Φιλοκτήτης Διακομανώλης στο «Κ»: «Αν υπάρχει Θεός είναι ορθολογιστής»

Της Πέννυς Κροντηρά

«Οι θρησκείες ευθύνονται για τα δεινά των λαών και αποτελούν ανθρώπινες επινοήσεις». Παρ’ όλα αυτά, «η θρησκεία είναι μπροστά μας, σε κάθε βήμα της ζωής μας. Γάμοι, βαφτίσια, κηδείες, μνημόσυνα, ευχέλαια, εγκαίνια, ορκωμοσίες, ονομαστικές εορτές» ισχυρίζεται ο Φιλοκτήτης Διακομανώλης, συγγραφέας του δοκιμίου «Υπάρχει Θεός;». Το δοκίμιο βραβεύτηκε με το πρώτο βραβείο αναγνωστών 2015 της αλυσίδας καταστημάτων «PUBLIC». Ο συγγραφέας μιλάει στο «Καρφί» και αναλύει τις πνευματικές-θρησκευτικές του αναζητήσεις.

Ο κ. Διακομανώλης γεννήθηκε στη Σάμο το 1946 και ζει στην Αθήνα. Είναι οικονομολόγος και πρώην γενικός διευθυντής της εταιρείας Hitech. Ασχολείται με τη λογοτεχνία από την εφηβική του ηλικία και έχει συγγράψει και ένα μυθιστόρημα («SASA, η Ιέρεια του έρωτα»). Πολύ σύντομα θα κυκλοφορήσει το νέο του βιβλίο –πολιτικό μυθιστόρημα– «Η δίκη των οκτώ», που αναφέρεται σε μια εικονική ιστορία μιας χώρας της Λατινικής Αμερικής, της Γκρετάλιας, που έχει μπει σε μνημόνια. Στην ουσία «Η δίκη των οκτώ» είναι μια παράλληλη ιστορία με αυτή της ελληνικής πραγματικότητας. Ο συγγραφέας μάς εκμυστηρεύεται πώς αισθάνεται που το βιβλίο του «Υπάρχει Θεός;» ήρθε πρώτο στην προτίμηση του κοινού στην κατηγορία των δοκιμίων. «Το σπέρμα της ματαιοδοξίας ενυπάρχει σε όλους τους ανθρώπινους εγκεφάλους. Σημασία έχει να μπορεί κανείς να αυτοελέγχεται και να καταστέλλει, κατά το δυνατόν, τέτοια αγενή συναισθήματα. Σίγουρα, με ικανοποίησε η διάκριση αυτή, πολύ δε περισσότερο που προέρχεται από αναγνώστες».

Συνάδει η φιλοσοφία με τη θρησκεία;

«Πρόκειται για δύο εκ διαμέτρου αντίθετες έννοιες. Οι θρησκείες στηρίζονται σε δόγματα. Κατέχουν, δηλαδή, αυθαίρετα την ύπαρξη της μοναδικής αλήθειας, εμφορούνται από φανατισμό (δηλαδή μίσος) και υποστηρίζουν τις θέσεις τους με πάθος, που έχει οδηγήσει στα ειδεχθέστερα εγκλήματα του ανθρώπινου γένους. Η φιλοσοφία αναλύει, οδηγείται σε συμπεράσματα μέσω της λογικής και επαναπροσδιορίζει τις θέσεις της. Ανυψώνει την ανθρώπινη σκέψη και καθιστά τον άνθρωπο νηφάλιο, σκεπτόμενο και ορθολογιστή».

Η άρνηση του Θεού δεν είναι ασέβεια, δηλώνει ο συγγραφέας. «Αν υπάρχει Θεός, είναι ένα υπέρτατο πνεύμα απολύτως διαφορετικό με οτιδήποτε μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Αποκλείεται να εμφορείται από φτηνές, ανθρώπινες αντεκδικητικές διαθέσεις. Ένα εγωκεντρικό, δηλαδή, ον όπως το παρουσιάζουν οι θρησκείες του κόσμου. Ένα τέτοιο αδιατάρακτο ον, αποκλείεται να εκλαμβάνει ως ασέβεια την αμφισβήτηση και την άρνηση ακόμα, εφόσον ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι κατασκευασμένος να αμφισβητεί και να ερευνά οτιδήποτε δεν τον πείθει. Είμαι πεπεισμένος λοιπόν ότι η άρνηση του Θεού είναι δικαίωμα, όπως είναι και η πίστη».

Οι θρησκευτικές αναζητήσεις προϋποθέτουν νηφάλια σκέψη και έρευνα κάθε εκδοχής, επισημαίνει ο κ. Διακομανώλης. «Η αμφιβολία (αν υπάρχει Θεός) είναι θεϊκή προσταγή, ή τουλάχιστον θεϊκή παραχώρηση. Έτσι χτίζεται η προσωπική αλήθεια. Άραγε, σας ακούγεται πιο αληθοφανής η ιστορία που εξελίχθηκε ανατολικά της Εδέμ, με τον αγριωπό ασπρομάλλη γέροντα να προβοκάρει τους πρωτόπλαστους και το λαλίστατο φίδι να τους παραπλανεί; Προσωπικά δεν με πείθει απόλυτα η δαρβινική θεωρία. Τη βρίσκω απλώς ανεκτή. Η ιστορία, όμως, των πρωτοπλάστων προσβάλλει τη λογική μου».

Υπάρχει Θεός τελικά, σύμφωνα με τον κ. Διακομανώλη;

«Αν υπάρχει Θεός, είναι σίγουρα ορθολογιστής. Αποκλείεται να επιθυμεί να γράφουμε τις αντωνυμίες που τον αφορούν με κεφαλαίο γράμμα, ούτε να τον λατρεύουμε με γονυκλισίες, καντήλια, θυμιάματα, προσευχές, τρεμάμενες φωνές και τάματα. Όλα αυτά θα πρόσβαλαν βάναυσα τον οποιονδήποτε… σοβαρό Θεό, αν πράγματι υπάρχει. Αν υπάρχει κάποια δημιουργική δύναμη (πείτε το Θεός), έχουμε τόσες πιθανότητες να γνωρίζουμε κάτι για τη δύναμη αυτή, όσες πιθανότητες έχει ένας μπακαλιάρος στα βάθη του ωκεανού, να γνωρίζει το Πυθαγόρειο θεώρημα».

Η πίστη εμπεριέχει σίγουρα φόβο, εξηγεί ο κ. Διακομανώλης. «Και τον εμπεριέχει γιατί οι θρησκείες (οι τρεις μονοθεϊστικές τουλάχιστον) στηρίζουν την ύπαρξή τους στο φόβο και στην ιδιοτέλεια της μεταμέλειας και της συγχώρεσης. Η πίστη, όπως αναλύω και στο βιβλίο μου, είναι μια διαχρονική πλύση εγκεφάλου που ξεκινά από την τρυφερή παιδική ηλικία, με νουθεσίες και ταυτόχρονες απειλές. Η θρησκεία, τώρα, είναι κάτι απολύτως διαφορετικό από την πίστη. Ενώ η πίστη εκτελεί ένα ψυχολογικό έργο και αποτελεί εργαλείο υποστηρικτικής αντιμετώπισης της μηδαμινότητας του ανθρώπου, η θρησκεία δεν κάνει τίποτε άλλο από το να εκμεταλλεύεται την ανθρώπινη αυτή ανάγκη. Προσωπικά πιστεύω ότι οι πιστοί είναι ευτυχέστεροι από τους άπιστους. Και είναι ευτυχέστεροι, γιατί διαθέτουν κάτι σημαντικό. Την ελπίδα. Έχουν την προσδοκία μιας μεταθανάτιας επιβράβευσης για τους ίδιους και μιας τιμωρίας για τους έχοντες και κατέχοντες ισχυρούς. Κατά την ίδια έννοια, βέβαια, ένας μεθυσμένος είναι ευτυχέστερος από κάποιον νηφάλιο».

Υπάρχει άμεση συνάφεια μεταξύ θρησκείας και εκκλησίας, εξηγεί ο συγγραφέας. «Όλες οι θρησκείες του κόσμου έχουν διακηρύξει διαχρονικά μια ανοιχτή επικοινωνία με την υπέρτατη δημιουργική δύναμη. Είναι, λοιπόν, συνυφασμένη η ύπαρξη της θρησκείας με την ύπαρξη της εκκλησίας. Οι εκκλησίες εκπροσωπούνται από τα ιερατεία. Είναι γνωστός, επίσης, ο διαχρονικός βίος και η πολιτεία των απανταχού ιερατείων και σε όλο το μήκος της ανθρώπινης ιστορίας. Ίντριγκες, εκμετάλλευση, αφορισμοί, μισαλλοδοξία, δογματική αλαζονεία και χειραγώγηση των λαϊκών μαζών. Στο βιβλίο μου έχω αφιερώσει ένα μεγάλο κεφάλαιο για τις εκκλησίες, τη θρησκεία και τα ιερατεία».

Το βιβλίο αποπνέει μια έντονα αντικληρική διάθεση. «Ειλικρινά πιστεύω ότι η εκκλησία αποτελεί ένα βαρίδι της κοινωνίας. Είναι μια διαχρονική εκμεταλλευτική σέκτα, άμεσα συνδεδεμένη με τις εξουσιαστικές ελίτ, γι’ αυτό και ποτέ δεν μπόρεσε να την ακουμπήσει κανείς. Σίγουρα δεν ισοπεδώνω τους πάντες και τα πάντα. Δεν είμαι δογματικός, ούτε απόλυτος. Υπάρχουν νηφάλιοι ιεράρχες που τους εκτιμώ. Όπως για παράδειγμα ο σημερινός προκαθήμενος της Ελληνικής εκκλησίας. Υπάρχουν όμως πάντα και οι ταλιμπάν της εκκλησίας που αποτελούν τον κραταιό της πυρήνα. Κάτι μισαλλόδοξοι τύποι που προκαλούν σε μονομαχίες με αγιασμό και αφορίζουν κάθε διαφορετικότητα».