Τσίπρας και Τραμπ στα χρόνια του Κόμμοδου…

Του Κώστα Στούπα 

«Αν ζητούσαν από κάποιον να καθορίσει την ιστορική περίοδο, κατά την οποία η κατάσταση του ανθρώπινου γένους ήταν η πλέον ευτυχισμένη και ευημερούσα σίγουρα θα ανέφερε αυτήν που μεσολάβησε από το θάνατο του Δομιτιανού μέχρι τη διαδοχή του Κόμμοδου». Αυτό το ισχυρίζεται  o Edward Gibbon  στο μνημειώδες έργο του «The history of the declineand fall of the Roman Empire» (Η Ιστορία της Παρακμής και της Πτώσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας).

Ο Δομιτιανός βασίλευσε περί το 81 μ.χ. και ο Κόμμοδος από το 180-192. Μεταξύ των δυο παρεμβάλλονται άλλοι έξι περίπου αυτοκράτορες  με διαπρεπέστερο τον πατέρα του Κόμμοδου το γνωστό και σαν Στωικό φιλόσοφο, το Μάρκο Αυρήλιο.

Αυτά τα αναφέρει ενδεχομένως ο Γκίμπον (Γίββων κατά τους παλαιότερους) γιατί έζησε στα τέλη του 17ου αιώνα όταν μεταξύ άλλων ήταν και βουλευτής των συντηρητικών.  Αν ο Γκίμπον είχε ζήσει την εποχή μας ίσως να είχε διαφορετική άποψη για το ποια είναι η πλέον ευτυχισμένη περίοδος της ανθρωπότητας.

Υπάρχουν πολλοί δείκτες αντικειμενικοί και υποκειμενικοί να μετρήσει κάποιος την ευημερία.

Οι πλέον αντικειμενικοί είναι και οι πλέον απλοί. Το προσδόκιμο της ζωής των ανθρώπων και  ο πληθυσμός είναι δυο δείκτες που δύσκολα αμφισβητούνται. Το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι συμπληρωματικός δείκτης και χρειάζεται να συνυπολογίσει κάποιος και άλλες παραμέτρους.

Υπό το πρίσμα αυτών των δεδομένων η περίοδος των τελευταίων 60 χρόνων πρέπει να συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πιο ευημερούσες στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Ο  μέσος προσδόκιμος χρόνος ζωής από λιγότερα από των 50 ετών τη δεκαετία του ’50 έχει φτάσει σήμερα πάνω από τα 70. Στην ανεπτυγμένη Δύση και τις ελεύθερες οικονομίες ξεπερνά τα 80 έτη.

Ο πληθυσμός είναι άλλος ένα αδιάψευστος μάρτυρας. Από 2 δισ. το 1930 το ’60 έφτασε 3 δισ., το ’70 τα 5 δισ. και σήμερα ξεπερνά τα 7 δισ. ανθρώπους.

Το γιατί συνέβη αυτό είναι απλό. Βελτίωση της παραγωγικότητας σε όλους τους τομείς χάρη στην επανάσταση της οικονομίας που στήριξε την τεχνολογική επανάσταση. Η μακρά περίοδος ειρήνης, δημοκρατίας και ελεύθερης αγοράς εκτόξευσε την ευημερία, τόσο στον πυρήνα της στη Δύση όσο και γύρω από αυτήν.

Κάτω το 10% του παγκοσμίου πληθυσμού ζει υπό συνθήκες ακραίας φτώχειας σήμερα  σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας. Η μεσαία τάξη με τη βελτίωση των συνθηκών στην Κίνα και την Ανατολική Ευρώπη, μετά την έξοδο από το ατύχημα της «κομμουνιστικής προϊστορίας» αυξάνεται και από μικρότερη του 1 δισ. ανθρώπων πριν 20-30 χρόνια έχει ξεπεράσει πλέον τα 2 δισ. ανθρώπους.

Ειδήσεις, όπως αυτή της ανακοίνωσης προχθές από τη NASA της ανακάλυψης 7 πλανητών στο έξω διάστημα με συνθήκες παρόμοιες με αυτές της γης και άρα πιθανότητες ύπαρξης ζωής ή της επιτυχούς κάθετης προσγείωσης του διαστημικού πυραύλου Falcon 9 από τη Space X του  Elon Musk αποτελούν απλά κερασάκια  στην τούρτα της ιστορίας.

Σημαντικότερο ρόλο από τα κατορθώματα του Elon Musk στην ευημερία του πλανήτη έπαιξαν εξελίξεις όπως η σύνδεση των οικιών σε δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης και η αύξηση της παραγωγής σιτηρών.

Η ανθρώπινη φύση

Η ιστορική εμπειρία διδάσκει πως μεγάλες περίοδοι ευημερίας στην ανθρώπινη ιστορία ακολουθούνται από περιόδους παρακμής.

Τούτο συμβαίνει ενδεχομένως γιατί οι άνθρωποι δεν διαθέτουν την ωριμότητα να διαχειριστούν ορθολογικά, ούτε την ευημερία ούτε την ύφεση που μοιραία ακολουθεί.  Ο Θουκυδίδης είναι από τους πρώτους που το διατύπωσαν εναργώς, όταν ανέφερε πως συνέγραψε την ιστορία για να μάθουν οι επόμενοι και να σταματήσουν να επαναλαμβάνουν τα ίδια λάθη.

Διάβαζα προχθές μια χρηματιστηριακή ανάλυση για τις αμερικάνικες εταιρείες ξυλείας οι οποίες αναμένεται να αυξήσουν την κερδοφορία του γιατί η προεδρία Τραμπ θα βάλει δασμούς 25-30% στις εισαγωγές ξυλείας από τον Καναδά. Αυτό σημαίνει θέσεις εργασίας στις αμερικάνικες εταιρείες αλλά σημαίνει και 20-30% ακριβότερα προϊόντα για τον καταναλωτή. Όπερ. Ό,τι του βάζεις από τη μια τσέπη το παίρνεις από την άλλη.

Ο νέος πρόεδρος καταναλώνει περισσότερο χρόνο να διαπληκτίζεται με τον τύπο παρά για τη διακυβέρνηση. Αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχει μια μεγάλη μερίδα της κοινής γνώμης που θεωρεί τον τύπο μέρος μιας παγκόσμιας συνωμοσίας και τον Τραμπ προστάτη του αδύναμου λευκού της μικρομεσαίας τάξης της Δύσης.

Η Μαρίν Λεπέν επισκέφθηκε πριν από λίγες μέρες μια χώρα της Μέσης Ανατολής μόνο και μόνο για να κάνει δηλώσεις δημοσίως προς την κοινή γνώμη της Γαλλίας πως αρνήθηκε να φορέσει μαντήλι προκειμένου να φωτογραφηθεί με κάποιον επίσημο.

Δεν χρειάζεται να αναφέρουμε το λαϊκισμό και τις απανωτές διαψεύσεις και λάθη του ημετέρου «τσίρκου» που παριστάνει την κυβέρνηση.

Πρόκειται γι’ αυτό που ονομάζουμε λαϊκισμό. Λαϊκιστής δεν είναι αυτός που φροντίζει για τη γενική ευημερία του λαού, αλλά αυτός που παριστάνει πως φροντίζει. Λαϊκιστής είναι αυτός που εκμεταλλεύεται χωρίς περίσκεψη φοβίες και σκοτεινά πάθη της ανθρώπινης φύσης.

Το φαινόμενο δεν αφορά μόνο την Ελλάδα που μοιάζει με πρωτοπορία της κρίσης που πλησιάζει. Το βασικό συστατικό της ανόδου  του λαϊκισμού είναι η αύξηση της δυσαρέσκειας.

Μια δυσαρέσκεια που εδράζεται περισσότερο στο φθόνο που περικλείει η ανθρώπινη φύση  παρά τις ανάγκες, αφού ποτέ περισσότεροι δεν είχαν περισσότερα.

Είναι σύνηθες λοιπόν μετά από μακρές περιόδους ευημερίας να ακολουθεί η παρακμή. Η ευημερία αποχαυνώνει τους ανθρώπους.

Η κληρονομιά του Κόμμοδου

Μια τέτοια περίοδος ήταν η περίοδος που προηγήθηκε της βασιλείας του αυτοκράτορα Κόμμοδου στη Ρώμη. Όπως είπαμε στην αρχή είχε προηγηθεί μια περίοδος συνεχούς ευημερίας και ειρήνης εντός της αυτοκρατορίας. Οι αυτοκράτορες που προηγήθηκαν ονομάστηκαν «θετοί», γιατί δεν ήταν βιολογικά παιδιά των προηγούμενων. Υιοθετήθηκαν λόγω των δεξιοτήτων και εκπαιδεύτηκαν ανάλογα.

Ο Κόμμοδος ήταν ο πρώτος που γεννήθηκε σαν διάδοχος. Ο Κόμμοδος σε αντίθεση με τους προηγούμενους διακρίθηκε για αυτό που σήμερα θα μπορούσαμε να ονομάσουμε λαϊκισμό. Η αλήθεια είναι πως αγαπήθηκε από το φτωχό πλήθος της Ρώμης και συγκρούστηκε με τη Σύγκλητο.

Ο Κόμμοδος με το που ανέλαβε σταμάτησε τους πολέμους που κρατούσαν τα γερμανικά φύλα μακριά από τα σύνορα της αυτοκρατορίας. Το σκεπτικό ήταν πως ήταν εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από τη Ρώμη και υψηλό το κόστος. Οι φυλές των Γότθων σιγά-σιγά άρχισαν να εγκαθίστανται εντός των συνόρων κάθε δεκαετίας που ακολούθησε και εγγύτερα της Ρώμης, μέχρι που έπεσε χωρίς αντίσταση στο Αλάριχο.

Ο Κόμμοδος αντί δαπάνες στην άμυνα, τα δημόσια έργα και μικρότερη φορολογία στις παραγωγικές τάξεις αύξησε τους φόρους και τις δαπάνες για άρτο και θεάματα.

Η μεγαλύτερη οικονομική δραστηριότητα στην περίοδο της βασιλείας ήταν οι συνεχείς επιδείξεις θανάτωσης ανθρώπων και ζώων στις αρένες.

Δεν δίστασε μάλιστα προς τέρψιν της δημόσιας εικόνας ως λαϊκού ήρωα να συμμετέχει και ο ίδιος στις μονομαχίες και να εξολοθρεύει δεκάδες αντιπάλους (ανθρώπους και θηρία).

«Τον Σεπτέμβριο του 192 μ.Χ., όταν εμφανίσθηκε για πρώτη φορά στους αγώνες, είχε δώσει εντολή να παρίστανται όλοι οι Συγκλητικοί και όπως αναφέρει ο Δίων κάποια στιγμή όταν σκότωσε μία στρουθοκάμηλο, στράφηκε προς αυτούς κρατώντας στο ένα χέρι το κομμένο κεφάλι και στο άλλο το αιμοσταγές ξίφος, υποδηλώνοντας ότι θα τους αντιμετώπιζε με τον ίδιο τρόπο. Όπως αναφέρει ο Δίων ήταν τέτοιος ο παραλογισμός του θεάματος με την στρουθοκάμηλο να τρέχει ακέφαλη και ταυτόχρονα να απειλείται η ζωή τους, ώστε οι Συγκλητικοί αναγκάσθηκαν να μασήσουν τις δάφνες από τα διαδήματα, προκειμένου να συγκρατήσουν τα γέλια…».

Όπως ήταν αναμενόμενο έγινε στόχος συνωμοσιών. Αφού εξολόθρευσε πολλούς συνεργάτες ή συγκλητικούς που πίστεψε πως δολοπλοκούν εναντίον του στο τέλος δολοφονήθηκε στο μπάνιο του.

Η παρακμή

Μετά τον Κόμμοδο αυτοκράτορας ανακηρύχτηκε ο Πέρτιναξ. Ο Πέρτιναξ ήταν σύμβουλος του Κόμμοδου που ξεκίνησε ως γιος σκλάβων και ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας από τη φρουρά των πραιτοριανών. Βασίλεψε μόνο για λίγες εβδομάδες καθώς ακολούθησαν απανωτά πραξικοπήματα. Είχε ξεκινήσει μια περίοδος που διάφοροι εμφανίζονταν στη φρουρά των πραιτοριανών και πλειοδοτούσαν ποιος θα τους δώσει περισσότερο για να τον ανακηρύξουν αυτοκράτορα…

Το χάος και η παρακμή ακολούθησαν…

Για περισσότερα στοιχεία σε σχέση με τον Κόμμοδο βλέπε: Η δυναστεία των Σεβήρων

ΠΗΓΗ: capital.gr