31 Μαρτίου- Ημέρα Γενοκτονίας των Αζερμπαϊτζανών

Η 31η Μαρτίου τιμάται στη Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν ως Ημέρα Γενοκτονίας
των Αζερμπαϊτζανών και αντανακλά τη μνήμη της αιματηρής σφαγής που
διαπράχθηκε εναντίον των Αζερμπαϊτζανών τον Μάρτιο του 1918.

Η ραγδαία ανάπτυξη της βιομηχανίας πετρελαίου στο Μπακού στα τέλη του 19ου και στις
αρχές του 20ού αιώνα προσέλκυσε ένα κύμα μετανάστευσης Αρμενίων στην πόλη.
Ως ένα από τα κύρια βιομηχανικά κέντρα της τσαρικής Ρωσίας, το Μπακού
παρατήρησε την ανάδυση ενός βιομηχανικού προλεταριάτου και επαναστατικού
ενθουσιασμού. Οι Αρμένιοι εργάτες, των οποίων ο αριθμός αυξήθηκε σημαντικά
στις αρχές του 20ού αιώνα, συμμετείχαν ενεργά στα επαναστατικά και σοσιαλιστικά
κινήματα του Μπακού. Την παραμονή της πρώτης ρωσικής επανάστασης (1905-
1907), το αρμενικό εθνικιστικό κόμμα Ντασνακσουτιούν άρχισε να διαδίδει
εθνικιστικές ιδέες στους Αρμένιους εργάτες στο Μπακού. Χρησιμοποίησαν
επαναστατικές ιδέες για να προωθήσουν το δικό τους εθνικιστικό σχέδιο.
Εμπνευσμένοι από ιδέες για τη δημιουργία μιας «Σπουδαίας Αρμενίας», οι Αρμένιοι
πραγματοποίησαν μια σειρά αιματηρών σφαγών εναντίον των Αζερμπαϊτζανών
κατά την περίοδο 1905-07. Εκατοντάδες οικισμοί του Αζερμπαϊτζάν καταστράφηκαν
και εξοντώθηκαν, και χιλιάδες πολίτες σκοτώθηκαν βάναυσα. Η σφαγή του 1918
ήταν μια ακόμα πιο επιδέξια προετοιμασμένη και ανελέητη πράξη από τις επιθέσεις
του 1905-1907. Η νίκη των Μπολσεβίκων κατά τη διάρκεια της ρωσικής
επανάστασης του 1917 και συνεπώς η συνεργασία μαζί τους έδωσε στο Κόμμα
Ντασνακσουτιούν έναν τρόπο για την ομαλή πραγματοποίηση των εθνικιστικών του
στόχων. Αξιοποιώντας την κατάσταση που ακολούθησε την Επανάσταση του
Οκτωβρίου του 1917 στη Ρωσία, οι Αρμένιοι εθνικιστές άρχισαν να επιδιώκουν την
υλοποίηση των σχεδίων τους κάτω από τη σημαία του Μπολσεβικισμού. Το 1918, ο
αρχηγός των Ρώσων Μπολσεβίκων Βλαντιμίρ Λένιν διόρισε τον αρμενικής
εθνικότητας Στεφάν Σαουμιάν, Έκτακτο Επίτροπο του Καυκάσου. Μέχρι εκείνη τη
στιγμή, οι Μπολσεβίκοι κατέλαβαν την εξουσία στο Μπακού και αξιολογούσαν το
αρμενικό Κόμμα Ντασνακσουτιούν ως πηγή υποστήριξης για την εξάλειψη της
επιρροής του εθνικού κόμματος του Αζερμπαϊτζάν, Μουσαβάτ, στο Μπακού και την
ευρύτερη περιοχή. Από αυτήν την άποψη, τα συμφέροντα των Μπολσεβίκων και
των Ντασνάκς συνέπεφταν μέχρι τον Μάρτιο του 1918. Στις 2 Μαρτίου 1918,
μιλώντας σε μια συνάντηση του Σοβιετ του Μπακού, ο Σαουμιάν επέκρινε έντονα το
Κόμμα Mουσαβάτ, κατηγορώντας το για απόσχιση του Αζερμπαϊτζάν από τη Ρωσία.
Ακριβώς στην αρχή των τραγικών γεγονότων, το Σοβιετ του Μπακού, με το
πρόσχημα της καταπολέμησης των αντεπαναστατικών στοιχείων, ξεκίνησε το
σχέδιο εκκαθάρισης των Αζερμπαϊτζανών σε όλη την επαρχία του Μπακού. Με
οδηγίες του Στεφάν Σαουμιάν, 6.000 ένοπλοι στρατιώτες του Σοβιετ του Μπακού
και 4000 ένοπλοι από το Κόμμα Ντασνακσουτιούν συμμετείχαν στη σφαγή αμάχων
του Αζερμπαϊτζάν.

 

Στις 30 Μαρτίου οι αρμενικές-μπολσεβικικές μονάδες επιτέθηκαν στο Μπακού με
μαζικά πυρά από πλοία. Στη συνέχεια, οι ένοπλοι Ντασνάκς επιτέθηκαν στα σπίτια
των Αζερμπαϊτζανών και πραγματοποίησαν ανελέητη σφαγή. Στις 31 Μαρτίου και
στις πρώτες μέρες του Απριλίου, το μακελειό έγινε ακόμα πιο αδίστακτο. Χιλιάδες
άμαχοι του Αζερμπαϊτζάν σκοτώθηκαν με μοναδική αιτία την εθνικότητά τους. Σε
αυτήν την περίοδο, οι αρμενικές-μπολσεβικικές μονάδες εξόντωσαν περισσότερους
από 20.000 Αζερμπαϊτζανούς στο Μπακού. Άνθρωποι κάηκαν μέσα στα σπίτια τους,
σκοτώθηκαν και βασανίστηκαν με απαράμιλλη σκληρότητα. Ως αποτέλεσμα,
περισσότεροι από 16.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν με απόλυτη βαρβαρότητα στην
επαρχία Γκούμπα τους πρώτους πέντε μήνες του 1918, καταστράφηκαν συνολικά
167 χωριά, 35 από τα οποία δεν υπάρχουν μέχρι και σήμερα. Οι Αρμένιοι είχαν
εγκαταστήσει πολυβόλα σε διάφορα μέρη της πόλης για να πυροβολούν όσους
προσπαθούσαν να διαφύγουν. Ο Αβανές Απρεσιάν, Αρμένιος αξιωματικός, ένας
από τους ενεργούς συμμετέχοντες στη σφαγή των Αζερμπαϊτζάνων, έγραψε στα
απομνημονεύματά του με τίτλο «Οι άντρες ήταν έτσι», ότι στο Μπακού μόνο,
σκότωσαν 25.000 Αζερμπαϊτζανούς στη σφαγή του Μαρτίου. Ωστόσο, η γενοκτονία
των Αζερμπαϊτζανών από τους Ντασνάκς δεν περιορίστηκε στο Μπακού. Μέσα σε
σύντομο χρονικό διάστημα, οι Αρμένιοι διέπραξαν σφαγές στις πόλεις Σαμάχκι,
Γκούμπα, Ιρεβάν, Ζενγκεζούρ, Καραμπάχ και Ναχτσιβάν.
Η ανακάλυψη των μαζικών τάφων στην περιοχή Γκούμπα του Αζερμπαϊτζάν το 2007
επιβεβαιώνει την αρμενική απανθρωπιά. Μελέτη του τόπου ταφής αποκάλυψε ότι
κατά τη διάρκεια μιας ένοπλης επίθεσης των Αρμενίων στην πόλη Γκούμπα το 1918,
οι άνθρωποι υπέστησαν άνευ προηγουμένου βία και σκοτώθηκαν βάναυσα. Ο
τάφος περιέχει ερείπια μαζικών ταφών ντόπιων κατοίκων.
Ο Αυστριακός ερευνητής Έριχ Φίγκελ στην έρευνά του «Η Τρομοκρατία της
Αλήθειας, η αρμενική τρομοκρατία – οι ρίζες και οι λόγοι», περιγράφοντας τη
δραστηριότητα του Σαουμιάν το 1918 τονίζει ότι ο στόχος του ήταν να αλλάξουν την
εθνική σύνθεση του Μπακού υπέρ των Αρμενίων με οποιονδήποτε τρόπο. Σύμφωνα
με διάφορες εκτιμήσεις, 12.000 έως 30.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν στο Μπακού
μόνο σε τρεις ημέρες. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Σ.Σαουμιάν, Επικεφαλής του Σοβιέτ του
Μπακού, δεν έκρυψε την ικανοποίησή του: «Φοβόμασταν την εθνική δομή της
πόλης μας. Φοβόμασταν ότι ο αγώνας θα μπορούσε να πάρει ένα ανεπιθύμητο
χρώμα. Έπρεπε ακόμη και να καταφύγουμε στο Αρμενικό Καθεστώς Ντασνάκ. Δεν
ήμασταν σε θέση να αφήσουμε στους εαυτούς μας την πολυτέλεια να αρνηθούμε
τις υπηρεσίες του. Το Εθνικό Συμβούλιο της Αρμενίας πραγματοποίησε συλλήψεις,
έρευνες, αιτήματα κ.λπ. μόνο του. Ωστόσο, η νίκη είναι τόσο μεγάλη που δεν
μπορεί να επισκιάσει την πραγματικότητα». Η εξάρτηση του Σοβιέτ του Μπακού
από τις δυνάμεις Ντασνάκ προκάλεσε οργή μεταξύ των Μπολσεβίκων άλλων
εθνικοτήτων. Ένας από τους μάρτυρες της γενοκτονίας των Αζερμπαϊτζανών, ο
Μπολσεβίκος Μπλιουμίν, σημείωσε αργότερα στα δικά του απομνημονεύματα,

«Με την έλευση των γεγονότων του 1918, καταφύγαμε στα στρατεύματα των
Ντασνάκ, καθώς δεν είχαμε δικές μας ένοπλες δυνάμεις. Ωστόσο, τα στρατεύματα
Ντασνάκ έκαναν τη βρώμικη δουλειά τους. Μετέτρεψαν έναν εμφύλιο πόλεμο σε
εθνικό καθαρισμό, σφάζοντας μέχρι και 20.000 φτωχούς Αζερμπαϊτζανούς».
Τα γεγονότα του Μαρτίου του 1918 έγιναν το επίκεντρο της προσοχής μετά τη
διακήρυξη της Λαϊκής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν (ΛΔΑ). Η Έκτακτη Επιτροπή
Ερευνών (EΕΕ) ιδρύθηκε από την ΛΔΑ στις 15 Ιουλίου 1918 προκειμένου να
διερευνήσει τη βία κατά του πληθυσμού του Αζερμπαϊτζάν. Ένα σημαντικό
χαρακτηριστικό αυτής της επιτροπής ήταν ότι αποτελούταν από τους καλύτερους
δικηγόρους της εποχής διαφορετικών εθνικοτήτων – Ρώσους, Εβραίους, Πολωνούς,
Γεωργιανούς, ακόμη και Αρμένιους. Αυτοί οι παράγοντες μαρτυρούν την ικανότητα
και την αμεροληψία του EΕΕ. Τα υλικά που συλλέχθηκαν από την EΕΕ έως τον
Αύγουστο του 1919 κατατέθηκαν σε 36 τόμους και 3.500 σελίδες. Με βάση αυτά τα
στοιχεία, η EΕΕ προετοίμασε 128 εκθέσεις και σχέδια για την υποβολή αγωγών
εναντίον 194 ατόμων που κατηγορούνται για διαφορετικά εγκλήματα κατά
ειρηνικού πληθυσμού. Έτσι, μέχρι τα μέσα Αυγούστου, συνελήφθησαν 24 άτομα
στο Μπακού και περίπου 100 άτομα στο Σάμαχκι. Αυτή ήταν η πρώτη απόπειρα
διεξαγωγής πολιτικής και νομικής αξιολόγησης της πολιτικής γενοκτονίας κατά των
Αζερμπαϊτζανών. Ωστόσο, η κατάρρευση της Λαϊκής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν
κατέστησε αδύνατη την ολοκλήρωση αυτού του έργου. Μετά την αποκατάσταση
της ανεξαρτησίας της το 1991, η Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν επανέλαβε την
πολιτική αξιολόγηση της γενοκτονίας τον Μάρτιο του 1918 και δεσμεύτηκε να
ολοκληρώσει τις ημιτελείς προσπάθειες της ΛΔΑ για απονομή δικαιοσύνης. Την
παραμονή της 80ης επετείου της τραγωδίας, ο τέως Πρόεδρος Χέινταρ Αλίγιεβ
εξέδωσε διάταγμα για την ανακοίνωση της 31ης Μαρτίου ως εθνική ημέρα
πένθους. Το διάταγμα έχει καταστεί βασικό έγγραφο για τη διεξαγωγή πολιτικής και
νομικής αξιολόγησης των γενοκτονικών πράξεων που διαπράχθηκαν εναντίον των
Αζερμπαϊτζανών στις αρχές του 20ού αιώνα. Το διάταγμα υποδηλώνει επίσης την
αφοσίωση του λαού του Αζερμπαϊτζάν στις εθνικές του αξίες, τις ιστορικές ρίζες και
την πατρίδα του. Ταυτόχρονα, η αναμνηστική τελετή της Ημέρας Γενοκτονίας του
Αζερμπαϊτζάν αυξάνει την ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινότητας για τα
γεγονότα της σφαγής και της εθνοκάθαρσης των Αζερμπαϊτζανών στο παρελθόν και
το παρόν.