Χριστούγεννα 1977, όταν ο Ανδρόνικος ανακάλυψε τον τάφο του βασιλιά Φιλίππου

«Η Ελλάς έχει δίκαιο για το όνομα. Το λέγω αυτό γιατί εγώ ξέρω Ιστορία, που δεν ξέρουν οι υπουργοί και αξιωματούχοι στην Ουάσινγκτον. Το ισχυρό όπλο της Ελλάδας είναι η Ιστορία». Αυτό είχε δηλώσει το 1962, όταν το ζήτημα του Σκοπιανού ήταν στην αιχμή του, ποιός; Μα ο περιβόητος Χένρι Κίσινγκερ, που κάθε άλλο παρά φιλέλληνα θα μπορούσε να τον χαρακτηρίσει κανείς.

Μέσα στον μικροκομματικό ορυμαγδό των ημερών και το όργιο των κοντόφθαλμων κυβερνητικών (και όχι μόνο) τακτικισμών κατά τον χειρισμό του μείζονος αυτού εθνικού θέματος, πέρασε απαρατήρητη μια σημαντική επέτειος. Στις 28 Ιανουαρίου έκλεισαν ακριβώς 57 χρόνια από την ημερομηνία (το 1961) που η αρχαιoλογική σκαπάνη του εμβληματικού Μανόλη Ανδρόνικου και των συνεργατών του από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης έφερε στο φως το ανάκτορο των Αιγών της Βεργίνας… Ήταν η αρχή… Δεκαέξι χρόνια μετά ο ίδιος ολοκληρώνει το «ιστορικό θαύμα» ανακαλύπτοντας στην ίδια περιοχή τον ασύλητο τάφο του βασιλιά Φιλίππου του Β’ των Μακεδόνων. Έκτοτε ο χώρος αυτός αποτελεί το δακτυλικό αποτύπωμα που αποδεικνύει αδιάψευστα την ιστορική αλήθεια.

Ο αείμνηστος Νικόλαος Μάρτης (πρώην υπουργός και -μεταξύ άλλων- συγγραφέας του τεκμηριωμένου και πολύτιμου βιβλίου «Η Πλαστογράφηση της Ιστορίας της Μακεδονίας»), λίγους μήνες πριν από τον θάνατό του το 2013 (έφυγε σε ηλικία 98 ετών), έστειλε στον τότε επικεφαλής της Κομισιόν Μανουέλ Μπαρόζο επιστολή, στην οποία υπερασπιζόμενος το εθνικό αξίωμα πως η Μακεδονία είναι μία και είναι ελληνική, επικαλέστηκε τις μαρτυρίες επιφανών ανδρών. Έγραψε ανάμεσα στα άλλα: «Ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Μιτεράν, μετά την επίσκεψή του στη Βεργίνα το 1982, δήλωσε: “Δεν γνώριζα για τις ανασκαφές, ούτε φανταζόμουν τόσο έντονη τη σφραγίδα της Ελλάδος εδώ. Βυθίστηκα στο μεγαλείο των αρχαίων Μακεδόνων”… Ο γνωστός Αμερικανός δημοσιογράφος Σουλτσμπέργκερ, τον οποίο εγώ ο ίδιος συνόδευσα στην Πέλλα και στη Βεργίνα, σε επιστολή του μου έγραψε από την Έδεσσα όπου διανυκτέρευσε: “Φεύγω αύριο για τη Γιουγκοσλαβία και αφήνω ένα μεγάλο κομμάτι της καρδιάς μου στη Μακεδονία!”… Ο Πολωνός μακαριστός πάπας Ιωάννης Παύλος, σε συνέντευξή του στη δημοσιογράφο κ. Πίνη (Εφημερίδα «ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ», 21 Ιουνίου 1992), δήλωσε: “Η Μακεδονία είναι πατρίδα του Φιλίππου, του Αλεξάνδρου, του Μεθοδίου και Κυρίλλου και η Μακεδονία είναι ελληνική”… Ο τέως Καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας Χέλμουτ Σμιτ χαρακτήρισε το βιβλίο μου “Η Πλαστογράφηση της Ιστορίας της Μακεδονίας” ως “εξαιρετικό και πολύ εντυπωσιακό βιβλίο της Ιστορίας της Μακεδονίας, το οποίο βέβαια αποτελεί επίσης σημαντική προσφορά στην Ιστορία της Ευρώπης”… Ο ίδιος ο Γκλιγκόροφ, σε ομιλία του κατά τη διάρκεια παρουσιάσεως του βιβλίου του σε εκδήλωση στη Νέα Υόρκη, δεν αναφέρθηκε στον Μ. Αλέξανδρο και τον Φίλιππο. Όταν δε στο τέλος της ομιλίας του ρώτησε Σκοπιανούς φοιτητές της Αυστραλίας για τις εντυπώσεις τους και εκείνοι διαμαρτυρήθηκαν που δεν αναφέρθηκε στους προγόνους τους, τον Μ. Αλέξανδρο και τον Φίλιππο, αποκρίθηκε ότι δεν το έπραξε γιατί σύμφωνα με την ιστοριογραφία τους οι Σκοπιανοί ήσαν Σέρβοι που εμφανίστηκαν τον 6ο και 7ο αιώνα και συνεπώς δεν είχαν καμία ιστορική σχέση μαζί τους».

Κατόπιν τούτων και πέρα από την επίκληση των όποιων «ιδεολογημάτων» εν ονόματι του… ρεαλισμού, θα ήταν μια ιδέα πριν από την όποια διαπραγμάτευση να πήγαιναν εκεί, στη Βεργίνα, τον όποιο «άπιστο Θωμά»-Νίμιτς και τους άλλους «επισπεύδοντες» για λύση του λεγόμενου «Μακεδονικού» ώστε «να βάλουν το δάκτυλο επί τον τύπο των ήλων» της Iστορίας και να αποδεχτούν τα αυτονόητα…

ΤΟ ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΤΩΝ ΑΙΓΩΝ

Τριπλάσιο από τον Παρθενώνα, επιβλητικό, πλούσιο και μεγαλόπρεπο, εφάμιλλο της Κνωσού και λαμπρό σαν τον Ήλιο των Μακεδόνων ήταν το Ανάκτορο των Αιγών, που έκτισε ο Φίλιππος ο Β, ο πατέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στον χώρο της σημερινής Βεργίνας πριν από 2.350 περίπου χρόνια, σύμφωνα με την αρχαιολόγο Αγγελική Κοτταρίδου, συνεργάτη στο παρελθόν του αείμνηστου καθηγητή Ανδρόνικου, του οποίου το έργο συνεχίζει στην Ημαθία. Το χτίσιμο του Ανακτόρου, του «Παρθενώνα της Μακεδονίας» όπως το χαρακτήρισε η ίδια και χρονολογείται περί το 350-340 π.Χ., υπολογίζεται πως κράτησε 10 με 12 χρόνια και απαίτησε για τη δόμησή του τη μεταφορά 13 χιλιάδων κυβικών μέτρων πωρόλιθου, που φορτώθηκαν σε βοϊδάμαξες από τα λατομεία του γειτονικού Βερμίου, 12 χιλιόμετρα μακριά από τις Αιγές! Μονάχα αυτοί οι πωρόλιθοι σε σημερινές τιμές θα κόστιζαν περίπου 26 εκατομμύρια ευρώ! Χώρια τα άλλα δομικά και διακοσμητικά υλικά.

ΕΛΑΜΠΕ ΣΤΟΝ ΗΛΙΟ

Τα αρχιτεκτονικά, μάλιστα, μέλη του Ανακτόρου του Φιλίππου καλύπτονταν από γαλάζια έως και κόκκινα λεπτότατα κονιάματα που έλαμπαν στον ήλιο της Μακεδονίας, όπως ακριβώς το δεκαεξάκτινο σύμβολό της, και γέμιζαν με δέος και θαυμασμό τα μάτια των προσωπικοτήτων που κατέφθαναν στην αυλή του ισχυρού βασιλιά της Μακεδονίας και ταυτόχρονα ηγέτη-αρχιστράτηγου των Πανελλήνων. Εκτιμάται, μάλιστα, πως την ημέρα των γάμων της άλλης κόρης του Φιλίππου, της Κλεοπάτρας, με τον βασιλιά των Μολοσσών της Ηπείρου Αλέξανδρο στις Αιγές, τα Ανάκτορα ήταν πανέτοιμα για να δεξιωθούν και να θαμπώσουν του υψηλούς προσκεκλημένους! Δυστυχώς όμως την ίδια εκείνη ημέρα, το 336 π.Χ. έκλεισαν για πάντα τα μάτια του μεγαλόπνοου εμπνευστή τους, του πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, καθώς δολοφονήθηκε εκεί, στο παρακείμενο θέατρο, από τον Παυσανία…

ΕΥΦΥΕΣ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑ ΠΥΘΕΟΥ

Τα Ανάκτορα, που είχαν μήκος 78 μέτρα και ύψος 13,60 μ. και απλώνονταν σε έκταση συνολικά 12,5 στρεμμάτων, εικάζεται πως είναι έργο του κορυφαίου αρχιτέκτονα Πυθέου, ο οποίος σχεδίασε το περίφημο Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού (355-350 π.Χ.), ένα από τα 7 θαύματα της αρχαιότητας, καθώς και τον ναό της Αθηνάς Πολιάδος στην Πριήνη της Μικράς Ασίας. Η πρόσβαση στο Ανάκτορο γινόταν από την ανατολική πλευρά, όπου υψωνόταν ένα πραγματικά μοναδικό μνημειακό πρόπυλο, στο κέντρο μιας εντυπωσιακής δωρικής κιονοστοιχίας. Σώζονται μάλιστα τα μαρμάρινα κατώφλια της τριπλής αυτής βασιλικής εισόδου. Περνώντας το πρόπυλο φτάνει κανείς στην αυλή που παραδοσιακά αποτελούσε το κέντρο, γύρω από το οποίο αρθρώνονταν οι χώροι και οι λειτουργίες κάθε σπιτιού. Όπως η πρόσοψη, έτσι και η αυλή που είναι ακριβώς τετράγωνη αποκτά εδώ μια απολύτως κανονική μνημειακή μορφή με ένα τεράστιο περιστύλιο, σε κάθε πλευρά του οποίου υπάρχουν 16 λίθινοι δωρικοί κίονες που επιστέφονται από τη χαρακτηριστική δωρική ζωφόρο. Η αυλή που χωράει άνετα περισσότερο από 2.000 καθιστούς ανθρώπους, λειτουργούσε κυρίως σαν χώρος όπου επικεντρωνόταν η πολιτική και κοινωνική ζωή του Μακεδονικού Βασιλείου, ενώ σε μια άλλη, μεγάλη, κυκλική αίθουσα της ανατολικής πλευράς, τον θόλο, είχαν βρεθεί αναθηματικές επιγραφές που αναφέρονταν στην ελληνική φυσικά γλώσσα, στον «πατρώο Ηρακλή», που οι Μακεδόνες βασιλιάδες τιμούσαν σαν πρόγονό τους, όπως και ο Αλέξανδρος. Χώροι συμποσίων, ανδρώνες, με δάπεδα στρωμένα με ψηφιδωτά από βότσαλα υπήρχαν στην ανατολική και τη βόρεια πλευρά του Παλατιού, όπου δύο διάδρομοι οδηγούσαν από το περιστύλιο στον εξώστη, μια ευρύχωρη βεράντα με πανοραμική θέα στην πόλη και σε ολόκληρη την περιοχή, που αποτελεί άλλη μία θαυμαστή καινοτομία του Ανακτόρου των Αιγών. Ιδιαίτερα εντυπωσιακά είναι όμως τα εξαίσια ψηφιδωτά που καταλαμβάνουν έκταση 2.000 τ.μ. Δηλαδή δύο ολόκληρων στρεμμάτων συνολικά. Ένα από αυτά σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση και είναι φτιαγμένο από μικροσκοπικά λευκά, μαύρα, γκρίζα, κίτρινα και κόκκινα βότσαλα! Το ψηφιδωτό αυτό θυμίζει χαλί με ένα εντυπωσιακό λουλούδι να ανθίζει στο κέντρο του, πλαισιωμένο από πολύπλοκα ελικωτά βλαστάρια και λουλούδια που εγγράφονται σε έναν κύκλο. Μάλιστα, ο πολλαπλός μαίανδρος και ο σπειρομαίανδρος, που στολίζουν την περιφέρεια του κύκλου, μοιάζουν πολύ με αυτούς που βρίσκουμε πάνω στη χρυσελεφάντινη ασπίδα του Φιλίππου Β΄, η οποία και εκτίθεται στο Μουσείο των Βασιλικών Τάφων.

Η ΑΡΠΑΓΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Ακόμη, στη μία από δύο μεγάλες επίσημες αίθουσες των Ανακτόρων, που πιθανόν ήταν αίθουσες βασιλικών ακροάσεων και συμποσίων, θέμα του επιδαπέδιου ψηφιδωτού αποτελεί μια θάλασσα από σκούρα μπλε βότσαλα, που στη μέση της καλπάζει ένας ταύρος, ο οποίος έχει στην πλάτη του την Ευρώπη! Είναι η αρπαγή της Ευρώπης, της βασιλοπούλας της Φοινίκης από τον ταύρο-Δία, την οποία φέρνει στην Κρήτη και έτσι στην ήπειρο που παίρνει από αυτήν το όνομά της. Η Αγγελική Κοτταρίδου επισημαίνει σαν πολύ σημαντικό το ότι ο Φίλιππος διάλεξε αυτό το θέμα για το πιο επίσημο δωμάτιο του Ανακτόρου του, διότι όπως φαίνεται αντιλαμβανόταν τον εαυτό του σαν Ευρωπαίο ηγεμόνα, γεγονός που, λαμβανομένων υπόψη των μοναδικών χαρακτηριστικών της δυναμικής, στρατηγικής και πολιτικής του προσωπικότητας, αλλά και του μεγαλεπήβολου και τολμηρότατου οράματός του για συντριβή του πανίσχυρου Περσικού Κράτους, δικαιώνει τα λόγια που έγραψε για εκείνον ο Θεόπομπος, χαρακτηρίζοντάς τον ως τον σπουδαιότερο άνδρα της Ευρώπης: «…Μηδέποτε ενηνοχέναι Ευρώπη τοιούτον άνδραν παράπαν οίον τον του Αμύντου Φίλιππον».

ΕΦΑΜΙΛΛΟ ΤΗΣ ΚΝΩΣΟΥ

Περισσότερο λιτές αλλά εξίσου εντυπωσιακές είναι και οι τρεις τεράστιες αίθουσες της δυτικής πλευράς με τα μαρμαροθετήματα, που υπογραμμίζουν και εδώ τη μεγάλη φροντίδα όλων των χώρων του Ανακτόρου που υπολογίζεται πως συνολικά άφηνε χώρο για 278 κλίνες. Ο Φίλιππος δηλαδή μπορούσε να παραθέσει συμπόσιο σε περισσότερους από 500 καλεσμένους ταυτόχρονα, αριθμός πρωτοφανής για τα ελληνικά δεδομένα. Το Βασιλικό Ανάκτορο του Φιλίππου στις Αιγές, με την ποιότητα, τη διακόσμηση και την αρχιτεκτονική του τελειότητα, με τον πλούτο και τις εντυπωσιακές διαστάσεις του, με τη μεγαλοπρέπεια και τη λάμψη του στο ηλιακό φως, εξοπλισμένο με όλες τις ανέσεις της εποχής, με ένα άψογο σύστημα αποχέτευσης αλλά και ύδρευσης, που έφερνε μέχρι εκεί το δροσερό νερό των πηγών του βουνού, με τις τεράστιες αίθουσες, την πελώρια αυλή, το επιβλητικό πρόπυλο, την πρωτοποριακή διώροφη στοά του, κατασκευασμένη 200 χρόνια νωρίτερα από τη Στοά του Αττάλου, τους ανδρώνες, τα διαμερίσματα των γυναικών και τους κοιτώνες, θεωρείται πια δίκαια εφάμιλλο των πλουσίων βασιλικών Ανακτόρων της Κνωσού, τόσο που ίσως να μπορούσε -εάν υποθετικά τα γνώριζε- να αναφωνήσει ο Φίλιππος: «Νενίκηκά σε Μίνωα».

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΡΩΜΑΙΩΝ

Δυστυχώς όμως μετά την κατάλυση του Μακεδονικού Βασιλείου από τους Ρωμαίους το 168 π.Χ., έπειτα από τη δραματική μάχη της Πύδνας (22 Ιουνίου 168 π.Χ.), ο ηρωικός Μακεδονικός μας Στρατός, που μόνος του αντιστέκονταν ως λέων στην ανεμπόδιστη από τους υπόλοιπους Έλληνες επέλαση των Ρωμαίων, διαλύθηκε και οι κατακτητές εξάντλησαν τη βαρβαρότητά τους καταστρέφοντας, καίγοντας και γκρεμίζοντας μαζί με την πόλη των Αιγών, τα τείχη, το θέατρό της και το περίφημο λαμπρό και μοναδικό Ανάκτορο, που περιμένει από τότε, εδώ και 2.187 χρόνια, τη σωστική αναστήλωσή του. Οι Αιγές εξαφανίζονται έκτοτε και ξεχνιούνται. Ωστόσο η ανάμνηση του θρυλικού μακεδονικού βασιλικού οίκου εξακολουθεί «να ζει και να βασιλεύει» στο βυζαντινό όνομα Παλατίτσια, που στέκει αδιάκοπα στους αιώνες έως σήμερα, στο όνομα του γειτονικού με τις Αιγές χωριού (η Βεργίνα είναι άλλο, πολύ νεότερο χωριό, που κατοικήθηκε από πρόσφυγες της Μικρασίας και της Αν. Ρωμυλίας). Στα κατοπινά πικρά χρόνια της Τουρκοκρατίας, στα 1495, μετά την άλωση της Πόλης, εκεί επάνω στα παλάτια του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου θα στήσουν οι Έλληνες το ταπεινό παλάτι του Υψίστου Βασιλέως, την Εκκλησούλα της Αγίας Τριάδας, χτισμένη στη σκιά της αιωνόβιας βελανιδιάς…

Η ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΑΝΑΚΤΟΡΟΥ

Το Ανάκτορο των Αιγών ανακαλύφθηκε ξανά το 1855 από τον Γάλλο αρχαιολόγο Λεό Εζέ, χάρη στις πληροφορίες που του έδωσε ο παρατηρητικός παπάς της περιοχής! Έτσι, ο ίδιος έξι χρόνια αργότερα θα αρχίσει τις πρώτες ανασκαφικές του έρευνες στην περιοχή, που διήρκεσαν σαράντα ημέρες. Κύλησαν τα χρόνια, ο Μακεδονικός Αγώνας, οι Βαλκανικοί, ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Μικρασιατική Καταστροφή και ο Ξεριζωμός του ΄22, ώσπου στα 1938 το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης αποφάσισε, με πρόταση του τότε καθηγητή Αρχαιολογίας Κωνσταντίνου Ρωμαίου, να αναλάβει τη συνέχιση της ανασκαφικής έρευνας στη Βεργίνα που σταμάτησε όμως εκ νέου το 1940 λόγω της αλαζονικής επίθεσης της Ιταλίας στην Ελλάδα… Ο Ρωμαίος, στην ανασκαφική ομάδα του οποίου είχε βρεθεί και ο μετέπειτα καθηγητής Ανδρόνικος, θα επανέλθει στο Ανάκτορο το 1954 και θα συνεχίσει τις ανασκαφικές του έρευνες ώς το 1956 σε συνεργασία με τον τότε έφορο Αρχαιοτήτων Χαράλαμπο Μακαρόνα ενώ από το 1959 το έργο του θα το συνεχίσουν οι διάδοχοί του στο Πανεπιστήμιο Γεώργιος Μπακαλάκης και Μανόλης Ανδρόνικος. Το 1961 το εκκλησάκι-φρουρός, που προστάτευε τον χώρο, διαλύθηκε για να προχωρήσουν εκεί οι ανασκαφές ενώ στο μεταξύ η περιοχή είχε γίνει νταμάρι και «έχτισε» με τις πέτρες της τα γύρω χωριά, με τελευταίο από όλα, στη δεκαετία του 1920, την ίδια η Βεργίνα. Από το 1972 την ανασκαφική έρευνα αναλαμβάνει πια ο καθηγητής Μανώλης Ανδρόνικος και συνεχίζει σήμερα η αρχαιολόγος Αγγελική Κοτταρίδου με την ομάδα της