκες παρέλασαν στη Νέα Υόρκη απαιτώντας λιγότερες ώρες εργασίας, μεγαλύτερο μισθό, δικαίωμα ψήφου και την απαγόρευση της απασχόλησης των παιδιών σαν εργάτες. Το σύνθημα «Ψωμί και τριαντάφυλλα» (Bread and roses) δονούσε την ατμόσφαιρα, με το ψωμί να συμβολίζει την οικονομική ασφάλεια και τα τριαντάφυλλα την καλύτερη ποιότητα ζωής.
Η πρώτη διεθνής Ημέρα της Γυναίκας γιορτάστηκε στο 1909, ύστερα από απόφαση του Σοσιαλιστικού Κόμματος των ΗΠΑ και δύο χρόνια αργότερα και από τη Σοσιαλιστική Διεθνή ύστερα από προσπάθειες της Κλάρα Τσέτκιν, τεράστιας αγωνιστικής φυσιογνωμίας του γυναικείου και εργατικού κινήματος. Μάλιστα το 1910 η Τσέτκιν, σε μια ιστορική ομιλία της κατά τη διάρκεια του παγκόσμιου συνεδρίου Σοσιαλιστριών στην Κοπεγχάγη, αφού πρότεινε να καθιερωθεί η 8η Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας τόνισε πως «την ημερομηνία αυτή πρέπει οι συνδικαλιστικές οργανώσεις να συμπεριλάβουν στις εκδηλώσεις τους και τη διοργάνωση μιας ημέρας των γυναικών, που σε πρώτη φάση θα διεκδικεί το δικαίωμα της ψήφου των γυναικών και η εκδήλωση αυτή θα πρέπει να πάρει διεθνή χαρακτήρα».
Καθιερώθηκε ακόμη και στην τότε Σοβιετική Ένωση, με τη φεμινίστρια Αλεξάνδρα Κολοντάι να πείθει τον Λένιν να καθιερώσει την 8η Μαρτίου ως επίσημη αργία του κράτους.

Με τα χρόνια η γιορτή άρχισε να χάνει το κοινωνικό και πολιτικό υπόβαθρο και γιορτάζεται κυρίως ως έκφραση αγάπης των ανδρών προς τις γυναίκες και με προσφορά δώρων και λουλουδιών.
Η άνοδος του φεμινιστικού κινήματος έδωσε και πάλι στη γιορτή τη χαμένη της αίγλη και από το 1975 διεξάγεται υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, με σκοπό την ανάδειξη των προβλημάτων και των δικαιωμάτων της γυναίκας σε όλο τον κόσμο.

«Είμαι περήφανη για το σφουγγαρόπανο»

Η ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ, ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΓΩΝΙΖΟΜΕΝΕΣ ΚΑΘΑΡΙΣΤΡΙΕΣ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ, ΚΑΤΑΘΕΤΕΙ ΤΑ ΒΙΩΜΑΤΑ ΤΗΣ

Η Δέσποινα Κωστοπούλου είναι μια από τις 595 καθαρίστριες του υπουργείου Οικονομικών και έγινε γνωστή στο πανελλήνιο πριν από λίγους μήνες, όταν στάθηκε μπροστά από τα ΜΑΤ και παίρνοντας το κλομπ από έναν άνδρα των σωμάτων ασφαλείας τού φώναξε: «Θα χτύπαγες τη μητέρα σου με αυτό;»
Η 53χρονη καθαρίστρια βρίσκεται κάθε μέρα εδώ και είκοσι μήνες έξω από το υπουργείο Οικονομικών και διεκδικεί το αυτονόητο: την επιστροφή στην εργασία της. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως έχει ξεχάσει να είναι γυναίκα και μάνα παράλληλα. Χωρισμένη εδώ και πολλά χρόνια, εργαζόμενη μητέρα δύο παιδιών που τα μεγάλωσε μόνη της, μιλάει στο «Καρφί» για τις δυσκολίες που αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει δίνοντας το δικό της μήνυμα για την Ημέρα της Γυναίκας:
«Δεν ήταν καθόλου εύκολο να μεγαλώνω δύο παιδιά μόνη, χωρίς καμία βοήθεια. Το επάγγελμα της καθαρίστριας ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια είναι από τα πιο χαμηλόμισθα και για αυτόν τον λόγο έχω αναγκαστεί να κάνω δεύτερη αλλά και τρίτη δουλειά για έξτρα μεροκάματο, όπως και πολλές άλλες μητέρες. Δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε με αριθμό τους ρόλους που έχει μια γυναίκα σήμερα. Είναι απεριόριστοι! Πόσω μάλλον για τη γυναίκα-μητέρα που μεγαλώνει τα παιδιά της μονάχη. Ρόλοι πότε διακριτοί και πότε κρυφοί. Δεν μπορώ πραγματικά να θυμηθώ σε πόσους ρόλους μπήκα όλα αυτά τα χρόνια για να μεγαλώσω τα παιδιά μου. Μητέρα, πατέρας, φίλη, διαιτητής, μαγείρισσα, καθαρίστρια, ψυχαγωγός, ψυχολόγος, νοσοκόμα, λογίστρια, σοφέρ, αναλυτής…»

ΕΖΗΣΑ ΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ
Όσο για το αν υπάρχει ισότητα μεταξύ των δύο φύλων στις μέρες μας, η κ. Κωστοπούλου απάντησε κατηγορηματικά: «Όχι, δεν υπάρχει. Σίγουρα τα πράγματα σήμερα είναι αρκετά καλύτερα από ό,τι ήταν πριν από μερικά χρόνια. Έζησα τον ρατσισμό προσωπικά, τον είδα σε φίλες μου, σε συναδέλφους μου, στις κόρες μου. Όσο στενάχωρο και να είναι, συνεχίζει να υπάρχει ρατσισμός απέναντί μας. Έχουμε καταρρίψει ό,τι ταμπού υπήρχε πάνω στο κομμάτι αυτό, αλλά και πάλι δεν θεωρούμαστε ισότιμες απέναντι στη κοινωνία».
Ο φεμινισμός, όπως μας λέει χαρακτηριστικά η κ. Κωστοπούλου, μπορεί να ωφέλησε τη γυναίκα, αλλά δεν έφθασε εκεί που έπρεπε να έχει φθάσει: «Ο φεμινισμός στη χώρα μας έχει μείνει στα σπάργανα! Η εργασία σίγουρα ωφέλησε το γυναικείο φύλο. Είναι βέβαια δίκοπο μαχαίρι. Από τη μια την έβγαλε έξω από το σπίτι και της έδωσε δικαιώματα, από την άλλη όμως επωμίστηκε και τις δουλειές του σπιτιού. Θα μπορούσε να καθιερωθεί κάποιο επίδομα, όπως στο εξωτερικό, σε όλες αυτές τις γυναίκες οι οποίες δεν έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν. Είτε γιατί μεγαλώνουν παιδιά και δεν έχουν πού να τα αφήσουν, μιας και το κομμάτι των παιδικών σταθμών στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο πουθενά, είτε γιατί θέλουν να προσφέρουν μέσα στο σπίτι, όπου αυτή η δουλειά είναι από τις πιο δύσκολες».
«Μητρότητα και εργασία μπορούν να συνδυαστούν και να αποφέρουν πολύ καλά αποτελέσματα. Αρκεί να μη δοθεί περισσότερο βάρος στην καριέρα από ό,τι στην οικογένεια. Άλλωστε πολλές είναι οι γυναίκες που έχουν αποδείξει ότι μπορούν να τα καταφέρουν. Δεν υπάρχει ισότητα των δύο φύλων μέσα στο σπίτι κατά γενική ομολογία. Αυτό που με χαροποιεί είναι πως τα νέα παιδιά –οι νέοι άντρες– το παλεύουν σήμερα να προσφέρουν και αυτά μέσα στο σπίτι» συνεχίζει η κ. Κωστοπούλου.

ΑΝΕΡΓΙΑ=ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ
«Δεν ντράπηκα ποτέ στη ζωή μου για τη σκούπα και το σφουγγαρόπανο που κράτησα για να μεγαλώσω τα παιδιά μου» μας λέει συγκινημένη. «Όταν όμως δεν έχεις δουλειά, δεν έχεις χρήματα, η αξιοπρέπειά σου χάνεται. Η ανεργία σίγουρα προκαλεί κατάθλιψη. Όχι σε εμάς που βγήκαμε στον δρόμο όλους αυτούς τους μήνες και παλέψαμε για την εργασία μας, αλλά σε αυτές τις συναδέλφισσες που έμειναν κλεισμένες στο σπίτι τους, απογοητευμένες και επηρεασμένες από το γεγονός ότι έχασαν την εργασία τους, στα χρόνια των μνημονίων. Πολλές έπεσαν σε κατάθλιψη και, όταν συνειδητοποίησαν τι τους είχε συμβεί, επέστρεψαν στον δρόμο και αυτό διορθώθηκε σε μεγάλο βαθμό. Η γυναίκα σήμερα έχει κάνει τεράστια άλματα και έχει κερδίσει πολλά πράγματα μόνη της, με την αξία της και μόνο. Χωρίς να έχει βοήθεια από κρατικούς φορείς. Ό,τι έχει καταφέρει το έχει καταφέρει διεκδικώντας τα. Ας κοιτάξουν λοιπόν και αυτό το κομμάτι που σίγουρα τους αξίζει!»

«Δεν είμαστε όλες Μπάρμπι»
H ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΕΡΣΗ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΜΙΛΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΨΕΥΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ
Η Έρση Σωτηροπούλου θεωρείται μια από τις σημαντικότερες συγγραφείς της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας. Έχει γράψει ποιήματα, νουβέλες και μυθιστορήματα. Πραγματεύεται με δεξιοτεχνία τον έρωτα, τις κοινωνικές δομές, την ψυχολογία των εφήβων, την αποδοχή και την προδοσία.
Τα έργα της έχουν μεταφραστεί στη γαλλική, την αγγλική, τη γερμανική, την ισπανική, την ιταλική και τη σουηδική γλώσσα. Το 2000 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για το βιβλίο της «Ζιγκ ζαγκ στις νεραντζιές», καθώς και με το Βραβείο Μυθιστορήματος του περιοδικού «Διαβάζω». Επίσης το 2011 τιμήθηκε με το βραβείο του Ιδρύματος Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το μυθιστόρημά της «Εύα», ενώ η συλλογή διηγημάτων της «Να νιώθεις μπλε, να ντύνεσαι κόκκινα» απέσπασε το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος 2012.
Γεννημένη στην Πάτρα το 1953 έζησε με αντισυμβατικό τρόπο από την εφηβεία της, που συνέπεσε με τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας στην Ελλάδα. Στη συνέχεια ακολούθησε η ζωή στην Αθήνα και οι σπουδές φιλοσοφίας και πολιτιστικής ανθρωπολογίας στη Φλωρεντία. Εκεί εργάστηκε ως μορφωτική σύμβουλος στην ελληνική πρεσβεία στη Ρώμη. Παραιτήθηκε όμως, καθώς η συμβατική εργασία δεν ταίριαζε με το ασυμβίβαστο πνεύμα της. Είναι παντρεμένη και έχει αποκτήσει δύο παιδιά. Γυναίκα ανεξάρτητη, πνεύμα ελεύθερο και ανατρεπτικό, όπως και όλα όσα εκμυστηρεύθηκε στο «Καρφί»…

ΘΑ ΗΤΑΝ ΣΤΙΓΜΑ ΤΟ ΕΠΙΔΟΜΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΑΣ
«Δύσκολα τα σημερινά κορίτσια μπορούν να αντιληφθούν πόσο σημαντικό ήταν το φεμινιστικό κίνημα και πόσο βοήθησε στη συνειδητοποίηση των ρόλων και της κοινωνικής χειραγώγησης του γυναικείου φύλου στη διάρκεια των αιώνων. Κι όμως τόσα χρόνια αργότερα η ισότητα συχνά μοιάζει ουτοπία» μας λέει χαρακτηριστικά.
«Η ισότητα στην επαγγελματική εξέλιξη, στις αμοιβές ή στην κατάρτιση είναι σχεδόν ανέφικτη, διότι δύσκολα συμβαδίζει με την κύρια ή παράλληλη δραστηριότητα της γυναίκας στην οικογένεια, που ανακόπτει την πλήρη ένταξή της στην αγορά εργασίας» δηλώνει και συνεχίζει: «Ποτέ δεν είναι εύκολο για μια μητέρα που εργάζεται να μεγαλώνει ταυτόχρονα και παιδιά, αλλά, όταν πραγματικά θέλεις κάτι, το πετυχαίνεις. Στην Ελλάδα ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση, οι συγγραφείς που μπορούν να ζήσουν μέσα από τα βιβλία τους και μόνο είναι ελάχιστοι. Ο πολιτισμός ήταν από τα πρώτα που χτυπήθηκαν βάναυσα. Η αγορά των βιβλίων έπεσε κατακόρυφα. Η πίεση στη γυναίκα σήμερα είναι τρομακτική».
Όσο για το αν πρέπει να δοθεί κάποιο επίδομα στις γυναίκες νοικοκυρές η κ. Σωτηροπούλου δηλώνει αρνητική: «Πολύ φοβάμαι πως, αν καθιερωνόταν επίδομα νοικοκυράς στην Ελλάδα, θα ήταν ένα στίγμα ρατσιστικό. Συμφωνώ με το να εξασφαλιζόταν σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας ότι θα πάρουν κάποια σύνταξη στα γεράματα από το να δίνουν σε μια νέα γυναίκα επίδομα για να μένει στο σπίτι».

ΤΟ ΨΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ
Σύμφωνα με την κ. Σωτηροπούλου, η εργασία μπορεί να οδήγησε στη χειραφέτηση της γυναίκας, ο οποία όμως επωμίστηκε διπλό σταυρό. «Σε έναν κόσμο που αλλάζει με τρομακτική ταχύτητα, η κοινωνική πίεση είναι καταστροφική. Η γυναίκα εξακολουθεί να είναι δέσμια μιας εικόνας που άλλοι έχουν φτιάξει για αυτήν. Σήμερα οι γυναίκες εργάζονται, είναι δυναμικές, έχουν ευθύνες, κερδίζουν χρήματα, αλλά την ίδια στιγμή το πρότυπο της γοητείας παραμένει το ίδιο και μάλιστα πιο σαχλό απ’ ό,τι στο παρελθόν. Είναι η εικόνα Μπάρμπι, η γατούλα που, αφού ξεζουμιστεί στο γραφείο, ψωνίσει, μαγειρέψει, κοιμίσει τα παιδιά κ.λπ. φοράει κάτι σέξι και περιμένει τον άνδρα της. Ένα πρότυπο εντελώς ψεύτικο! Παρά την κρίση, που διογκώνει την απόσταση μεταξύ επιθυμίας και ικανοποίησης, οι άμυνες είναι πολύ ισχυρές κι εκείνο που υπερισχύει είναι το ζήτημα της εικόνας, το ίματζ. Μετά από τόσα χρόνια φεμινισμού φαίνεται γελοίο να ζητάς από νέες γυναίκες να κάνουν τις οδαλίσκες. Η δική μου γενιά επιχείρησε να επαναστατήσει κατά του κατεστημένου. Το δράμα των σημερινών παιδιών είναι ότι πασχίζουν να ενσωματωθούν σ’ αυτό».

ΤΙΤΛΟΙ ΕΡΓΩΝ ΤΗΣ
(2012) Ζιγκ ζαγκ στις νεραντζιές, Μεταίχμιο
(2011) Να νιώθεις μπλε, να ντύνεσαι κόκκινα, Εκδόσεις Πατάκη
(2010) Η φάρσα, Εκδόσεις Πατάκη
(2009) Εύα, Εκδόσεις Πατάκη
(2005) Αχτίδα στο σκοτάδι, Κέδρος
(2003) Δαμάζοντας το κτήνος, Κέδρος
(2001) Εορταστικό τριήμερο στα Γιάννενα, Κέδρος
(2000) Ο ζεστός κύκλος, Ελληνικά Γράμματα
(1999) Ζιγκ-ζαγκ στις νεραντζιές, Κέδρος
(1998) Ο βασιλιάς του φλίπερ, Εκδόσεις Καστανιώτη
(1997) Διακοπές χωρίς πτώμα, Εκδόσεις Καστανιώτη
(1992) Χοιροκάμηλος, Κέδρος
(1988) Μεξικό, Κέδρος
(1982) Η φάρσα, Κέδρος