Ανάλυση στο «Καρφί»: Ερντογάν καταργεί Κεμάλ

Του Μιχάλη Μένικου

Ο Ερντογάν νίκησε! Η νίκη του αυτή υπήρξε αναμφίβολα ένα πολιτικό γεγονός που σημάδεψε τη σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, καθώς είναι η πρώτη φορά από το 1923 που ο πρόεδρος της χώρας εκλέγεται απευθείας από το λαό. Η νίκη του αυτή προκάλεσε, όπως ήταν αναμενόμενο, συναισθήματα χαράς και ενθουσιασμού στους υποστηρικτές του και στον υπόλοιπο μουσουλμανικό κόσμο, καθώς μια σημαντική μερίδα του θεωρεί ότι είναι ο μουσουλμάνος ηγέτης που υπερασπίζεται τα συμφέροντά του, δεν διστάζει να τα βάλει με το Ισραήλ και να σηκώσει κεφάλι στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ οραματίζεται να μετατρέψει την Τουρκία σε παγκόσμια δύναμη. Παράλληλα, όμως, η νίκη του προκάλεσε αρκετούς προβληματισμούς στους κόλπους της φιλελεύθερης τουρκικής αντιπολίτευσης αλλά και στη Δύση, καθώς φοβούνται ότι ο Ερντογάν σταδιακά θα μετατρέψει την Τουρκία σ’ ένα θεοκρατικό μουσουλμανικό κράτος με περιορισμένες ελευθερίες και δημοκρατικά δικαιώματα. Βέβαια, τόσο η επιδίωξη του Ερντογάν να μετατρέψει την Τουρκία σε παγκόσμια αλλά και ηγετική δύναμη στο μουσουλμανικό κόσμο, στον οποίο ανήκει και ο αραβικός κόσμος, όπως και οι προβληματισμοί της Δύσης, δεν είναι απλώς θεωρητικοί, αλλά στηρίζονται σε κάποια δεδομένα.

TI ΠΕΤΥΧΕ

Πράγματι ο Ερντογάν, από τότε που ανέλαβε την πρωθυπουργία της χώρας (2003) μέχρι σήμερα, κατάφερε όχι μόνο να βελτιώσει σημαντικά το βιοτικό επίπεδο της χώρας του βγάζοντας από τη φτώχεια εκατομμύρια συμπολίτες του, στους οποίους παρέχεται δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, αλλά και να επιτύχει σημαντικούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, σε σημείο που να κάνει αισθητή την παρουσία των τουρκικών προϊόντων σε όλο τον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο – μεταξύ αυτών και τα γνωστά σίριαλ που κατέκτησαν εκτός από τα ελληνικά και τα αραβικά τηλεοπτικά δίκτυα. Με τα επιτεύγματα αυτά, κατάφερε να δημιουργήσει το πρότυπο μιας μουσουλμανικής χώρας με αξιοθαύμαστα οικονομικά επιτεύγματα, που έγινε πόλος έλξης για εκατομμύρια μουσουλμάνους και Άραβες – οι οποίοι, σημειωτέον, μπορούν να επισκέπτονται την Τουρκία χωρίς βίζα.

ΘΕΛΕΙ ΗΓΕΤΙΚΟ ΡΟΛΟ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΑΡΑΒΙΚΟ ΚΟΣΜΟ

Η επιρροή που απέκτησε η Τουρκία του Ερντογάν στο μουσουλμανικό και αραβικό κόσμο, ως μια μετριοπαθής δύναμη, και μάλιστα σε μια περίοδο έντονης αντιπαράθεσης ριζοσπαστών ισλαμιστών με τη Δύση, αλλά και ο ίδιος ο Ερντογάν ως υπερασπιστής των Παλαιστινίων από το Ισραήλ, όπως και ως ο πρώτος Τούρκος ηγέτης που άρχισε διάλογο με τους Κούρδους, ενίσχυσε την επιδίωξή του να διαδραματίσει έναν ηγετικό ρόλο και στον αραβικό κόσμο. Και την πρόθεσή του αυτή φρόντισε να την επιβεβαιώσει ακόμη, λίγες ώρες μετά τη νίκη του. Πράγματι, ενώ το βράδυ της περασμένης Κυριακής η τουρκική εκλογική επιτροπή ανακοίνωνε τη νίκη του Ερντογάν με 53% και αρκετοί Παλαιστίνιοι στη Ράφα και τη Λωρίδα της Γάζας πανηγύριζαν τη νίκη του, το πρωί της Δευτέρας ένα τουρκικό αεροσκάφος έφθανε στο Τελ Αβίβ για να παραλάβει Παλαιστίνιους τραυματίες από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς στη Γάζα, ενώ την ίδια μέρα όλοι μάθαιναν ότι ένα τουρκικό σκάφος με ανθρωπιστική βοήθεια θα αναχωρούσε με προορισμό τη Λωρίδα της Γάζας!

Ο… ΠΟΥΤΙΝ ΤΗΣ Μ. ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Ωστόσο ο Ερντογάν, κερδίζοντας πόντους στον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο με τις οικονομικές του επιτυχίες και τη στάση του στο Παλαιστινιακό, δεν παύει να προβληματίζει τη Δύση, που διαπιστώνει πλέον ότι ο Τούρκος ηγέτης όχι μόνο θέλει να παρατείνει τη θητεία του στην εξουσία (η οποία θα ολοκληρωνόταν με τη λήξη της πρωθυπουργίας σ’ ένα χρόνο, καθώς δεν μπορούσε να εκλεγεί σύμφωνα με το Σύνταγμα για μια ακόμη φορά), αλλά και θα αποκτήσει πολύ περισσότερες εξουσίες, τις οποίες θα προβλέπει το νέο Σύνταγμα της Τουρκίας. Η επιδίωξή του να παρατείνει την παραμονή του στην εξουσία προκάλεσε διάφορους συνειρμούς και συγκρίσεις. Οι λονδρέζικοι «Times», για παράδειγμα, τον συνέκριναν με τον Πούτιν, γράφοντας ότι «δεν μας χρειάζεται άλλος ένας Πούτιν στη Μέση Ανατολή». Ο γνωστός αρθρογράφος Τζενγκίζ Τσαντάρ έγραψε ότι «ο Ερντογάν βλέπει τον εαυτό του ως ένα νέο σουλτάνο και θεωρεί ότι έχει αναλάβει μια διπλή αποστολή: Να ξαναδώσει στο Ισλάμ τη θέση του στην Τουρκία και να ξαναδώσει στην Τουρκία, κληρονόμο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τη θέση της στον κόσμο». Ο ίδιος ο Ερντογάν αφήνει να εννοηθεί ότι θέλει να βελτιώσει το πολιτικό σύστημα, στα πρότυπα της αμερικανικής ή της γαλλικής προεδρικής δημοκρατίας, ενώ προβλέπει ότι μέχρι το 2023 η Τουρκία θα βρίσκεται στις δέκα πιο ανεπτυγμένες οικονομίες του κόσμου.

ΜΕΙΩΝΕΤΑΙ Η ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Φαίνεται πάντως ότι οι Ευρωπαίοι, όπως και οι Αμερικανοί, φοβούνται ότι η Τουρκία μπορεί σταδιακά να γίνει ένα ισλαμικό κράτος που εγκυμονεί περισσότερες απαγορεύσεις και προσαρμογές της καθημερινής ζωής στους κανόνες του Ισλάμ, πρακτικές που θα απομακρύνουν την Τουρκία από την Ευρώπη, ή θα μειώσουν την επιρροή της Ευρώπης στην Τουρκία. Αυτή την άποψη εξέφρασε και ο Γερμανός αναλυτής Μπαχ Γιούνκερ στην Deutsche Welle, επισημαίνοντας ότι με τη νίκη του Ερντογάν εκμηδενίζονται ουσιαστικά οι μεταρρυθμίσεις που εισήγαγε ο ιδρυτής της Τουρκικής Δημοκρατίας Κεμάλ Ατατούρκ. Ανεξάρτητα όμως από τις εκτιμήσεις και τους φόβους που διατυπώνονται, είναι γεγονός ότι η Τουρκία των 77 εκατομμυρίων κατοίκων, με την προεδρική νίκη Ερντογάν, εισέρχεται σε μια νέα εποχή.

Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΨΗΦΟΦΟΡΩΝ

Σύμφωνα με τα τελικά αποτελέσματα, ο Ερντογάν συγκέντρωσε το 51,96% των ψήφων, ο Ιχσάνογλου το 38,33% και ο Ντεμίρτας το 9,71%. Ο Ερντογάν επικράτησε σε 54 νομούς (σε κεντρική και ανατολική Τουρκία και Μαύρη Θάλασσα), ο Ιχσάνογλου σε 16 νομούς (κυρίως στα παράλια της χώρας και στην περιοχή του Αιγαίου), ενώ ο Κούρδος αριστερός Ντεμίρτας σε 16 νομούς στα νοτιοανατολικά της χώρας.