Μαύρος Ιανουάριος – ορόσημο για την αποκατάσταση της ανεξαρτησίας του Αζερμπαϊτζάν
Η 20η Ιανουαρίου 1990 είναι ένα κρίσιμο ορόσημο στην πορεία της ανεξαρτησίας του
Αζερμπαϊτζάν. Επισήμως ορισμένη ως Ημέρα Εθνικού Πένθους, είναι επίσης ημέρα
εθνικής υπερηφάνειας για τη χώρα, αποτελώντας το σύμβολο της ακλόνητης βούλησης
στο όνομα της εθνικής ανεξαρτησίας και της ελευθερίας του λαού μας. Αυτό το εποχικό
γεγονός σηματοδότησε μια καμπή για την αποκατάσταση της εθνικής ανεξαρτησίας.
Ήταν η τραγωδία του Ιανουαρίου που μετέτρεψε ένα εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα σε
πολιτική πραγματικότητα και έδωσε ισχυρή ώθηση στον λαό του Αζερμπαϊτζάν να
αγωνιστεί για ανεξαρτησία.
Anar Huseynov,
Πρέσβης του Αζερμπαϊτζάν στην Ελληνική Δημοκρατία
Η σφαγή του άμαχου πληθυσμού του Μπακού στις 20 Ιανουαρίου διαπράχθηκε κατόπιν
εντολής της σοβιετικής κυβέρνησης, προκειμένου να καταστείλει τη δίκαια διαμαρτυρία
του λαού του Αζερμπαϊτζάν και να αποτρέψει το διευρυνόμενο απελευθερωτικό κίνημα
στο Αζερμπαϊτζάν και πέρα από αυτό. Για το λόγο αυτό, στρατεύματα της ΕΣΣΔ που
αριθμούσαν περισσότερα από 20.000 άτομα, εισήλθαν στο Μπακού τη νύχτα της 19ης
προς 20η Ιανουαρίου 1990 και ο σοβιετικός στρατός, χωρίς να κηρύξει κατάσταση
έκτακτης ανάγκης, ξεκίνησε στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον του άμαχου λαού του
Αζερμπαϊτζάν. Η άγρια σφαγή διαπράχθηκε πάνω στον ειρηνικό πληθυσμό,
εκατοντάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν, τραυματίστηκαν ή ακόμα αγνοούνται.
Οι ρίζες της τραγωδίας του Ιανουαρίου χρονολογούνται από το 1988, όταν οι
προσπάθειες προσάρτησης της πρώην περιοχής Ναγκόρνο-Καραμπάχ του
Αζερμπαϊτζάν στην Αρμενία και ένα άλλο κύμα εκδίωξης των Αζερμπαϊτζάνων από τα
ιστορικά τους εδάφη στην Αρμενία, κέρδιζαν δυναμική. Λόγω της όξυνσης της
σύγκρουσης του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ένα εθνικό κίνημα αναπτύχθηκε στο
Αζερμπαϊτζάν και η κατάσταση στη χώρα έγινε τεταμένη. Ο λαός του Αζερμπαϊτζάν
εξοργίστηκε από τις εδαφικές διεκδικήσεις και τις επιθετικές ενέργειες της Αρμενίας, με
την υποστήριξη ορισμένων τότε Σοβιετικών αξιωματούχων κατά του Αζερμπαϊτζάν. Από
το 1988 το εθνικό κίνημα για την ελευθερία μεγάλωσε. Διαμαρτυρόμενοι ενάντια σε αυτή
την πολιτική της ΕΣΣΔ χιλιάδες άνθρωποι έκαναν διαδηλώσεις όλη την ημέρα στην
κεντρική πλατεία και στους δρόμους του Μπακού.
Αλλά η σοβιετική ηγεσία διέπραξε ένα τρομερό έγκλημα κατά του λαού του
Αζερμπαϊτζάν αντί να αποτρέψει αυτές τις αυξανόμενες εντάσεις. Η πολιτική του
σοβιετικού ηγέτη Γκορμπατσόφ έγινε πυροκροτητής για την ενίσχυση του αρμενικού
αυτονομισμού στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, που υποστήριζε την προσάρτηση αυτού του
εδάφους στην Αρμενία.
Ως αποτέλεσμα της στρατιωτικής συγκρουσης, επισήμως σκοτώθηκαν 131 άτομα.
Ανεπίσημα, τα νούμερα ανέρχονται σε τουλάχιστον 300 και πιθανώς περισσότερα.
Ακόμη και σήμερα, περισσότερα από 30 χρόνια αργότερα, η αλήθεια είναι άγνωστη,
καθώς προφανώς τα περισσότερα από τα έγγραφα κατασχέθηκαν και στάλθηκαν πίσω
στη Μόσχα από τον Σοβιετικό Στρατό, όταν έγινε σαφές ότι η Σοβιετική Ένωση
βρισκόταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. 744 άτομα τραυματίστηκαν σοβαρά, 4
αγνοούνται, 400 συνελήφθησαν. Μετά την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης, άλλοι
21 άνθρωποι σκοτώθηκαν στο Μπακού, 26 άνθρωποι πυροβολήθηκαν στις πόλεις
Νεφτσάλα και Λάνκαραν. Οι κάτοικοι του Αζερμπαϊτζάν αποκαλούν αυτή την τραγωδία,
δηλαδή τη σφαγή αμάχων που συνέβη εκείνες τις μέρες, «Μαύρος Ιανουάριος».
Εφόσον οι Σοβιετικοί αξιωματούχοι δήλωσαν δημόσια ότι ο σκοπός της επέμβασης των
σοβιετικών στρατευμάτων ήταν να αποτραπεί η εκδίωξη της σοβιετικής κυβέρνησης της
Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν από το εθνικό κίνημα, η τιμωρία που επιβλήθηκε στο
Μπακού από σοβιετικούς στρατιώτες μπορεί να είχε σκοπό να προειδοποιήσει
απελευθερωτικά κινήματα, όχι μόνο στο Αζερμπαϊτζάν, αλλά και στις άλλες Δημοκρατίες
της Σοβιετικής Ένωσης.
Η αιματηρή σφαγή που συνέβη στο Μπακού τον Ιανουάριο του 1990 έδειξε την
αντιανθρωπιστική αιματηρή ουσία του ολοκληρωτικού σοβιετικού καθεστώτος, όταν οι
ένοπλες δυνάμεις της ΕΣΣΔ χρησιμοποιήθηκαν για άλλη μια φορά ενάντια στο κίνημα
απελευθέρωσης και ανεξαρτησίας των ανθρώπων. Αυτή ήταν η «δοκιμασμένη
μέθοδος» της Σοβιετικής Ένωσης για την καταστολή των απελευθερωτικών κινημάτων,
που εφαρμόστηκε κατά της ουγγρικής εξέγερσης το 1956 και της άνοιξης της Πράγας το
1968. Ο αριθμός των ανθρώπινων θυμάτων ξεπέρασε τα γεγονότα στην Τιφλίδα, το
Βίλνιους, τη Ρίγα κ.ο.κ. Αυτοί ήταν οι τελευταίοι σπασμοί της ξεπερασμένης σοβιετικής
αυτοκρατορίας.
Η 20η Ιανουαρίου ήταν η πρώτη δοκιμασία και ηθική νίκη στο δρόμο που οδηγεί το
έθνος στην ανεξαρτησία και την αποκατάσταση των εθνικο-πνευματικών ιδεών.
Ο «Μαύρος Ιανουάριος» αποδείχθηκε ότι ήταν η αρχή του τέλους της σοβιετικής
κυριαρχίας στο Αζερμπαϊτζάν και άνοιξε το δρόμο για τη διάλυση της Σοβιετικής
Ένωσης. Παρά τα αιματηρά γεγονότα στο Μπακού, η ημέρα της 20ης Ιανουαρίου 1990
έγινε σελίδα ηρωισμού στην ιστορία του αγώνα για ανεξαρτησία και εδαφική
ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν.
Σε αυτήν την πραγματικά κρίσιμη στιγμή για τη δημοκρατία και, όταν το Αζερμπαϊτζάν
ήταν ακόμα μέρος της Σοβιετικής Ένωσης, θέτοντας τη ζωή του σε κίνδυνο, ο Εθνικός
Ηγέτης του Αζερμπαϊτζάν Heydar Aliyev εκφώνησε την περίφημη ομιλία του στη Μόσχα,
στην οποία αποκάλεσε την απόφαση της ηγεσίας του Ανώτατου Σοβιέτ να στείλει
στρατεύματα στο Μπακού ως «απάνθρωπη, αντιδημοκρατική και αντισυνταγματική»
πράξη και απαίτησε «όλοι όσοι εμπλέκονται στην τραγωδία πρέπει να τιμωρηθούν».
Αργότερα, η απόφαση για την πρώτη πολιτικο-νομική αξιολόγηση της τραγωδίας της
20ης Ιανουαρίου ελήφθη από το Κοινοβούλιο του Αζερμπαϊτζάν με πρωτοβουλία του.
Περνώντας από αυτό το αιματηρό μονοπάτι το Αζερμπαϊτζάν κέρδισε την ανεξαρτησία
του, αλλά το κόστος ήταν υψηλό – το 20 τοις εκατό του εδάφους μας καταλήφθηκε ως
αποτέλεσμα της αρμενικής επιθετικότητας, που μετατράπηκε σε ενεργές στρατιωτικές
επιχειρήσεις.
Η σοβιετική ηγεσία συνέχισε να υπονομεύει την αποκατάσταση ενός ανεξάρτητου και
δημοκρατικού κράτους, υποστηρίζοντας τη στρατιωτική επίθεση της Αρμενίας εναντίον
του Αζερμπαϊτζάν. Η υποστήριξη αυτή είχε ως αποτέλεσμα την κατάληψη του 1/5 των
διεθνώς αναγνωρισμένων εδαφών της χώρας μας. Εξάλλου, η Αρμενία έχει εφαρμόσει
μια πολιτική εθνοκάθαρσης κατά των Αζερμπαϊτζάνων. Ως αποτέλεσμα, περισσότεροι
από ένα εκατομμύριο Αζερμπαϊτζανοί βρέθηκαν στη θέση των προσφύγων και των
εσωτερικά εκτοπισμένων. Αυτές οι ενέργειες αναμφίβολα αποτελούν μαζική παραβίαση
των θεμελιωδών δικαιωμάτων του άμαχου πληθυσμού.
Το Αζερμπαϊτζάν πάντα υποστήριζε την ειρηνική διευθέτηση αυτής της σύγκρουσης.
Παρά τα σχεδόν 30 χρόνια διαπραγματεύσεων, με τη μεσολάβηση των συμπροέδρων
της Ομάδας Μινσκ του ΟΑΣΕ, δεν έχουν επιτευχθεί αποτελέσματα. Τα τελευταία χρόνια
η Αρμενία κατέστρεψε σκόπιμα τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων, απειλώντας το
Αζερμπαϊτζάν με νέο πόλεμο για νέα εδάφη. Τον Σεπτέμβριο του 2020, η Αρμενία
εξαπέλυσε μια μεγάλης κλίμακας στρατιωτική επίθεση στο Αζερμπαϊτζάν. Πλήρως
ηττημένη στον σαραντατετραήμερο πόλεμο, η Αρμενία αναγκάστηκε να αποσύρει τα
υπόλοιπα στρατεύματά της από τα περισσότερα άλλα μέρη των κατεχόμενων εδαφών
του Αζερμπαϊτζάν, υπογράφοντας μια πράξη συνθηκολόγησης στις 10 Νοεμβρίου 2020.
Το ίδιο το Αζερμπαϊτζάν εξασφάλισε την εφαρμογή των Ψηφισμάτων του Συμβουλίου
Ασφαλείας για την προηγούμενη σύγκρουση. Η σύγκρουση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ
έχει μείνει στην ιστορία. Αυτή η εξέλιξη δεν είναι μόνο ένα κρίσιμο ορόσημο στην ιστορία
του ανεξάρτητου Αζερμπαϊτζάν, αλλά και μια ζωτική προϋπόθεση για διαρκή ειρήνη,
συνεργασία και σχέσεις καλής γειτονίας στην περιοχή.
Το Αζερμπαϊτζάν προσπαθεί να υπογράψει μια ειρηνευτική συμφωνία με την Αρμενία
που θα βασίζεται στην αναγνώριση της εδαφικής ακεραιότητας του άλλου, στην οριοθέτηση των κρατικών συνόρων και στο άνοιγμα όλων των επικοινωνιών για πλήρη
συνεργασία στην περιοχή.
Τα σχόλια είναι κλειστά.