Του Γ. Χ. Παπαγεωργίου: Ιταλία: Η μεγάλη χαμένη της Ευρωζώνης

Η προγραμματική συμφωνία της νέας κυβέρνησης φωνάζει από μακριά ότι οι Ιταλοί έχουν πρόβλημα με το ευρώ, τη λιτότητα στον προϋπολογισμό (Σύμφωνο Σταθερότητας), τους φόρους, τις συντάξεις και γενικά με όλο το σύστημα οικονομικής διακυβέρνησης που εφαρμόζεται στην Ευρωζώνη.

Την τελευταία στιγμή, βέβαια, κατέβασαν τους τόνους της ρητορικής τους, βγάζοντας από τα προγραμματικά κείμενα τις αναφορές σε δημοψήφισμα για το ευρώ, άφεση χρέους και διάφορα άλλα ενοχλητικά για τις Βρυξέλλες, υιοθετώντας ηπιότερες αναφορές. Ωστόσο, η πραγματικότητα δεν κρύβεται.

Οι Ιταλοί δεν είναι ικανοποιημένοι και αντιδρούν, δίνοντας τη διακυβέρνηση σε ένα ετερόκλητο συνασπισμό, του οποίου όμως ο κοινός παρονομαστής είναι ισχυρός: Η δυσαρέσκεια για την οικονομική κατάσταση της χώρας και τον συσχετισμό δυνάμεων στην Ευρωζώνη. Από τη στιγμή που κυκλοφόρησε το ευρώ, η Ιταλία, μια σημαντική βιομηχανική δύναμη, η όγδοη ισχυρότερη οικονομία στον κόσμο, έχασε σημαντικό έδαφος σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρωζώνης, κυρίως δε σε σχέση με τη Γερμανία.

Από το 2000 μέχρι πέρυσι, το κατά κεφαλήν εισόδημα της Ιταλίας υποχώρησε κατά 3,6%, ενώ εκείνο της Γερμανίας αυξήθηκε κατά 21%.

Στο ίδιο χρονικό διάστημα η ιταλική βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε κατά 18%, ενώ της Γερμανίας αυξήθηκε κατά 28%. Αυτά τα δύο νούμερα εξηγούν γιατί οι Ιταλοί έχουν γίνει οι πλέον σκεπτικιστές απέναντι στο ευρώ και την Ευρωζώνη. Το ευρώ είναι ένα εργαλείο που εξυπηρετεί τις ισχυρές πλεονασματικές χώρες του Βορρά (λέγε με Γερμανία). Ασφαλώς η Ιταλία έχει και ουκ ολίγα ενδογενή προβλήματα υπερχρέωσης, ανταγωνιστικότητας και αρκετά άλλα. Αυτά, όμως, δεν μπορούν να καλύψουν το γεγονός ότι η Ευρωζώνη αυξάνει τις ανισότητες τόσο στο εσωτερικό των κοινωνιών όσο και ανάμεσα στα μέλη της και χρειάζεται μεγάλες μεταρρυθμίσεις για να αποκατασταθούν, έστω στοιχειωδώς, οι ισορροπίες.

Εάν λάβουμε υπόψη ότι και η Ιταλία, όπως και η Ελλάδα, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή υποδοχής προσφύγων και μεταναστών αλλά είδε την περίφημη ευρωπαϊκή αλληλεγγύη να παραμένει κενό γράμμα, η αντίδραση των Ιταλών γίνεται ακόμα πιο εύκολα κατανοητή.

Οι εξελίξεις στην Ιταλία είναι άλλο ένα σύμπτωμα δυσλειτουργίας της Ευρωζώνης, ύστερα από το Brexit και την άνοδο της Μαρίν Λεπέν, η οποία ανακόπηκε από την συσπείρωση γύρω από τον Εμανουέλ Μακρόν, και δεν είναι λίγοι εκείνοι που επαναφέρουν τη συζήτηση περί φυγόκεντρων δυνάμεων στην Ευρωζώνη.
Βέβαια, η σύντομη ιστορία του κοινού νομίσματος έδειξε ότι η Ευρωζώνη επιδεικνύει αξιοσημείωτη αντοχή στις διαλυτικές τάσεις. Τα προβλήματα, όμως, ξεπερνιούνται όχι επειδή δίνονται λύσεις, αλλά επειδή το ρίσκο της διάλυσης τρομάζει τους πάντες. Είναι ο φόβος για τα χειρότερα που αποτελεί τη βασική συγκολλητική ουσία του ευρώ και όχι τα οφέλη από το κοινό νόμισμα.

Ηδη οι Ιταλοί έχουν μπροστά τους την απειλή τιμωρίας από τις αγορές με φυγή κεφαλαίων, άνοδο των επιτοκίων, capital controls και άλλα δεινά -κάποια μάλιστα τα ζήσαμε κι εδώ στην Ελλάδα- εάν η κυβέρνηση επιχειρήσει να ξεφύγει από την ευρωπαϊκή οικονομική ορθοδοξία. Μένει να δούμε αν θα υποχωρήσουν και αυτοί ή αν θα δοκιμάσουν τις αντοχές της Ευρωζώνης.