Του Ανδρέα Μήλιου: Η κρίση της Δύσης: Η σύγκρουση των πολιτισμών

 

Με την κατάρρευση του τελευταίου κοσμικού Θεού, του κομμουνισμού, το 1989, οι περισσότεροι μίλησαν για νίκη της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας και επικράτηση του κράτους δικαίου. Οι περισσότεροι περίμεναν ότι το τέλος του ψυχρού πολέμου θα άνοιγε ένα νέο κεφάλαιο στην παγκόσμια σκηνή, χωρίς ιδεολογικές συγκρούσεις, αφού η μία από τις δύο κυρίαρχες ιδεολογίες είχε αυτοκαταργηθεί. Ο Francis Fukuyama στο βιβλίο του «Το τέλος της ιστορίας» μίλησε για τέλος του πολέμου των ιδεών και πρόβλεψε ότι η δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία θα επικρατήσει σε παγκόσμιο επίπεδο και θα αποτελέσει «το τελικό σχέδιο της ανθρώπινης μορφής διακυβέρνησης». Την προσδοκία αυτή, ενός κόσμου μονο-ιδεολογικού και αρμονικού, την ενστερνίσθηκαν οι περισσότεροι διανοούμενοι και πολιτικοί την τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα.

Ωστόσο, οι αυταπάτες της αρμονικής παγκόσμιας κατάστασης άνθισαν την ίδια δεκαετία στη βαλκανική χερσόνησο και θέριεψαν λίγα χρόνια αργότερα στο Ιράκ, στη Β. Αφρική και τελευταία στη Μ. Ανατολή.

Με πρόφαση την εξουδετέρωση της ρωσικής επιρροής στα Βαλκάνια, οι χαρτογιακάδες της Ουάσιγκτον σχεδίασαν και οι πολέμαρχοι του ΝΑΤΟ υλοποίησαν τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, μιας πολιτισμικά και θρησκευτικά ανομοιογενούς χώρας, που όμως ο λαός της είχε βρει τις απαιτούμενες ισορροπίες και ζούσε μονιασμένα για μισό περίπου αιώνα.

Είναι απορίας άξιο, πως οι διαμορφωτές της εξωτερικής πολιτικής των Η.Π.Α. και της Ε.Ε. δεν αντιλήφθηκαν ότι, με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και την απροκάλυπτη στήριξη της Βοσνίας και του Κοσσυφοπεδίου, άνοιγαν μια χαίνουσα πληγή στο υπογάστριο της Ευρώπης και δημιουργούσαν ένα μόνιμο πεδίο συγκρούσεων μεταξύ κοινοτήτων με αντιθετικές πολιτισμικές ταυτότητες, το οποίο θα μπορούσε  να εξελιχθεί σε  ισλαμικό θύλακα και ορμητήριο του ισλαμικού φονταμενταλισμού εναντίον της ευρωπαϊκής Χριστιανοσύνης, καθολικής, προτεσταντικής  και  ορθόδοξης.

Η.Π.Α. και Ε.Ε. αγνόησαν πλήρως τις βασικές αρχές της κοινωνικής ανθρωπολογίας, η οποία διδάσκει ότι οι πολιτισμικές ταυτότητες διαμορφώνουν τα πρότυπα της συνοχής, της διάσπασης και της σύγκρουσης, όπως εύστοχα έχει επισημάνει ο καθηγητής του Χάρβαρντ και σύμβουλος  του Λευκού Οίκου Σάμουελ Χάντινγκτον. Επιδεικνύοντας ανεξήγητη παιδική αφέλεια, αδιαφόρησαν παντελώς για τον θεμελιώδη ρόλο που οι μεγάλες θρησκείες παίζουν στη διαμόρφωση των πολιτισμικών ταυτοτήτων και στην πρόκληση διαπολιτισμικών συγκρούσεων.

Το υπεροπτικό έλλειμμα της εξωτερικής πολιτικής των Η.Π.Α., το οποίο στο παρελθόν είχε δώσει επανειλημμένα διαπιστευτήρια αποτυχίας στο Βιετνάμ, στο Ιράν, στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν και αλλού, κατέγραψε άλλη μια ηχηρή ήττα στη Βοσνία, καθώς, αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου, τα μουσουλμανικά κράτη της Αραβικής Χερσονήσου, το Ιράν και η Τουρκία έσπευσαν να επενδύσουν δισεκατομμύρια στο πολιτισμικά συγγενές και ομόθρησκο νεοπαγές κράτος, στους τομείς της εκπαίδευσης, της ανέγερσης λατρευτικών χώρων, της αγοράς ακινήτων, της διατροφής και του τουρισμού, στοχεύοντας στον έλεγχο της οικονομίας του. Στερνή μου γνώση να σ΄ είχα πρώτα!

Και ενώ η υποστήριξη των μουσουλμανικών κοινοτήτων της Γιουγκοσλαβίας είχε μερικώς αληθοφανή εξήγηση, παντελώς παράλογες ήταν οι αποφάσεις των Η.Π.Α. να διαλύσουν το Ιράκ και τη Λιβύη∙ διότι αφενός οι λόγοι για τους οποίους προκρίθηκε η καταστροφή τους ουδέποτε αποδείχθηκαν αληθινοί, αφετέρου διότι οι συνέπειες για τις Η.Π.Α. και ιδίως για την Ε.Ε. ήταν ανυπολόγιστες. Με τους πολέμους αυτούς ο ισλαμικός κόσμος ένοιωσε να απειλείται από τη Δύση και αντέδρασε εκδικητικά με τρομοκρατικές ενέργειες στο έδαφός της, προκαλώντας χιλιάδες αθώα θύματα και αίσθημα ανασφάλειας στον πληθυσμό. Ο αντιδυτικισμός φούντωσε σε όλο τον ισλαμικό κόσμο και ο δυτικός πολιτισμός αναδείχθηκε σε νούμερο ένα εχθρός  του φονταμενταλιστικού ισλαμισμού. Η πολιτική της ατελέσφορης πυγμής οδήγησε στην έξαψη του ισλαμικού πάθους για το Δυτικό πολιτισμό  και στη σύγκρουση του ισλαμικού με τον Δυτικό πολιτισμό.

Οι ακραίοι ισλαμιστές επέλεξαν τη Συρία για έδρα της εξτρεμιστικής οντότητας που ήθελαν να δημιουργήσουν, επειδή δεν διέθετε πολιτισμική και θρησκευτική συνοχή και επειδή συνορεύει με το κατεστραμμένο Ιράκ, από το έδαφος του οποίου θα διακινούνταν χωρίς εμπόδια οπλισμός. Ο μακροχρόνιος πόλεμος κατά των Τζιχαντιστών και οι συγκρούσεις του εθνικού στρατού της Συρίας με τις διάφορες ομάδες ανταρτών κατέστρεψαν ολοσχερώς τη Συρία και προκάλεσαν μια τεραστίων διαστάσεων προσφυγική κρίση, που όπως αποδείχθηκε, προκάλεσε σοβαρούς τριγμούς στο οικοδόμημα της Ε.Ε. Τα εκατομμύρια μουσουλμάνων προσφύγων από τη Μ. Ανατολή και την Αφρική (μετά την κατάρρευση του αναχώματος που λέγεται Λιβύη), τα οποία κατέκλυσαν την Ευρώπη, προκάλεσαν σοβαρές ανησυχίες στο Χριστιανικό πληθυσμό της τελευταίας, οι οποίες εκδηλώθηκαν με ύψωση φραχτών και άρνηση υποδοχής προσφύγων. Στην εναντίωση πρωτοστάτησαν αρχικά όλες οι χώρες του πρώην «υπαρκτού σοσιαλισμού» και ακολούθησε τελευταία και η Ιταλία.

Η σημαντικότερη, όμως, συνέπεια των άστοχων κινήσεων της εξωτερικής πολιτικής των Η.Π.Α., στις οποίες συνέδραμαν ασθμαίνοντας Αγγλία και Γαλλία, ήταν ότι, μέσα σε μια δεκαετία, η Ε.Ε. μετακινήθηκε ιδεολογικά προς την ακροδεξιά, αναδεικνύοντας τον εθνολαϊκισμό σε κυρίαρχη ιδεολογία. Χρειάσθηκε μια τέτοιου μεγέθους προσφυγική κρίση για να αποδειχθεί πόσο λανθασμένη και πρώιμη ήταν η ένταξη των πρώην κομμουνιστικών χωρών στην Ε.Ε., για την οποία πίεσαν αφόρητα οι Η.Π.Α., καθώς αυτές πρωτοστάτησαν στην καταπάτηση της βασικής αρχής της Ε.Ε, της αλληλεγγύης. Το ερώτημα που τίθεται είναι: Ήταν όλες αυτές οι ενέργειες των Η.Π.Α. που απέφεραν τερατογεννέσεις αστόχαστες λόγω υπεροψίας και ελλειμματικής στρατηγικής ανάλυσης ή καλά μελετημένος στρατηγικός σχεδιασμός που απέβλεπε στην αποδυνάμωση της Ευρώπης, ως ανταγωνιστικής οικονομικής δύναμης και σημαντικού παίχτη στην παγκόσμια σκακιέρα; Η απάντηση αφήνεται στην κρίση των αναγνωστών.

* Ο κ. Ανδρέας Μήλιος είναι διδάκτορας του πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης, οικονομολόγος.

 

ΠΗΓΗ: capital.gr