Νικολάς Μαδούρο: Ένας οδηγός έριξε στα βράχια τη Βενεζουέλα

Σφοδρή οικονομική κρίση, έλλειψη τροφίμων, ειδών πρώτης ανάγκης και φαρμάκων, επανεμφάνιση ασθενειών, αναβολή χειρουργείων λόγω λειψυδρίας, πολύωρες διακοπές ρεύματος, καθεστώς Μαδούρο, πολιτικές αναταραχές και ματωμένες μαζικές διαμαρτυρίες, εμπόριο ναρκωτικών, εκτόξευση εγκληματικότητας και ανθρωποκτονιών, σεισμοί άνω των 7 Ρίχτερ. Στη Βενεζουέλα του Μαδούρο επικρατεί το απόλυτο χάος.Σχεδόν το 90% των 30 εκατομμυρίων κατοίκων της χώρας ζει πλέον κάτω από το όριο της φτώχειας, αδυνατώντας να εξασφαλίσει ακόμα και την τροφή του. Οι επιδρομές πεινασμένων πολιτών σε καταστήματα, ψαράδικα, στάβλους, ζωολογικούς κήπους είναι καθημερινό φαινόμενο, όπως και το κυνήγι στη φύση με ξύλα και πέτρες που παραπέμπει σε εικόνες κυνηγιού… προϊστορικού ανθρώπου. Κυνηγούν μόνοι ή σε ομάδες αγελάδες, σκύλους, γάτες, αρουραίους, χήνες, παπαγάλους, παγόνια και χοίρους, μεταξύ άλλων. Σύμφωνα με έρευνα,οι Βενεζουελάνοι έχασαν κατά μέσο όρο 11 κιλά από την πείνα μέσα στο 2017!

Επιπλέον εκατομμύρια κάτοικοι βρίσκονται αντιμέτωποι με τη λειψυδρία που οφείλεται στην κακή συντήρηση του δικτύου ύδρευσης και στην έλλειψη πόρων για την αντικατάσταση των κατεστραμμένων αγωγών και έχει ως αποτέλεσμα ακόμα και την ακύρωση χειρουργείων καθώς δεν υπάρχει νερό για την πλύση των εργαλείων.

Την ανυπόφορη αυτή κατάσταση επιδεινώνει το αυταρχικό καθεστώς Μαδούρο που μεταξύ άλλων κατηγορείται και για καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Προκειμένου να διατηρεί την εξουσία του, το καθεστώς έχει κατασκευάσει ακόμη και μυστικές φυλακές όπου εκατοντάδες αντιφρονούντες υποβάλλονται σε σκληρά βασανιστήρια.

Λεπτομέρειες σχετικά με τις μυστικές φυλακές και συγκεκριμένα τον “Τάφο” φέρνει στο φως ρεπορτάζ του Ιάσωνα Πιπίνη. Σύμφωνα με αυτό, οι φυλακές αυτές ονομάστηκαν “τάφος” από τους ίδιους τους φύλακες που εργάζονται εκεί. Τα κελιά που βρίσκονται στο κεντρικό κτίριο της Μπολιβαριανής Υπηρεσίας Πληροφοριών της Βενεζουέλας (SEBIN) στο Καράκας, είναι 2 επί 3 χωρίς μπάνιο και παράθυρο, πέντε υπόγεια -15 μέτρα- κάτω από τη γη, με θερμοκρασία ακόμα και κάτω από το 0 και ένα δυνατό λευκό φως αναμμένο μέρα νύχτα.”

Ο πρόεδρος της Αργεντινής, Μαουρίσιο Μάκρι, μαζί με τους ομολόγους του της Κολομβίας, Ιβάν Ντούκε Μάρκες, της Χιλής, Σεμπαστιάν Πινιέρα και της Παραγουάης, Μάριο Άμπντο Μπενίτες σκοπεύουν να ζητήσουν από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο να ερευνήσει ενδεχόμενη διάπραξη εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας στη Βενεζουέλα. Ο πρόεδρος Μάκρι με δήλωσή του στο CNN, δεν παρέλειψε να αμφισβητήσει και την επίθεση με drone κατά του Μαδούρο στις 4 Αυγούστου «Με βάση τη συμπεριφορά του μετά και τη μετοχοποίηση των ηγετών της αντιπολίτευσης, είναι μάλλον απίθανο να ήταν σοβαρή η επίθεση”, τόνισε.

Ο πρόεδρος της χώρας, Νικολάς Μαδούρο, δρομολογεί ένα 90ήμερο πρόγραμμα για ταχεία ανάρρωση της οικονομίας με αμφιλεγόμενα νέα μέτρα σε μία απέλπιδα προσπάθεια διάσωσης της οικονομίας.

Τον Ιούλιο οι τιμές των αγαθών αυξήθηκαν περισσότερο από 82.700% με αποτέλεσμα, οι πολίτες να δυσκολεύονται ακόμα περισσότερο να προμηθευτούν βασικά είδη, όπως ντομάτες ή σαπούνι.

Υποτίμηση

Επιχειρώντας να τιθασεύσει τον υπερπληθωρισμό και να περιορίσει την εξαθλίωση των πολιτών, ο Μαδούρο προχώρησε την περασμένη βδομάδα σε μία επιδερμική λύση για την καταπολέμησή του. Υποτίμησε το νόμισμα κατά 95%, ενόψει της κυκλοφορίας του νέου εθνικού νομίσματος, “μπολίβαρ σοβεράνο” που άρχισε να κυκλοφορεί στις 20 Αυγούστου, το οποίο στηρίζεται στο κρυπτονόμισμα petro, που ορίζεται στα 60 δολάρια ή σε 3.600 μπολίβαρ. Το petro καθιερώθηκε από την κυβέρνηση Μαδούρο τον Φεβρουάριο και συνδέεται με την τιμή του πετρελαίου στη Βενεζουέλα, καθώς αυτό αποτελεί σχεδόν εξ ολοκλήρου, πλέον, την οικονομία της χώρας.

Μετά την μεγάλη αυτή υποτίμηση του νομίσματος, η κυβέρνηση αποφάσισε να αυξήσει από τον Σεπτέμβριο τον βασικό μισθό κατά 3.500%, δηλαδή στα 30 δολάρια τον μήνα, προκειμένου να δώσει στους πολίτες στοιχειώδη δυνατότητα να αντεπεξέλθουν στην νέα πραγματικότητα, αν και δεδομένων των συνθηκών κάτι τέτοιο μοιάζει ολοένα και πιο ανέφικτο.

Στο πλαίσιο των νέων μέτρων, η κυβέρνηση προχώρησε σε αύξηση του ΦΠΑ κατά τέσσερις ποσοστιαίες μονάδες, έβαλε στόχο την αύξηση παραγωγής πετρελαίου σε 6 εκατομμύρια βαρέλια τη μέρα μέχρι το 2025, κατάργησε τις υφιστάμενες επιδοτήσεις στη βενζίνη ώστε να εξοικονομήσει 10 δις δολάρια σε κρατικούς πόρους και η κεντρική τράπεζα ανακοίνωσε την αύξηση της συχνότητας των δημοπρασιών συναλλάγματος έως και πέντε φορές την εβδομάδα.

Παρά τα νέα μέτρα, το ΔΝΤ προβλέπει ότι ο πληθωρισμός θα εκτιναχθεί στο 1.000.000%  μέχρι το τέλος του έτους, καθώς η κυβέρνηση Μαδούρο συνεχίζει να τυπώνει χρήμα για να καλύψει το δημοσιονομικό κενό.

Τα τελευταία χρόνια κυβερνήσεις της Βενεζουέλας έχουν κρατικοποιήσει διάφορους τομείς της βιομηχανίας, όπως την παραγωγή τσιμέντου και ατσαλιού, έχουν απαλλοτριώσει εκατοντάδες επιχειρήσεις, τελευταία ο στρατός περιπολεί τους δρόμους και ελέγχει τις αγορές, διασφαλίζοντας ότι οι έμποροι διατηρούν σταθερές τις τιμές, ενώ το κράτος μονοπωλεί το ξένο συνάλλαγμα.
Αυτά βέβαια για τον Μαδούρο δεν έχουν παίξει κανένα ρόλο στην ακατάπαυστη κατολίσθηση της οικονομίας και έχει αναπτύξει το “δικό” του αφήγημα που εξηγεί την κρίση ως έναν «οικονομικό πόλεμο” ενορχηστρωμένο από τη δεξιά αντιπολίτευση και τις ΗΠΑ.

Σύμφωνα με έκθεση της New World Wealth μέσα σε μια δεκαετία, η Βενεζουέλα έχασε το 48% του πλούτου της – δεύτερη “έρχεται” η Ελλάδα με 37% και ακολουθούν Ιταλία και Ισπανία με 19%.

Τι οδήγησε την χώρα με τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου στον κόσμο και 4η ισχυρότερη οικονομία παγκοσμίως του 1950, στη σημερινή πρωτοφανή κρίση;

Στην περίπτωση της Βενεζουέλας η “κατάρα” του μαύρου χρυσού σε συνδυασμό με την πτώση της τιμής του, άρα και των εσόδων, τον ιδιότυπο σοσιαλισμό, την κακοδιαχείριση και την έλλειψη τεχνογνωσίας και σχεδιασμού, αποτέλεσαν την τέλεια συνταγή για την καταστροφή.

Την άνοιξη του 1959 σε μία μυστική συνάντηση σε ναυτικό όμιλο στο Κάιρο, ο τότε υπουργός υδρογονανθράκων της Βενεζουέλας, Χουάν Πάμπλο Πέρες Αλφόνσο, εξέφρασε το όραμά του για τον “μαύρο χρυσό” σε υπουργούς της Σαουδικής Αραβίας, του Ιράκ, του Ιράν και του Κουβέιτ.
Σκοπός του σχεδίου αυτού ήταν η διασφάλιση των εσόδων των πετρελαιοπαραγωγών χωρών από τις πετρελαϊκές εταιρείες – καθώς είχε προηγηθεί περιορισμός εισαγωγών από τις ΗΠΑ- και ο μεγαλύτερος έλεγχος από τις χώρες αυτές στα κοιτάσματά τους.

Την επόμενη χρονιά το σχέδιό του πήρε “σάρκα και οστά” και ονομάστηκε “Οργανισμός Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών” ή ΟΠΕΚ. Κατά την ίδρυσή του το 1960 αποτελούνταν από τη Σαουδική Αραβία, το Ιράκ, το Ιράν, το Κουβέιτ και φυσικά τη Βενεζουέλα, τη μόνη χώρα εκτός Μέσης Ανατολής.Η Βενεζουέλα του ’60 παρήγαγε πάνω από το 10% του αργού πετρελαίου του κόσμου και είχε κατά κεφαλήν ΑΕΠ πολύ μεγαλύτερο από αυτό της Βραζιλίας ή της Κολομβίας, ενώ δεν απείχε πολύ από το ΑΕΠ των ΗΠΑ.

Την εποχή εκείνη δε, η κυβέρνηση ήταν πρόθυμη να αναπτύξει και άλλους τομείς της οικονομίας της προκειμένου να αποφύγει την “κατάρα” που πλήττει συνήθως τις χώρες που είναι πλούσιες σε αγαθά όπως το πετρέλαιο. Τη δεκαετία του ’70, η οικονομία της Βενεζουέλας ανθούσε καθώς η τιμή του πετρελαίου ανέβαινε και σε συνδυασμό με χρόνια σταθερότητας και δημοκρατίας, αποτελούσε μια χώρα πρότυπο σε μια ευρύτερη περιοχή που κατακλύζονταν από αναταραχές.

Το 1976, ο τότε πρόεδρος Κάρλος Αντρές Πέρες επεδίωξε να χρησιμοποιήσει τον ταχέως αναπτυσσόμενο πετρελαϊκό πλούτο της χώρας για την ανάπτυξη του τουρισμού. Προκειμένου το κράτος να αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο των πετρελαϊκών πόρων, το Καράκας έδιωξε τις ξένες πετρελαϊκές εταιρείες και δημιούργησε ένα νέο κρατικό μονοπώλιο πετρελαίου, το PDVSA. Μετά από διάφορα δυσάρεστα σκαμπανεβάσματα στην τιμή του πετρελαίου τη δεκαετία του ’80, η κυβέρνηση της Βενεζουέλας αποφάσισε τη δεκαετία του ’90 να ανοίξει ξανά τις πόρτες της στους ξένους επενδυτές προκειμένου να ενισχυθεί η οικονομία. Το 1998 η τιμή του πετρελαίου κατέρρευσε στα 10 δολάρια το βαρέλι και ο στρατιωτικός, Ούγκο Τσάβες πήρε την εξουσία υποσχόμενος την αναβίωση της οικονομίας, έχοντας προηγουμένως εκτίσει την ποινή του για το αποτυχημένο πραξικόπημα του 1992.

Η σοσιαλιστική ατζέντα του Ούγκο Τσάβες

Ο Τσάβες επιθυμούσε τον έλεγχο του PDVSA ώστε να χρηματοδοτεί την σοσιαλιστική του ατζέντα. Αυτό όμως απαιτούσε συνεργασία με το υπόλοιπα μέλη του ΟΠΕΚ, τα οποία από το ’80 επιθυμούσαν τη μείωση της παραγωγής προκειμένου να αυξήσουν τις τιμές. Αντιθέτως, πολλοί από τους διευθυντές του PDVSA ήθελαν αύξηση της παραγωγής και ανάπτυξη των πετρελαϊκών πεδίων με την επανεπένδυση των κερδών της εταιρείας, αντί της παράδοσής τους στην κυβέρνηση. Αυτό ήταν και το έναυσμα για τον πρώτο γύρο “αποκεφαλισμών” από τον Τσάβες.

Ο Τσάβες διόρισε στον PDVSA προσκείμενους σε αυτόν υπαλλήλους σε θέσεις κλειδιά, που όμως είχαν άγνοια για τη λειτουργία της επιχείρησης, μιας επιχείρησης που ήταν ζωτικής σημασίας για την ευημερία της χώρας.

Το 2001 πέρασε νέο νόμο σε βάρος των ξένων πετρελαϊκών εταιρειών, περιορίζοντάς τες μόνο σε μειοψηφικά μερίδια σε οποιαδήποτε συνεργασία με την εθνική εταιρεία. Το 2002, όρισε νέο πρόεδρο της PDVSA τον Γκαστόν Παρρά Λουσάρδο, αριστερό, καθηγητή οικονομικών, σκληρό αντίπαλο του ανοίγματος της βιομηχανίας σε περισσότερες ιδιωτικές επενδύσεις. Στη συνέχεια προχώρησε σε μαζικές απολύσεις διευθυντών του PDVSA, αντικαθιστώντας τους με “δικούς του” ανθρώπους. Αμέσως πυροδοτήθηκαν βίαιες πορείες διαμαρτυρίας και απόπειρα πραξικοπήματος εναντίον του. Μέχρι το τέλος του 2002, η αντιπολίτευση είχε εδραιωθεί και συνδικάτα κάλεσαν σε εθνική απεργία ελπίζοντας ότι θα καταφέρουν να ανατρέψουν τον Τσάβες. Κατά τη 2μηνη απεργία, η παραγωγή του PDVSA κατέρρευσε. Από σχεδόν 3 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως έπεσε στα 200.000 βαρέλια την ημέρα το Δεκέμβριο του 2002. Αυτό που έσωσε τον Τσάβες τότε, ήταν ότι οι πολυεθνικές αρνήθηκαν να απεργήσουν και συνέχισαν την παραγωγή τους, αμβλύνοντας έτσι το οικονομικό αντίκτυπο της απεργίας. Επί της ουσίας δηλαδή τον έσωσαν αυτοί που πολεμούσε.

Ο Τσάβες πήρε την εκδίκησή του από τους απεργούς, απολύοντας 18.000 υπαλλήλους. Αυτή η απώλεια ανθρωπίνου δυναμικού αποδείχτηκε αργότερα η πιο επιζήμια κίνηση του Τσάβες κατά του PDVSA. Σύντομα άρχισαν τα ατυχήματα και οι πετρελαιοκηλίδες, ενώ αξιωματούχος του Υπουργείου Ενέργειας παραδέχτηκε ότι απαιτούνταν τουλάχιστον 15 χρόνια για την αναδόμηση των τεχνικών δεξιοτήτων που χάθηκαν με τις μαζικές απολύσεις. Από εκεί και μετά η κατάσταση συνέχισε να επιδεινώνεται. Οι υπάλληλοι όχι μόνο είδαν τον μισθό τους να κατακρημνίζεται αλλά τους ασκούνταν και πιέσεις στήριξης του καθεστώτος, πρακτική που οδήγησε σε μαζικές παραιτήσεις υπαλλήλων.

Όλη αυτή η καταστροφή άφηνε αδιάφορο τον Τσάβες, όσο αυτός απομυζούσε τα δις δολαρίων του PDVSA για τη διατήρηση της “καρέκλας” του, την προώθηση της σοσιαλιστικής ατζέντας του και της πολιτικής… των επιδομάτων και την “ανάπτυξη” συμμαχιών στο εξωτερικό. Αν και αυτή η στρατηγική τον βοήθησε να επιβιώσει βραχυπρόθεσμα, μακροχρόνια αποδείχτηκε μοιραία, καθώς εκτός από τις άλλες ζημιές που επέφερε στην οικονομία και το PDVSA, τα χρήματα διαρκώς λιγόστευαν για  επανεπενδύσεις εξόρυξης νέων κοιτασμάτων αλλά και διατήρησης των υπαρχόντων. Το 2013 ο Τσάβες πέθανε από καρκίνο και τον διαδέχτηκε ο επίσης αριστερός, Νικολάς Μαδούρο για να… συνεχίσει το έργο του προς την καταστροφή.

Αν και διάφοροι κύκλοι στις ΗΠΑ, μεταξύ αυτών και ο πρώην κυβερνητικός αξιωματούχος, Ρεξ Τίλερσον έκαναν λόγο για ανατρόπη Μαδούρο με πραξικόπημα, αυτό δεν θα ήταν το καλύτερο σενάριο για τις ΗΠΑ, καθώς οι δύο χώρες έχουν απομακρυνθεί πολύ, ενώ αντίθετα η Βενεζουέλα έχει αναπτύξει στενές σχέσεις με τη Ρωσία, την Κίνα και την Κούβα και ένα ενδεχόμενο πραξικόπημα πιθανότατα θα άφηνε έδαφος σε Ρωσία και Κίνα να διεισδύσουν γεωπολιτικά στην Λατινική Αμερική.