Του Γ. Χ. Παπαγεωργίου: Γιατί η Ελλάδα δεν είναι ανεπτυγμένη χώρα

Από την άλλη πλευρά, πολλά είναι και τα πλεονεκτήματα της χώρας μας. Προνομιακή θέση, εξαιρετικό κλίμα -ένα από τα καλύτερα «οικόπεδα» στην οικουμένη-, καλής ποιότητας ανθρώπινο δυναμικό και αρκετά άλλα. Αξίζει μάλιστα να συνειδητοποιήσουμε ότι στη σημερινή συγκυρία οι προοπτικές της Ελλάδας βελτιώνονται, καθώς η γεωπολιτική της σημασία αναβαθμίζεται με όσα συμβαίνουν στην Τουρκία και την ευρύτερη περιοχή, ενώ υπάρχουν και οι προοπτικές αξιοποίησης των υδρογονανθράκων.

Εάν -μέρες που είναι- δούμε το ποτήρι μισογεμάτο, μπορούμε να πούμε ότι η χώρα βρίσκεται στο κατώφλι μιας μοναδικής ευκαιρίας να δημιουργήσει πλούτο και να αλλάξει κατηγορία έστω κι αν βγαίνει από μια μακρά περίοδο ταλαιπωρίας και οικονομικής καταστροφής. Κατά μία άποψη, μάλιστα, η κρίση είναι ένας από τους βασικούς συντελεστές της δημιουργίας, διότι δεν υπάρχουν περιθώρια για εφησυχασμό και επανάπαυση, οπότε όλοι είναι αναγκασμένοι να κινητοποιηθούν και να εξερευνήσουν κάθε πιθανή δυνατότητα.

Από την άλλη πλευρά, αυτό που δυστυχώς δεν βλέπουμε είναι η ύπαρξη ορισμένων βασικών προϋποθέσεων. Για παράδειγμα, η συνεννόηση σε κάποια βασικά ζητήματα και οι συναινέσεις σε ορισμένες θεμελιώδεις παραμέτρους της κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης.

Το ενδιαφέρον είναι ότι σχεδόν όλοι αναγνωρίζουμε την αδυναμία μας, ως συνόλου, να συνεννοηθούμε, όπως και την έλλειψη ενότητας σε κρίσιμες φάσεις, αλλά κατά κανόνα περιορίζουμε την ευθύνη στο πολιτικό σύστημα και τους πολιτικούς ηγέτες.

Εάν όμως δούμε τα πράγματα λίγο πιο αντικειμενικά, δεν μπορούμε παρά να παραδεχθούμε ότι η νοοτροπία αυτή είναι γενικευμένη. Φαίνεται καθαρά μάλιστα σε πολλές εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής, με ιδιαίτερα χαρακτηριστική την οδήγηση.

Τι συμβαίνει στους ελληνικούς δρόμους όταν κάποιος επιχειρεί να αλλάξει λωρίδα;

Πολύ συχνά εκείνος που βρίσκεται πιο πίσω στη λωρίδα προορισμού θα… επιταχύνει για να καλύψει το κενό και να εμποδίσει τον μετακινούμενο. Αντιθέτως, όποιος έχει οδηγήσει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες ξέρει ότι στην αντίστοιχη περίπτωση οι άλλοι οδηγοί θα επιβραδύνουν για να αφήσουν χώρο στο όχημα που αλλάζει λωρίδα.

Αλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι πολλοί οδηγοί δεν ανάβουν φλας όταν αλλάζουν λωρίδα, κάτι που είναι χαρακτηριστικό μιας επικίνδυνης νοοτροπίας: Το άναμμα του φλας δεν είναι μόνο μια υποχρεωτική κίνηση χωρίς το παραμικρό κόστος, αλλά η παράλειψή της αυξάνει τις πιθανότητες ατυχήματος, από το οποίο μάλιστα πιθανότατα θα πληγεί και ο ίδιος ο οδηγός. Είναι δηλαδή τελείως αντιορθολογικό και αντίθετο με το συμφέρον του ίδιου του οδηγού να μην ανάβει το φλας, κι όμως η παράλειψή του είναι σχεδόν κανόνας στην Ελλάδα.

«Τι σχέση έχει το φλας του αυτοκινήτου με την οικονομική ανάπτυξη;» θα σκεφτούν κάποιοι.

Κι όμως, η σχέση είναι άμεση διότι το φαινόμενο αντανακλά μια γενικότερη νοοτροπία, η οποία δείχνει ότι στην Ελλάδα είναι χαμηλά το λεγόμενο «κοινωνικό κεφάλαιο», δηλαδή το δίκτυο σχέσεων και συμπεριφορών που διευκολύνει την κοινωνική συνύπαρξη και, βέβαια, την οικονομική δράση.

Και η νοοτροπία αυτή διέπει σχεδόν τα πάντα, από την οργάνωση του κράτους και τις σχέσεις του με τον πολίτη μέχρι το επιχειρηματικό περιβάλλον και τις συνθήκες οικονομικής δράσης.

Οταν με τον τρόπο που όλοι οδηγούμε δυσκολεύουμε την κατάσταση στους δρόμους και καθιστούμε δυσκολότερη και πιο επικίνδυνη την κυκλοφορία για όλους -και για εμάς τους ίδιους- πώς περιμένουμε ότι θα υπάρξει διαφορετική κατάσταση στην οικονομία και το επιχειρηματικό περιβάλλον;

Ισως, λοιπόν, μία από τις βασικές μεταρρυθμίσεις που χρειάζεται στη χώρα μας είναι η αλλαγή νοοτροπίας.