Παγκόσμιο φαινόμενο στον Βροντάδo Χίου – Πασχαλινός πόλεμος με 80.000 ρουκέτες

Της Χριστίνας Σεμερτζάκη

Πάσχα στη Χίο και η εικόνα που συνειρμικά μας έρχεται στο μυαλό είναι ο κόκκινος ουρανός και το φαντασμαγορικό τοπίο το βράδυ της Ανάστασης από τις φημισμένες ρουκέτες στο χωριό Βροντάδος. Ο χιώτικος «ρουκετοπόλεμος» διεξάγεται κάθε χρόνο ανάμεσα σε δύο ενορίες του χωριού Βροντάδος, αυτήν του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας της Ερειθιανής. Μόλις οι παπάδες των δύο εκκλησιών αναφωνήσουν το «Χριστός Ανέστη», χιλιάδες ρουκέτες εκτοξεύονται από τις αντίπαλες πλευρές προσφέροντας ένα θέαμα μοναδικό, φανταστικό και εντυπωσιακό. Ο ουρανός γεμίζει από τις φωτεινές τροχιές των ρουκετών κάνοντας τη νύχτα μέρα. Δεν λείπουν και οι πανηγυρισμοί για τις όποιες επιτυχίες, ώστε να συμπληρωθεί πλήρως το όλο σκηνικό.

Πρόκειται για ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην τουρκοκρατία και διχάζει την τοπική κοινωνία, καθώς τα τελευταία χρόνια με την προβολή σε τηλεοπτικά κανάλια και ξένα ΜΜΕ οι ρουκετατζήδες αποθρασύνθηκαν. Κάτοικοι παραπονούνται για τις υλικές ζημιές, αλλά και οι θερμοί υποστηρικτές τονίζουν ότι πάση θυσία πρέπει το έθιμο να διατηρηθεί, καθώς προσελκύει κάθε Πάσχα χιλιάδες Έλληνες και ξένους τουρίστες. Αξίζει να σημειωθεί ότι φέτος μόνο από την Τουρκία θα φτάσουν στο νησί πάνω από 2.500 τουρίστες προκειμένου να απολαύσουν το πραγματικά φαντασμαγορικό θέαμα. Οι δύο εκκλησίες είναι κτισμένες σε δύο αντικρινά υψώματα που απέχουν περίπου πεντακόσια μέτρα. Το βράδυ της Ανάστασης αυτό που επικρατεί στο χωριό είναι ανεπανάληπτο.

ΠΩΣ ΞΕΚΙΝΗΣΕ ΤΟ ΕΘΙΜΟ

Ο χιώτικος «ρουκετοπόλεμος» ξεκίνησε επί τουρκοκρατίας, χωρίς όμως να υπάρχουν σαφείς αναφορές για το πότε ακριβώς και πώς έγινε η αρχή. Ελάχιστα είναι γνωστά για την ιστορία του εθίμου πριν από το 1950. Φήμες και μαρτυρίες από τους γηραιότερους λένε ότι τα παλιά χρόνια τα «Βρονταδουσάκια» (τα παιδιά που κατοικούν στον Βροντάδο) των δύο ενοριών έπαιζαν πετροπόλεμο με σφεντόνες. Ο οικισμός του Αγίου Μάρκου είναι νεότερος από αυτόν της Παναγίας της Ερειθιανής, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται αντιπαλότητες μεταξύ των παιδιών που εκτόνωναν την οργή τους με πετροπόλεμο. Στη συνέχεια ενεπλάκησαν και οι μεγαλύτεροι, ενώ οι σφεντόνες έδωσαν τη θέση τους σε αληθινά όπλα της εποχής εκείνης, που ονομάζονταν «σουρυτάδες». Αργότερα μπήκαν στη διένεξη και τα κανονάκια των ναυτικών από τα παροπλισμένα πλοία. Το βράδυ της Ανάστασης έπεφταν βροχή οι κανονιές από την αυλή της μιας εκκλησίας με στόχο την άλλη. Για αδιευκρίνιστους λόγους, ο πόλεμος αυτός άρχισε να παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις κατά το 1889, με τους αντιπάλους να χαλούν μέχρι και τις βοτσαλωτές αυλές των εκκλησιών για να γεμίσουν με βότσαλα τα κανονάκια. Οι Τούρκοι φοβήθηκαν τη χρησιμοποίηση των κανονιών σε πιθανή εξέγερση των κατοίκων της Χίου, τα κατέσχεσαν και τα μετέφεραν στο κάστρο του νησιού. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, οι ενορίτες των δύο εκκλησιών θέλησαν να συνεχίσουν τον «πόλεμο» με κάτι εντυπωσιακό, που όμως να μην τους το απαγορεύουν οι Τούρκοι.

ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

Τη λύση έδωσε ο ονομαστός Χιώτης πυροτεχνουργός Κορακάκης, ενορίτης του Αγίου Μάρκου, που είχε το εργαστήριό του στην πόλη. Έφτιαξε ρουκέτες τις οποίες έφερε στον Βροντάδο, ενώ ταυτόχρονα άφησε το μυστικό να διαρρεύσει και στους ενορίτες της Παναγίας. Μέχρι τις αρχές του 1900 οι Βρονταδούσοι προμηθεύονταν τις ρουκέτες της Ανάστασης αποκλειστικά από τον Κορακάκη. Στη συνέχεια η «τέχνη» διαδόθηκε και άρχισαν να τις φτιάχνουν μόνοι τους. Η ρίψη γινόταν από τις σκεπές των εκκλησιών, αλλά με τα χρόνια και μετά από κάποια ατυχή περιστατικά το «πεδίο βολής» μεταφέρθηκε στα γύρω χωράφια, όπου βρίσκεται μέχρι και σήμερα. Για τους Παναγούσους (ενορίτες της Παναγίας της Ερειθιανής) στόχος είναι ο τρούλος και το λιονταράκι του Αγίου Μάρκου. Για τους Αγιομαρκούσους (ενορίτες του Αγίου Μάρκου) στόχος είναι το ρολόι της Παναγίας της Ερειθιανής. Το έθιμο κινδύνεψε να σβήσει κατά τα χρόνια της γερμανικής κατοχής. Διακόπηκε κατά τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας και επανήλθε το 1970.

Η ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ

Ο πρόεδρος της Δημοτικής Κοινότητας Βροντάδου κ. Μάρκος Κοσμάς προχώρησε στην παρακάτω ανακοίνωση, σύμφωνα με την οποία ο αριθμός των ρουκετών περιορίζεται φέτος προκειμένου να μην υπάρξουν υλικές ζημιές ή ατυχήματα. «Οι ρουκετατζήδες των συνεργείων του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας της Ερειθιανής μετά από σύσκεψη ανακοινώνουν ότι θα μειωθεί ο αριθμός των ρουκετών που θα ριχθεί το βράδυ του Μ. Σαββάτου αναγνωρίζοντας το πρόβλημα που δημιουργούν στους κατοίκους των περιοχών αυτών. Επίσης σε ένδειξη αναγνώρισης των ζημιών που προκαλούνται από τις ρουκέτες θα συμμετέχουν ενεργά στον καθαρισμό των περιοχών των δύο ενοριών και των κατοικιών που πλήττονται» αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση.

ΤΙ ΛΕΕΙ Ο ΝΟΜΟΣ

Σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα και το άρθρο 272, ορίζεται ρητά ότι όποιος κατασκευάζει, προμηθεύει, παραδίδει, παραλαμβάνει, φυλάσσει, αποκρύπτει ή μεταφέρει εκρηκτικές ύλες ή εκρηκτικές βόμβες τιμωρείται με κάθειρξη 10 ετών. Παράλληλα, ο νομοθέτης έχει θεσπίσει υψηλές χρηματικές ποινές για όποιον παραβαίνει τον νόμο περί εκρηκτικών υλικών, πυρομαχικών και εκρηκτικών μηχανισμών.

Συνεχίζεται το… τυπικό από την Αστυνομία, αφού λίγες ημέρες πριν από τη διεξαγωγή του «ρουκετοπόλεμου» οι αστυνομικές αρχές ενημέρωναν για νέα «επιχείρηση εντοπισμού ρουκετών»! Ειδικότερα την Κυριακή το βράδυ (5 Απριλίου) στον Βροντάδο αστυνομικοί της Υποδιεύθυνσης Ασφαλείας Χίου, στο πλαίσιο ερευνών, για την παράνομη κατοχή, κατασκευή, χρήση, διακίνηση και εμπορία βεγγαλικών, εντόπισαν σε εγκαταλελειμμένο κτίσμα και κατέσχεσαν 132 ρουκέτες, 715 καλούπια ρουκετών, μία νάιλον συσκευασία με μείγμα για αναγόμωση ρουκετών, ένα αυτοσχέδιο σφυρί (ματσόλα) και ένα καρφί.

 

ΟΙ ΡΟΥΚΕΤΑΤΖΗΔΕΣ ΜΙΛΟΥΝ ΣΤΟ «ΚΑΡΦΙ»

Το «Καρφί» συνομίλησε με ρουκετατζήδες αλλά και κατοίκους που αντιδρούν στο έθιμο, καθώς κάθε χρόνο μετρούν ανυπολόγιστες ζημιές στις ιδιωτικές τους περιουσίες.

Ένας εκ των παλαιοτέρων ρουκετατζήδων, που εξακολουθεί να κατασκευάζει ρουκέτες μέχρι σήμερα, δίνει τις συμβουλές του στη νεότερη γενιά και μιλάει στο «Καρφί» επιλέγοντας να διατηρήσει την ανωνυμία του, καθώς η κατασκευή και η ρίψη ρουκετών απαγορεύονται ρητά από τη νομοθεσία. «Είμαι ένας από τους πιο παλιούς. Κατασκευάζω ρουκέτες περί τα 30 χρόνια» μας λέει ο κ. Ν.Τ., 50 ετών. «Τα τελευταία χρόνια μαθαίνω την “τέχνη” και στον γιο μου. Η αλήθεια είναι ότι, αφότου το θέμα έγινε ευρέως γνωστό, προσέλκυσε το ενδιαφέρον ξένων και Ελλήνων τουριστών και η κατάσταση ξέφυγε. Το κυριότερο πρόβλημα είναι η ανεξέλεγκτη αύξηση του αριθμού των ρουκετών. Στο παρελθόν θυμάμαι ότι κάθε συνεργείο έφτιαχνε περί τις 1.000 ρουκέτες. Σήμερα ακούς ότι ο άλλος έχει φτιάξει πάνω από 15.000 ρουκέτες. Εγώ προσπαθώ να πω στα νέα παιδιά ότι το ζητούμενο είναι να διατηρήσουμε το έθιμο και όχι να σκοτωθούμε στο τέλος. Φέτος μετά από δαιδαλώδεις και πολυήμερες διαπραγματεύσεις καταλήξαμε στο να μειώσουμε τον αριθμό των ρουκετών που θα ρίξουμε, καθώς το θέαμα μπορεί να είναι φαντασμαγορικό και με μικρότερο αριθμό ρουκετών. Πέρυσι ρίξαμε συνολικά 120.000 ρουκέτες, ενώ φέτος έχουμε συμφωνήσει όλα τα συνεργεία να ρίξουμε περί τις 80.000».

Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Η προετοιμασία των ρουκετών ξεκινάει κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Όπως μας εξηγεί ο εν ενεργεία ρουκετατζής Ν.Τ., «αυτό συμβαίνει γιατί η κατασκευή τους είναι σχετικά χρονοβόρα και έχει συγκεκριμένες τεχνικές δυσκολίες. Για κάθε ρουκέτα χρησιμοποιούμε τρία χαρτόνια σε τυποποιημένες διαστάσεις, τα κολλάμε σε κυλινδρικό σχήμα με ξυλόκολλα και τα αφήνουμε να στεγνώσουν καλά για αρκετές μέρες. Με μια ειδική τεχνική σφίγγουμε τη μια άκρη του καλουπιού ώστε να δημιουργηθεί “το κεφάλι”, το σημείο δηλαδή που περνάει το φιτίλι. Στη συνέχεια γεμίζουμε τη ρουκέτα με ένα μείγμα από θειάφι, νίτρο και κάρβουνο πεύκου, σε συγκεκριμένες αναλογίες. Το κάρβουνο το φτιάχνουμε εμείς. Το αλέθουμε και το κάνουμε ψιλό σαν αλεύρι. Με μεγάλη προσοχή, με ένα κουταλάκι του γλυκού προσθέτουμε γραμμάριο γραμμάριο το μείγμα στη ρουκέτα. Σε μία ώρα φτιάχνουμε περίπου 15 με 20 ρουκέτες. Η καθεμία στοιχίζει 20 με 30 λεπτά του ευρώ. Τα έξοδα είναι όλα δικά μας από την τσέπη μας» εξομολογείται στο «Καρφί» ο κ. Ν.Τ.

ΠΛΕΓΜΑΤΑ ΑΞΙΑΣ 30.000 € ΤΟ ΧΡΟΝΟ

Προκειμένου να μην προκαλούνται ζημιές στα κτίρια και τις εκκλησίες ο δήμος τοποθετεί ειδικά πλέγματα που κοστίζουν πάνω από 25.000 με 30.000 ευρώ τον χρόνο. Όπως λέει στο «Καρφί» ο παλιός ρουκετατζής κ. Ν.Τ. ,«εμείς στήνουμε μία ειδική πλατφόρμα ύψους 20 μέτρων και πλάτους 30 μέτρων όσο γίνεται πιο μακριά από τα σπίτια και είμαστε όσο μπορούμε πιο προσεκτικοί ώστε να μην προκαλέσουμε ζημιές στις περιουσίες των συντοπιτών μας». Όσον αφορά την αντιμετώπιση της αστυνομίας, μας λέει χαρακτηριστικά ότι «η αστυνομία κάνει τη δουλειά της και εμείς συνεχίζουμε το έθιμο. Μας κυνηγάει και λαμβάνει αυστηρά μέτρα. Παρ’ όλα αυτά πρόκειται για ένα φανταστικό θέαμα που προσελκύει χιλιάδες τουρίστες και γι’ αυτόν τον λόγο και συνεχίζεται τόσα χρόνια. Η αστυνομία κατάσχει ρουκέτες όταν βρεθούν. Παράλληλα παίρνει μέτρα προφύλαξης τη νύχτα της Ανάστασης και χάρη στους αστυνομικούς δεν έχουμε ατυχήματα». Η συμβολή του δήμου είναι και αυτή εξίσου σημαντική με των αστυνομικών αρχών. «Αρκεί να σας πω ότι ο δήμος καλύπτει τυχόν υλικές ζημιές που μπορεί να προκληθούν στα γύρω σπίτια από τις εκκλησίες. Όλοι μας προσπαθούμε να προσφέρουμε απλώς το θέαμα και όχι να καταστρέψουμε τις περιουσίες των κατοίκων του χωριού. Καμιά φορά όμως οι ζημιές είναι μεγάλες και ο δήμος αναλαμβάνει όλα τα έξοδα αποκατάστασης» εξηγεί ο κ. Ν.Τ.

 

 

«ΞΕΦΥΓΕ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ»

Η κ. Α., μητέρα ενός ρουκετατζή, που επίσης θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία της, συμφωνεί, όπως μας λέει, με τον περιορισμό του αριθμού των ρουκετών που πέφτουν κάθε χρόνο. «Η κατάσταση ξέφυγε λόγω της δημοσιότητας και λόγω του αυξημένου αριθμού τουριστών που έρχονται στο νησί μας για να δουν από κοντά το έθιμο. Όσο πιο μεγάλος ο αριθμός των ρουκετών, τόσο μεγαλύτερη είναι και η επικινδυνότητα. Παρ’ όλα αυτά το έθιμο που μετράει τόσα χρόνια ιστορίας πρέπει να διατηρηθεί, περιορίζοντας πάντα τον κίνδυνο. Έχουμε χρόνια να δούμε ατύχημα. Προ 20ετίας είχε συμβεί κάποιο ατύχημα κατά την κατασκευή των ρουκετών και όχι το βράδυ της Ανάστασης. Έκτοτε λαμβάνονται ειδικά μέτρα ασφαλείας κατά την κατασκευή των ρουκετών. Ο γιος μου, που κατασκευάζει ρουκέτες από 15 χρόνων, φοράει πάντα ειδική μάσκα για την αποφυγή αλλεργιών που μπορεί να προκαλέσουν οι αναθυμιάσεις από το θειάφι και το μπαρούτι. Δεν καπνίζουν ποτέ οι ρουκετατζήδες μέσα στο εργαστήριο, ούτε μεταφέρουν άλλα εύφλεκτα υλικά στοn χώρο που κατασκευάζονται οι ρουκέτες» εξηγεί η μητέρα του ρουκετατζή.

«ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ ΚΑΙΓΕΤΑΙ Η ΣΚΕΠΗ ΚΑΙ Η ΑΥΛΗ ΜΟΥ»

Ο κ. Λ. είναι κάτοικος του χωριού και έχει το σπίτι του κοντά στην εκκλησία της Παναγίας της Ερειθιανής. Μιλάει στο «Καρφί» για τις ζημιές που παθαίνει το σπίτι του κάθε φορά μετά τη ρίψη των ρουκετών. «Κάθε χρόνο έχουμε τα ίδια και ίδια. Δεν λέω, ωραίο το έθιμο, αφού και τουρίστες προσελκύει και διαφήμιση του νησιού είναι, αλλά και εμείς που έχουμε τα σπίτια μας στην ακτίνα βολής τι φταίμε; Βγάζουν ανακοινώσεις ότι θα καθαρίσουν και θα μαζέψουν και θα επισκευάσουν τις ζημιές και στο τέλος τίποτα από αυτά που έχουν υποσχεθεί δεν κάνουν. Απαιτώ απ’ την αστυνομία να τους κυνηγήσει περισσότερο. Είναι, λέει, παράνομες οι ρουκέτες. Πιάστε τους τότε. Τι περιμένετε; Να θρηνήσουμε νεκρούς; Την περασμένη φορά κάηκαν 50 στρέμματα δάσους. Η σκεπή του σπιτιού μου και η αυλή μου καίγονται και ξανακαίγονται κάθε χρονιά. Μαύρο Πάσχα περνάμε στο τέλος. Ο δήμος βοηθάει μεν με κάποια χρήματα. Αποκαθιστά κάποιες από τις ζημιές που προκαλούνται. Τα τελευταία όμως χρόνια, λόγω κρίσης και έλλειψης χρημάτων, είμαστε σχεδόν αβοήθητοι. Τρέμω τι θα γίνει φέτος. Ο δήμος δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να μας βοηθήσει στο 100% της αποκατάστασης. Πρέπει να βρεθεί μια άλλη λύση. Ας ρίχνουν τις ρουκέτες τους αλλού. Οι ξενοδόχοι και οι μαγαζάτορες που επωφελούνται από το έθιμο μέσω της αύξησης της τουριστικής κίνησης θα έπρεπε νομίζω να βάλουν το χέρι στην τσέπη και να βοηθήσουν εμάς που πληγόμαστε κάθε φορά από την τήρηση του εθίμου» συμπληρώνει αγανακτισμένος ο κ. Λ.