Κλείνουν μέτωπα, ανοίγουν πληγές – Η συμφωνία Τσίπρα-Θεσμών ξεπερνά τις κόκκινες γραμμές

Του Γιάννη Χρηστάκου

Το τελευταίο του χαρτί ρίχνει στην πιο κρίσιμη παρτίδα της κυβέρνησής του ο Αλέξης Τσίπρας με όλα τα θέματα ανοιχτά στο τραπέζι και την εντολή να κλείσει η συμφωνία άμεσα. Οι επόμενες 48 ώρες είναι οι πιο κρίσιμες για τον πρωθυπουργό και τη διαπραγματευτική ομάδα, καθώς παραμένουν σημαντικές και κρίσιμες διαφορές, με τους αξιωματούχους των Θεσμών να λένε ότι «η τύχη της χώρας είναι πια στα χέρια του Αλέξη Τσίπρα». Η συμφωνία, που όλοι περιμένουν για να χαλαρώσει η θηλιά στον λαιμό της ελληνικής οικονομίας, περιλαμβάνει ήδη μέτρα που ξεπερνούν τα 6 δισ. ευρώ και δεν αποκλείεται να τα ξεπεράσουν στην τελική της μορφή. Η συμφωνία θα περιλαμβάνει χρονικά όρια και σταθμούς και θα πρέπει στο σύνολό της να είναι έτοιμη ως τα μέσα Ιουνίου. Τώρα, η Ελλάδα δεν θα πάρει χρήματα από τη δόση των 7,5 δισ. ευρώ, αλλά η ΕΚΤ θα ανοίξει ξανά την αγορά των ελληνικών ομολόγων για την απαραίτητη ρευστότητα, που θα είναι με το σταγονόμετρο μέχρι την τελική συμφωνία τον επόμενο μήνα.

H συμφωνία του Τσίπρα με τους Θεσμούς μπορεί σε αυτή τη φάση να κλείνει μέτωπα στο οικονομικό πεδίο της χώρας, ωστόσο αναμένεται να ανοίξει εσωκομματικές πληγές, καθώς ξεπερνά τις κόκκινες γραμμές που έθεταν προεκλογικά και μετεκλογικά όλα τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ.
Στελέχη της κυβέρνησης εξομολογούνται σε στενές συζητήσεις που έχουν με φίλους και συνεργάτες πως το μεγαλύτερο πρόβλημα της Αθήνας στη διαπραγμάτευση είναι ότι δεν έχει ακόμη συγκεκριμένο πλάνο αντιμετώπισης των παράλογων απαιτήσεων των δανειστών, τις οποίες ούτως ή άλλως ανέμενε και μάλιστα με μεγαλύτερη ένταση, αφού είναι η πρώτη αριστερή κυβέρνηση στην ευρωζώνη. Έτσι, στο τραπέζι αυτή τη στιγμή βρίσκονται δύο όμοιες προτάσεις από ελληνικής πλευράς, οι οποίες φτάνουν σε μέτρα απόδοσης ακόμη και 6 δισ. ευρώ, με τους Θεσμούς να επιμένουν ότι ακόμη είναι στο στάδιο των φιλόδοξων προβλέψεων για μέτρα που είχαν προτείνει και οι προηγούμενες κυβερνήσεις και αρκετά από αυτά απεδείχθη ότι δεν μπορούσαν να αποδώσουν, όπως για παράδειγμα ο στόχος της εισροής του 1,5 δισ. ευρώ στα ταμεία από την πάταξη της φοροδιαφυγής.

ΤΑ ΕΚΤΑΚΤΑ ΜΕΤΡΑ

Οι πρώτες πληροφορίες, που έφτασαν μετά την κοινή ανακοίνωση Τσίπρα-Γιούνκερ και το κοινό ανακοινωθέν των Θεσμών, μιλούν για πρόοδο λόγω της αποδοχής της κυβέρνησης να πατήσει τις κόκκινες γραμμές του ασφαλιστικού και των εργασιακών. Για το ασφαλιστικό, η κυβέρνηση έχει καταθέσει προτάσεις για την κατάργηση των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων και μια δέσμη μέτρων για τη βιωσιμότητα των ταμείων ώστε να μη χρειαστεί η περίφημη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος. Ένα από αυτά είναι η απόδοση ποσοστού εκ των αποκρατικοποιήσεων στα ταμεία. Οι Θεσμοί αποδέχονται αρκετές από τις προτάσεις, όμως δεν κάνουν πίσω στη ρήτρα, θέμα για το οποίο θυμίζουμε ότι η Κομισιόν, εκ της πρώην τρόικας, ήταν η πιο σκληρή σε αυτό.

Στα εργασιακά, υπάρχει κοινό έδαφος για την επαναφορά ενός πιο ελαστικού πλαισίου συλλογικών συμβάσεων, με τους Θεσμούς να το συζητούν, καθώς πιστεύουν ότι δεν πρόκειται να αλλάξει επί της ουσίας τη σημερινή ελεύθερη αγορά. Επιπρόσθετα, οι Θεσμοί συζητούν και ένα πλαίσιο ελκυστικό για την εύρεση εργασίας με μπόνους απασχόλησης για τις επιχειρήσεις και διασύνδεση με πρόγραμμα της Κομισιόν για την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα. Κίνητρα θα δίνονται περισσότερο σε εξαγωγικές και καινοτόμες επιχειρήσεις χωρίς να αποκλείονται και άλλοι τομείς. Αγκάθι όμως και εδώ παραμένουν οι ομαδικές απολύσεις και το δικαίωμα της ανταπεργίας, το περίφημο lock out. Εκτιμάται ότι αυτά μπορούν να συζητηθούν στο πρόγραμμα του Ιουνίου. Η κυβέρνηση δέχεται να συζητήσει τις μελέτες που υπάρχουν από την προηγούμενη κυβέρνηση και να επικαιροποιηθούν ώστε να συμφωνηθεί το νέο εργασιακό καθεστώς στη χώρα.

Στον ΦΠΑ η κυβέρνηση έκανε σημαντικές υποχωρήσεις και βρήκε τρόπο ώστε να μη φανεί ότι «έδωσε» την αύξηση του ΦΠΑ στα νησιά. Έτσι, θα υπάρξει παντού ενιαίος συντελεστής με εξαίρεση τα τρόφιμα και τα είδη πρώτης ανάγκης. Το ποσοστό είναι το αντικείμενο της διαπραγμάτευσης με την κυβέρνηση να έχει βάλει ταβάνι το 18% και τους Θεσμούς να μη δέχονται παρακάτω από το 20%. Εκτιμάται πάντως ότι το θέμα αυτό δεν θα είναι το τελευταίο για να κλείσει η συμφωνία.

ΚΟΚΚΙΝΑ ΔΑΝΕΙΑ – ΑΠΟΚΡΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ

Τα κόκκινα δάνεια είναι ένα ακόμη θέμα για το οποίο υπάρχει απόσταση, φαίνεται όμως ότι υπάρχει το βασικό πλαίσιο της δημιουργίας «κακής τράπεζας», της «bad bank», παράλληλα με τη δυνατότητα να «τρέξουν» οι τράπεζες με πιο δυναμικά προγράμματα χρηματοδοτήσεων.

Ένα τέτοιο σκεπτικό άλλωστε αναπτύσσει εδώ και καιρό στις ομιλίες του για την ελληνική οικονομία και ο Γιάνης Βαρουφάκης. Οι λεπτομέρειες βέβαια είναι σημαντικές για το ευρύ κοινό που έχει προβλήματα με τα πιστωτικά ιδρύματα. Τεράστιο αγκάθι και εδώ η άρση της προστασίας της πρώτης κατοικίας, κόκκινη γραμμή και αυτή για την κυβέρνηση.

Στις αποκρατικοποιήσεις, υπάρχει πρόοδος, με την κυβέρνηση να προχωρά στην υλοποίηση των προγραμμάτων για αεροδρόμια, λιμάνια και σιδηροδρόμους.

Όσο για τα ενεργειακά, πηγές των Βρυξελλών λένε ότι κινείται κάτι μετά από μια περίοδο πλήρους άρνησης συνεννόησης (δείχνουν Λαφαζάνη) και πηγές των Αθηνών λένε ότι δεν αλλάζει η στρατηγική για ΔΕΗ και ΔΕΣΦΑ. Πάντως η συζήτηση συνδέεται και με τις εξελίξεις ενίσχυσης του TAP που προωθεί η ΕΕ, με τις πρόσφατες συνομιλίες του αρμόδιου επιτρόπου στο Τουρκμενιστάν, όπου μαζί με τους Αζέρους υπήρχε συμφωνία για τον νότιο διάδρομο, που θα ρίχνει μεγάλες ποσότητες στον αγωγό και μέσω της ελληνικής επικράτειας να επεκταθεί στον Βορρά. Αυτό χαλάει βέβαια τα σχέδια της συνεργασίας με τη Μόσχα. Τα αποτελέσματα θα φανούν σύντομα.
Στο τεράστιο θέμα του δημόσιου χρέους, συμφωνήθηκε αυτό να συζητηθεί με επίσημο τρόπο μετά τη συμφωνία και η Αθήνα μαζί με τους Ευρωπαίους θα εξετάσουν τη δυνατότητα να μην παίρνει δόσεις από το ΔΝΤ και να εγγυηθεί ο ESM, μέσω ενός νέου πακέτου 50 δισ. ευρώ, ότι θα πληρώνονται οι δόσεις και έτσι να αποχωρήσει από το πρόγραμμα στις αρχές του 2016, όπως προβλέπεται.

ΤΟ ΜΠΑΛΑΚΙ ΣΤΟΝ ΛΑΟ

Το δημοψήφισμα, που έχει αποφασιστεί σε περίπτωση που δεν υπάρξει συμφωνία, θα οριστικοποιηθεί αμέσως μετά το Eurogroup της Δευτέρας 11 Μαΐου, αναλόγως και των αποφάσεων που θα υπάρξουν σε αυτό. Εκεί, η κυβέρνηση αναμένει να διαπιστώσει τη στάση των δανειστών, απέναντι στη «βόμβα» με το nοn paper του Μαξίμου, που μιλούσε για εμπλοκή και έριχνε τις ευθύνες στη διαμάχη μεταξύ της ΕΕ και του ΔΝΤ. Ένα ακόμη κομβικό στοιχείο είναι ότι την επομένη του Eurogroup, στις 12 Μαΐου, πρέπει να πληρωθεί το ομόλογο προς το ΔΝΤ, ύψους 750 εκατ. ευρώ, και από κει και πέρα κυβερνητικά στελέχη ομολογούν και δημοσίως ότι τα πράγματα θα είναι εξαιρετικά δύσκολα στο τέλος του μήνα για πληρωμές μισθών και συντάξεων. Γι’ αυτό, στο διάστημα που απομένει μέχρι την πληρωμή των επόμενων διεθνών υποχρεώσεων της χώρας (5-19 Ιουνίου) και με δεδομένο ότι θα βρεθούν τα χρήματα να πληρωθούν μισθοί και συντάξεις, το δημοψήφισμα θα παραγάγει ένα αποτέλεσμα για να μπορεί η κυβέρνηση να προχωρήσει παρακάτω, με ό,τι κι αν αυτό συνεπάγεται. Άρα, στην περίπτωση που ο Αλέξης Τσίπρας αποφασίσει να πει το οριστικό «ναι» για την κάλπη του δημοψηφίσματος, θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία πριν αρχίσουν οι σταδιακές βαριές υποχρεώσεις, με έναρξη την 5η Ιουνίου. Μέχρι και τις 19 του μηνός τα δημόσια ταμεία θα πρέπει να δώσουν περί τα 9 δισ. ευρώ σε υποχρεώσεις (ΔΝΤ, λήξεις εντόκων κ.λπ.) και περί το 1,5 δισ. σε μισθούς και συντάξεις. Τα χρήματα αυτά απλώς δεν υπάρχουν και δεν θα βρεθούν εάν δεν δοθεί βοήθεια, είτε από την ΕΚΤ με τη μορφή της αγοράς ελληνικών κρατικών τίτλων, είτε με την αποδέσμευση μέρους της δόσης των 7,5 δισ. ευρώ που προβλέπεται από την παρούσα αξιολόγηση και αυτή τη στιγμή έχει μπλοκάρει.

ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ

Στις συζητήσεις που γίνονται έχει απασχολήσει και το ερώτημα που θα τεθεί ενώπιον του ελληνικού λαού. Ο πρωθυπουργός θέλει να υπάρχει ξεκάθαρο ερώτημα που θα αφορά όμως αυτή και μόνο τη συμφωνία με τους δανειστές και όχι έστω και υπονοούμενα μέσω διατύπωσης για έξοδο από το ευρώ. Ο πρωθυπουργός γνωρίζει και το τι διημείφθη στη σχετική φάση εκ μέρους των εταίρων όταν έφτασε σε αυτό το σημείο ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου με τα αποτελέσματα που όλοι γνωρίζουν στη δραματική συνεδρίαση των Καννών. Ο πρωθυπουργός ενημερώθηκε πλήρως για το τι ακριβώς έγινε εκεί από τον ίδιο τον Γ. Παπανδρέου κατά την πρόσφατη συνάντησή τους στο Μέγαρο Μαξίμου. Άλλωστε, κανείς δεν ξεχνά την αναφορά του Αλέξη Τσίπρα στη Βουλή για τις εξελίξεις του 2011 όταν είπε ότι «ανετράπη εκλεγμένος πρωθυπουργός», δείχνοντας έτσι και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει μια τέτοια εξέλιξη με την απόφασή του περί δημοψηφίσματος. Το ερώτημα λοιπόν θα είναι εάν οι Έλληνες αποδέχονται τη συμφωνία με τα μέτρα που ζητούν οι δανειστές ή αν την απορρίπτουν ώστε να ξεκαθαρίσει και τη δική του στάση απέναντι στην μπλοκαρισμένη διαπραγμάτευση.

Η αγωνία για τη στάση του ΣΥΡΙΖΑ και το στρίμωγμα στη Νέα Δημοκρατία

Αυτό που δεν έχει απασχολήσει ως σήμερα τις σχετικές συζητήσεις σε πολιτικούς και δημοσιογραφικούς κύκλους, είναι τι ακριβώς στάση θα πάρει ο ΣΥΡΙΖΑ, αφού από τη μια ο πρωθυπουργός και πολλοί υπουργοί τάσσονται υπέρ μιας έντιμης συμφωνίας και αποφυγή της ρήξης, ενώ άλλοι υπουργοί και κυρίως το μεγαλύτερο κομμάτι του κομματικού μηχανισμού τάσσεται υπέρ της ρήξης αλλά όχι και της αποχώρησης από την ευρωζώνη, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί και ένας άλλος στόχος: να αναγκαστεί η ΝΔ, εκ των πραγμάτων, να πάρει θέση για το αν θέλει το «ναι» στις τραγικές απαιτήσεις των δανειστών με μέτρα που θα είναι και χειρότερα από εκείνα του e-mail Χαρδούβελη. Τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Προσέξτε! Ο Αλέξης Τσίπρας, με τον τρόπο που χειρίστηκε τη διαπραγμάτευση και με την ελληνική οικονομία χωρίς ρευστό, προκάλεσε την ανατροπή των δεικτών που υπήρχαν. Τώρα, σύμφωνα με τις εκθέσεις του ΔΝΤ και της ΕΕ, υπάρχει πρωτογενές έλλειμμα με απόκλιση από τον προϋπολογισμό για το 2015, που προέβλεπε πλεόνασμα. Αυτό αναγκάζει τους δανειστές να ζητούν πιο σκληρά μέτρα για να βρεθούν τα δισ. που λείπουν. Τα μέτρα αυτά, που είναι χειρότερα και από αυτά που συζητούσε η κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, προκαλούν αποστροφή στους πολίτες. Εκεί, θα εμφανίζεται η ΝΔ και ο Αντ. Σαμαράς να τάσσονται έστω και με τα δικά τους επιχειρήματα υπέρ της συμφωνίας (εάν το πράξουν αυτό), αλλά θα εμφανίζονται ξανά με όμοια επιχειρήματα με αυτά που είχαν χρησιμοποιήσει προεκλογικά για την καταστροφή που θα επιφέρει μια ρήξη με τους εταίρους. Σε κάθε περίπτωση πάντως το Μαξίμου εκτιμά ότι θα έρθει σε δύσκολη θέση η ΝΔ, αφού σίγουρα δεν θα επιχειρηματολογήσει υπέρ του «όχι» στο δημοψήφισμα.

Πόσο θα κοστίσει το δημοψήφισμα

Τις διατάξεις του νόμου 4023/2011, που ψήφισε η κυβέρνηση Γιώργου Παπανδρέου τον Οκτώβριο του 2011, θα αξιοποιήσει η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα, εφόσον ανοίξει ο δρόμος για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την έγκριση ή μη της συμφωνίας με τους εταίρους μας.

Σύμφωνα με τη νομοθεσία, το δημοψήφισμα για επιτευχθείσα συμφωνία μπορεί να αφορά είτε κρίσιμο εθνικό θέμα, για το οποίο απαιτεί τη συμμετοχή τουλάχιστον του 40% για να είναι δεσμευτική απόφαση, είτε σοβαρό κοινωνικό ζήτημα για το οποίο η απόφαση είναι δεσμευτική, εάν υπάρξει συμμετοχή του 50% των ψηφοφόρων. Το Σύνταγμα απαγορεύει δημοψηφίσματα για δημοσιονομικά θέματα.
Η θεματολογία προσδιορίζει και τον τρόπο προκήρυξης του δημοψηφίσματος, καθώς για την πρώτη περίπτωση απαιτείται η έκδοση Προεδρικού Διατάγματος και προκηρύσσεται εάν εγκριθεί από 151 βουλευτές, ενώ για το κοινωνικό ζήτημα η προκήρυξη γίνεται διά της ψήφισης από τη Βουλή ως απλού νομοσχεδίου.

Ποιος αποφασίζει τελικώς την ερώτηση ή τις ερωτήσεις, που εν πολλοίς κρίνουν και το αποτέλεσμα; Πάντα η Βουλή και η διεξαγωγή του γίνεται εντός 30 ημερών.

Ένα δημοψήφισμα θα στοιχίσει στο Ελληνικό Δημόσιο, σύμφωνα με την έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου, που συνόδευε εκείνο το νομοσχέδιο της κυβέρνησης Παπανδρέου, περίπου 110.000.000 ευρώ. Ωστόσο στελέχη του υπουργείου Εσωτερικών εκτιμούν ότι το τελικό κόστος μπορεί να ανέλθει περίπου στα 40.000.000 ευρώ.
Εφόσον διεξαχθεί δημοψήφισμα, θα είναι το πρώτο μετά το 1974, οπότε οι Έλληνες αποφάσισαν για το πολίτευμα της χώρας.