ΠΑΣΟΚ: Οι μάχες της διαδοχής- Η ιστορία των εσωκομματικών εκλογών του Κινήματος

Να ξεκινήσουμε με μία ιστορική σύμπτωση σε σχέση με τον αυριανό Α΄ γύρο των εκλογών για την ανάδειξη του επικεφαλής του λεγόμενου νέου φορέα της Κεντροαριστεράς, ο οποίος, ας μη γελιόμαστε, θα αποτελέσει -επί της ουσίας- τη συνέχεια (ή τη μετεξέλιξη) του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος που ίδρυσε το 1974 ο Ανδρέας.

Ήταν 11 Νοεμβρίου του 2007 όταν (μετά την ήττα στις εκλογές της 16ης Σεπτεμβρίου)  διεξήχθησαν οι εσωκομματικές εκλογές στο ΠΑΣΟΚ, με υποψηφίους τον Γιώργο Παπανδρέου, τον Ευάγγελο Βενιζέλο και τον Κώστα Σκανδαλίδη και τις οποίες -ως γνωστόν- κέρδισε ο Γιώργος Παπανδρέου. Ακριβώς πριν από 10 χρόνια (παρά μία ημέρα) δηλαδή.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Η ιστορία των εσωκομματικών εκλογών στο ΠΑΣΟΚ, λόγω της εμβληματικής προσωπικότητας του ιδρυτή του Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος κράτησε τα ηνία του κόμματος για 22 χρόνια, ξεκινά το 1996 και είναι μια ιστορία με αρκετό παρασκήνιο, μεγάλες εντάσεις και χαρακτηριστικά, που μπορούν να ερμηνευθούν ακόμη και με ψυχολογικούς όρους.

Από την επικράτηση των «εκσυγχρονιστών» το 1996 μέχρι το δαχτυλίδι της διαδοχής του 2004, τη σύγκρουση Γ. Παπανδρέου – Ευ. Βενιζέλου το 2007, την επιστροφή Βενιζέλου το 2012 και την επικράτηση της Φώφης Γεννηματά το 2015, το «Καρφί» θυμάται και σας θυμίζει τις αλλαγές ηγεσίας σε ένα κόμμα, που κυβέρνησε στο μεγαλύτερο μέρος της Μεταπολίτευσης και σφράγισε την ιστορία του τόπου τα τελευταία 43 χρόνια.

Η ΜΑΧΗ ΣΗΜΙΤΗ – ΑΚΗ

Η ιστορία μας ξεκινάει τη 17η Ιανουαρίου 1996, όταν μετά από 57 ημέρες νοσηλείας στο «Ωνάσειο» και ενώ η χώρα παρέμενε ακυβέρνητη, ο ιδρυτής και πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Ανδρέας Παπανδρέου υπογράφει την παραίτησή του, ανοίγοντας τον δρόμο για τη διαδοχή του τόσο στην πρωθυπουργία όσο και στην ηγεσία του κόμματος.

Μετά την παραίτηση του ασθενή Ανδρέα Παπανδρέου, η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ κλήθηκε να εκλέξει πρωθυπουργό με το αποτέλεσμα να θεωρείται έκπληξη.

Στην πρώτη ψηφοφορία των βουλευτών του κόμματος, ο Κώστας Σημίτης πήρε 57 ψήφους, ο Άκης Τσοχατζόπουλος 53, ο Γεράσιμος Αρσένης 50 και ο Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος 11.

Στον δεύτερο γύρο, και ενώ όλοι περίμεναν νίκη Τσοχατζόπουλου, οι «εκσυγχρονιστές», που είχαν αμφισβητήσει τους προηγούμενους μήνες τον Ανδρέα Παπανδρέου, έδειξαν τη δύναμή τους.

Ο Κώστας Σημίτης επικράτησε με 86 έναντι 75 ψήφων του Άκη Τσοχατζόπουλου και στις 22 Ιανουαρίου 1996 ορκίστηκε πρωθυπουργός, αποκτώντας φυσικά προβάδισμα και για την ηγεσία του κόμματος εν όψει του 4ου συνεδρίου.

 

Στις 21 Μαρτίου, μετά από 123 ημέρες νοσηλείας ο Ανδρέας Παπανδρέου βγήκε από το «Ωνάσειο» χωρίς κανείς να γνωρίζει αν θα παραμείνει πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ.

Την ίδια στιγμή υπήρχαν πληροφορίες ότι θα πάρει μέρος στο 4ο συνέδριο του κόμματος ή θα παρέμβει στα εσωκομματικά με κάποιο τρόπο. Ωστόσο, ήταν εμφανές ότι η κατάσταση της υγείας του δεν θα το επέτρεπε.

Τέσσερις μήνες μετά, στις 23 Ιουνίου 1996, ο Ανδρέας Παπανδρέου έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 77 ετών. Το συνέδριο που θα ακολουθούσε θα ήταν το πρώτο χωρίς την παρουσία του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ.

Κατά τη διάρκεια του 4ου συνεδρίου Σημίτης και Τσοχατζόπουλος θα μονομαχούσαν και πάλι αυτή τη φορά για την ηγεσία του κόμματος.

Ο Κώστας Σημίτης είχε το ατού ότι ήταν ήδη πρωθυπουργός. Επομένως, έθεσε το δίλημμα «ή πρόεδρος ή παραιτούμαι από την πρωθυπουργία», ζητώντας καθαρές λύσεις.

 

Ο Άκης Τσοχατζόπουλος από την πλευρά του υποστήριξε το μοντέλο της διαρχίας, ζητώντας ασυμβίβαστο μεταξύ των αξιωμάτων του πρωθυπουργού και του προέδρου του κόμματος.

Ο Άκης Τσοχατζόπουλος θεωρούσε ότι δεν ήταν δυνατόν να αναπληρωθεί ο Ανδρέας Παπανδρέου από ένα και μόνο πρόσωπο.

Αν και πολλά στελέχη συμφωνούσαν με τις θέσεις Τσοχατζόπουλου, οι σύνεδροι υποστήριξαν τελικά τον Κώστα Σημίτη, ο οποίος έγινε ο διάδοχος του Ανδρέα Παπαπανδρέου.

Από τους 5.111 συνέδρους που συμμετείχαν στην ψηφοφορία, 2.732 ψήφισαν τον Κώστα Σημίτη, 2.234 τον Άκη Τσοχατζόπουλο ενώ υπήρξαν 27 άκυρα και 28 λευκά.

Η κυριαρχία των λεγόμενων «εκσυγχρονιστών» στο ΠΑΣΟΚ και στην ελληνική πολιτική σκηνή μόλις άρχιζε…

ΤΟ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙ ΤΗΣ ΔΙΑΔΟΧΗΣ

Το 2004 το ΠΑΣΟΚ με αρχηγό τον Κώστα Σημίτη συμπλήρωνε 8 χρόνια στην εξουσία και οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι στις επόμενες εκλογές θα έχανε.

Το ΠΑΣΟΚ από ένστικτο αυτοσυντήρησης φάνηκε να στρέφεται για άλλη μια φορά στο όνομα του ιδρυτή του ώστε να μείνει ενωμένο και να καταφέρει να υποστεί μια αξιοπρεπή ήττα.

Ο Γιώργος Παπανδρέου, γιος του Ανδρέα Παπανδρέου, κρίθηκε ως η μόνη λύση για να σωθεί το κόμμα.

Υπό την πίεση των δημοσκοπήσεων, Σημίτης και Παπανδρέου συναντώνται στις 6 Ιανουαρίου 2004 στο σπίτι του πρώτου στην οδό Αναγνωστοπούλου, όπου ουσιαστικά παραδίδεται το… «δαχτυλίδι της διαδοχής». Ακολουθεί παραίτηση Σημίτη από την ηγεσία του κόμματος.

Ο Γιώργος Παπανδρέου παρά τις (χλιαρές) εσωκομματικές αντιδράσεις θα είναι ο μόνος υποψήφιος για την ηγεσία, με τις εκλογές να γίνονται για πρώτη φορά από τη βάση, με στοίχημα τη συμμετοχή των κουρασμένων από τις κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ πολιτών.

Στις 8 Φεβρουαρίου 2004 ο Γιώργος Παπανδρέου εξελέγη πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ μετά από ψηφοφορία στην οποία συμμετείχαν περίπου 1.000.000 φίλοι και μέλη του κόμματος.

Συνολικά, συμμετείχαν 1.020.145 ψηφοφόροι. Υπέρ του Γ. Παπανδρέου ψήφισαν 1.017.085 πολίτες ενώ 3.060 ψηφοδέλτια ήταν λευκά και άκυρα.

«Είναι μία εντολή αλλαγής και ανατροπής. Γυρίζει μία σελίδα, ανατέλλει ένας ήλιος διαφορετικός, ένα πείραμα δημοκρατίας που πέτυχε. Απελευθερώνει, αποκαλύπτει τις δυνάμεις του πολίτη. Σε έναν κόσμο χωρίς σύνορα, εμείς σπάσαμε τα σύνορα, τα τείχη», δήλωνε πανευτυχής ο Γ.Α. Παπανδρέου.

Τελικά, η ήττα στις βουλευτικές εκλογές του 2004 δεν αποφεύχθηκε, ωστόσο ο Γιώργος Παπανδρέου είχε πίστωση χρόνου ως «φρέσκος αρχηγός» και η ανοιχτή αμφισβήτηση θα ερχόταν τρία χρόνια αργότερα.

Η ΩΡΑ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ

Στις εκλογές του Μαρτίου του 2004 το ΠΑΣΟΚ έπειτα από 11 χρόνια διακυβέρνησης της χώρας με τρεις εκλογικές νίκες (1993, 1996, 2000) έχασε τις εκλογές με ποσοστό 40,55%.

Όσο περνούσαν οι μήνες, τόσο φούντωνε η αμφισβήτηση προς το πρόσωπο του Γιώργου Παπανδρέου, όχι μόνο επειδή δεν μπορούσε να αρθρώσει εναλλακτική πρόταση διακυβέρνησης αλλά και επειδή προσπαθούσε με έναν τρόπο που δεν καταλάβαινε κανείς να ανασυγκροτήσει το ΠΑΣΟΚ.

Την ίδια στιγμή πλήθαιναν όσοι υποστήριζαν ότι βρισκόταν στην ηγεσία λόγω του ονόματός του αλλά και όσοι έβλεπαν στο πρόσωπο του Ευάγγελου Βενιζέλου τον άνθρωπο που θα μπορούσε να οδηγήσει ξανά το κόμμα στην εξουσία.

Παρά τα λάθη και τα σκάνδαλα της κυβέρνησης Καραμανλή, από το 2004 έως το 2007 ο Γιώργος Παπανδρέου δεν μπορούσε να πείσει και οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι το ΠΑΣΟΚ όδευε προς μια ακόμα ήττα.

Το γεγονός ότι η Νέα Δημοκρατία κέρδισε τις εκλογές τον Σεπτέμβρη του 2007, μετά από ένα καταστροφικό -λόγω των πυρκαγιών- καλοκαίρι, έκανε τον Παπανδρέου να μοιάζει καμένο χαρτί. Το παράδοξο είναι ότι τελικά αυτός που τον έσωσε ήταν ο… εσωκομματικός του αντίπαλος.

Στις 7 Σεπτεμβρίου 2007 μετά τη νέα ήττα του ΠΑΣΟΚ, ο Γιώργος Παπανδρέου ζήτησε την ανανέωση της εμπιστοσύνης του προς το πρόσωπό του.

Τη μακρά αυτή νύχτα, ο Ευάγγελος Βενιζέλος έκανε το μοιραίο λάθος. Έσπευσε στο Ζάππειο και «σαν έτοιμος από καιρό» ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του.

Ουσιαστικά, υπονόμευσε τον εαυτό του δίνοντας πάτημα σε όσους υποστήριζαν ότι δεν είχε στηρίξει το κόμμα στην προεκλογική περίοδο, ελπίζοντας ότι θα γίνει χαλίφης στη θέση του χαλίφη.

Οι ημέρες που ακολούθησαν μέχρι τις εσωκομματικές εκλογές ήταν γεμάτες ένταση, ενώ στην κούρσα της διαδοχής μπήκε και ο Κώστας Σκανδαλίδης.

Μάλιστα, ο Ευάγγελος Βενιζέλος δέχθηκε επίθεση με καφέ έξω από τη Χαριλάου Τρικούπη, για να δηλώσει λίγο αργότερα ότι «ως μελλοντικός ηγέτης του ΠΑΣΟΚ» συγχωρεί τον δράστη. Όπως αποδείχθηκε, τα μέλη του κινήματος είχαν άλλα σχέδια…

Αρχικά, οι δημοσκοπήσεις έδειχναν προβάδισμα Βενιζέλου, ο οποίος όμως συνέχισε να βάζει αυτογκόλ.

Οι ειρωνικές αναφορές του στον Γιώργο Παπανδρέου και το υπεροπτικό του ύφος ξύπνησαν τα παπανδρεϊκά αντανακλαστικά του ΠΑΣΟΚ με αποτέλεσμα να ανατραπούν οι ισορροπίες.

Τελικά, στήθηκαν κάλπες στις 11 Νοεμβρίου και οι φίλοι και τα μέλη του κινήματος κλήθηκαν να επιλέξουν μεταξύ Παπανδρεου, Βενιζέλου και Σκανδαλίδη.

Οι εκλογές εξελίχθηκαν σε θρίαμβο του Γιώργου Παπανδρέου, ο οποίος εξελέγη από τον πρώτο γύρο με ποσοστό 55,57%.

Ο Ευάγγελος Βενιζέλος συγκέντρωσε 38,5% και ο Κώστας Σκανδαλίδης 5,76%. Συνολικά, περισσότεροι από 900.000 πολίτες προσήλθαν στις «πράσινες κάλπες».

Οι Σκανδαλίδης και Βενιζέλος συνεχάρησαν τον Γιώργο Παπανδρέου, ο οποίος στη δήλωσή του τόνισε ότι έγινε ένα πρώτο βήμα για την οικοδόμηση ενός νέου πολιτικού συστήματος, μακριά από εξαρτήσεις.

Μετά την πρόταση Παπανδρέου για δημοψήφισμα το 2011 και την ανατροπή της κυβέρνησής του, είχε έρθει η σειρά του Ευάγγελου Βενιζέλου.

Στην εθνική συνδιάσκεψη του ΠΑΣΟΚ στις 12 Μαρτίου του 2012 ανακηρύχθηκε ο μοναδικός υποψήφιος για το αξίωμα του προέδρου του κόμματος, καθώς ήταν ο μόνος ο οποίος κατάφερε να συγκεντρώσει τον απαραίτητο αριθμό υπογραφών βάσει καταστατικού.

Ο Ευάγγελος Βενιζέλος έγινε ο 4ος πρόεδρος ενός ΠΑΣΟΚ (και ο μόνος που δεν έγινε πρωθυπουργός), λαμβάνοντας 230.105 ψήφους (επί 236.151 ψηφισάντων), που είχε χάσει πια την επαφή του με τα κοινωνικά στρώματα που το κράτησαν στην εξουσία για 21 χρόνια και που το είδαν να παίρνει τα πιο σκληρά μέτρα που έλαβε ποτέ ευρωπαϊκό κόμμα.

Ο υπερασπιστής του Ανδρέα Παπανδρέου στο ειδικό δικαστήριο, μετέπειτα εκπρόσωπος τύπου της κυβέρνησής του, δελφίνος του Γιώργου Παπανδρέου, υπουργός Οικονομικών και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, ανέλαβε την ηγεσία ενός κόμματος, που διαψεύδοντας τον ιδρυτή του «και κληρονομήθηκε και χαρίστηκε και τεμαχίστηκε σε τιμάρια».

Το ΠΑΣΟΚ συμμετείχε στη συγκυβέρνηση με τη ΝΔ του Αντώνη Σαμαρά, συνεχίζοντας να χάνει μέρα με τη μέρα τη δύναμή του μέχρι που φτάσαμε στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2015 και το τραγικό αποτέλεσμα του 4,68% (το χαμηλότερο στην ιστορία του). Αμέσως μετά ο Ευάγγελος Βενιζέλος δηλώνει ότι σκοπεύει να παραιτηθεί και ότι θα παραμείνει στην ηγεσία μέχρι το συνέδριο του κινήματος.

Η ΕΚΛΟΓΗ ΤΗΣ ΦΩΦΗΣ

Το 10ο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ συνήλθε στην Αθήνα το τριήμερο 5-7 Ιουνίου 2015. Κατά τη διάρκεια των εργασιών του έγινε η ανακήρυξη των τριών υποψηφιοτήτων για την ηγεσία του κόμματος, της Φώφης Γεννηματά, του Οδυσσέα Κωνσταντινόπουλου και του Ανδρέα Λοβέρδου. Η εκλογή του νέου προέδρου έγινε με ανοιχτή ψηφοφορία των μελών και των φίλων του ΠΑΣΟΚ στις 14 Ιουνίου. Είχαν στηθεί πανελλαδικά 303 κάλπες.

Η Φώφη Γεννηματά εξελέγη με άνεση από την πρώτη Κυριακή συγκεντρώνοντας 26.868 ψήφους και ποσοστό 51,69%, επί των 51.979 εγκύρων ψηφοδελτίων. Δεύτερος ήταν ο Ανδρέας Λοβέρδος με 13.167 ψήφους (25,33%) και τρίτος ο Οδυσσέας Κωνσταντινόπουλος με 11.944 ψήφους και ποσοστό 22,97%, ενώ είχαν καταμετρηθεί, επίσης, 139 άκυρα και 270 λευκά ψηφοδέλτια. Η τελετή παράδοσης-παραλαβής έγινε το πρωί της 15ης Ιουνίου 2015.