«Πάγος» από The Times: Η Ελλάδα μπορεί να χρεοκοπήσει ξανά

«Το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι τα χρέη. Είναι η ανικανότητα του κράτους για μεταρρυθμίσεις», γράφει ο Simon Nixon στην εφημερίδα The Times σε κείμενο με τίτλο «Greece’s debts are not the problem, it is the state’s inability to reform.»

Σημειώνει ότι: Η έξοδος της Ελλάδας από το πρόγραμμα διάσωσης την περασμένη εβδομάδα ήταν μια στιγμή ορόσημο για τη χώρα και την ευρωζώνη, μια στιγμή για να αναλογιστεί κανείς αυτό που υπήρξε η ιστορία της δεκαετίας. Παρά τις καλύτερες προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ελληνικής κυβέρνησης για μια θετική πορεία, είναι δύσκολο να ισχυριστεί κανείς ότι η διαδικασία ήταν επιτυχημένη.

Αν και τα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας έχουν αποκατασταθεί και ο προϋπολογισμός παρουσιάζει τώρα ένα υγιές πλεόνασμα η ανάπτυξη προβλέπεται να φτάσει σε ένα ισχνό 2,4% φέτος, ενώ η ανεργία παραμένει κοντά στο 20% και ο αριθμός των ανθρώπων που απειλούνται από τη φτώχεια έχει αυξηθεί κατά οκτώ ποσοστιαίες μονάδες από τότε που ξεκίνησε η κρίση. Τι εξηγεί όμως τις αποτυχίες;

Μία κοινή απάντηση είναι ότι η Ελλάδα υπήρξε θύμα εξωτερικών δυνάμεων: μιας εκφοβιστικής Ευρωπαϊκής Ένωσης που βιάζει την δημοκρατική βούληση των λαών της, μιας ιδεολογικά καθοδηγούμενης νεοφιλελεύθερης παγκόσμιας πολιτικής ελίτ που επέβαλε συντριπτική λιτότητα σε μια πτωχευμένη χώρα, ενός χρηματοπιστωτικού συστήματος που ασχολείται περισσότερο με τη θωράκιση από τις δικές του επενδυτικές αποφάσεις παρά με τον αντίκτυπο των αποφάσεών του στους απλούς ανθρώπους. Αλλά αυτά τα αφηγήματα είναι βαθιά εσφαλμένα…

Η Ελλάδα ήταν ένας ιδεολογικός χώρος μάχης και κατά την τελευταία δεκαετία αφού η ελληνική κρίση υιοθετήθηκε τόσο από το αμερικανικό φιλελεύθερο κατεστημένο στον αγώνα του εναντίον του συντηρητικού Tea Party όσο και από τους βρετανούς ευρωσκεπτικιστές στη σταυροφορία τους για να καταστρέψουν την ΕΕ. Το αποτέλεσμα ήταν να επικεντρωθεί ο διάλογος για την Ελλάδα στο ζήτημα της λιτότητας – μια εστίαση που ταίριαζε στον κ. Βαρουφάκη, αλλά που ήταν εντελώς ψευδής όπως αποδεικνύουν οι ισχυρές οικονομικές ανακάμψεις της Ισπανίας, της Ιρλανδίας, των χωρών της Βαλτικής, του Ηνωμένου Βασιλείου και ακόμη και των ΗΠΑ…

Η αλήθεια για την Ελλάδα είναι πολύ πιο περίπλοκη. Ήταν προφανές από τις πρώτες ημέρες της ελληνικής κρίσης, όταν οι εκπρόσωποι των διεθνών δανειστών επέστρεφαν από ταξίδια στην Αθήνα, ότι έρχονταν αντιμέτωποι με ιστορίες ενός σχεδόν «προ-μοντέρνου» κράτους με μια τεράστια αλλά εντελώς δυσλειτουργική δημόσια διοίκηση, χωρίς αποτελεσματικό μηχανισμό είσπραξης φόρων, κανένα μητρώο κτηματολογίου, χωρίς αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία ούτε δημόσια στοιχεία βάσει των οποίων θα βασίζονται οι πολιτικές, μια χώρα της οποίας τα δημόσια οικονομικά ήταν σε αταξία και της οποίας ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας ήταν γεμάτος πελατειακές σχέσεις.

Όπως το έθεσε ένας απελπισμένος υψηλόβαθμος αξιωματούχος της ΕΕ στις αρχές του 2012, αυτό που χρειαζόταν η Ελλάδα δεν ήταν τόσο συμβατική διάσωση από το ΔΝΤ, αλλά ένα πρόγραμμα κρατικής οικοδόμησης σε επίπεδο Παγκόσμιας Τράπεζας. Αυτό βέβαια δεν αναιρεί το γεγονός ότι έγιναν λάθη στο χειρισμό της Ελλάδας από την ΕΕ.

Ο καθένας συμφωνεί ότι η διάσωση του 2010 ήταν καταστροφή, ακόμη και αν η αποτυχία παροχής ελάφρυνσης του χρέους στο πτωχευμένο κράτος ήταν κατανοητή, δεδομένων των ευρύτερων ευρωπαϊκών οικονομικών συνθηκών εκείνης της εποχής. Αλλά αυτά τα λάθη είχαν διορθωθεί σε μεγάλο βαθμό τη στιγμή της διάσωσης του 2012, η οποία παρείχε τη μεγαλύτερη διαγραφή χρέους και το μεγαλύτερο κρατικό πακέτο διάσωσης στην ιστορία.

Για μια σύντομη περίοδο το 2014, η διάσωση φαινόταν να λειτουργεί: η οικονομία άρχισε να ανακάμπτει, η κυβέρνηση μπόρεσε να εκδώσει ομόλογα, αυξήθηκαν οι επενδύσεις. Εάν η κεντροδεξιά κυβέρνηση της εποχής ήταν σε θέση να εκπληρώσει τις απελπισμένα αναγκαίες μεταρρυθμίσεις που ζητούσαν οι διεθνείς δανειστές σε ένα χρεοκοπημένο και υπερβολικά γενναιόδωρο συνταξιοδοτικό σύστημα και ένα υπερβολικά ανισόρροπο φορολογικό σύστημα, η ιστορία μπορεί να ήταν πολύ διαφορετική. Αλλά η κυβέρνηση Σαμαρά δεν ήταν αρκετά ισχυρή για να περάσει αυτές τις μεταρρυθμίσεις και ήταν υποχρεωμένη να προκηρύξει εκλογές, οι οποίες έφεραν στην κυβέρνηση τη ριζοσπαστική αριστερή κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και τις απερίσκεπτες ακροβασίες του κ. Βαρουφάκη…

Είναι αλήθεια ότι η Ελλάδα μπορεί και πάλι να χρεοκοπήσει λόγω των χρεών της ούτως ή άλλως. Αλλά το πραγματικό ζήτημα, όπως και στο παρελθόν, δεν είναι το μέγεθος του χρέους της: αν και το ονομαστικό χρέος είναι πολύ υψηλό καθώς βρίσκεται στο 180% του ΑΕΠ, οι ακαθάριστες ανάγκες χρηματοδότησης της χώρας κατά την επόμενη δεκαετία είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ χάρη σε ένα πακέτο μέτρων ελάφρυνσης του χρέους που συμφωνήθηκε τον Ιούνιο, πράγμα που σημαίνει ότι η χώρα δεν θα προβεί σε πληρωμές τόκων μέχρι το 2030.

Η πραγματική αποτυχία του ελληνικού προγράμματος είναι ότι παρά τα εννέα χρόνια εντατικής διεθνούς βοήθειας, το ελληνικό κράτος όχι μόνο παραμένει σε μεγάλο βαθμό μη – μεταρρυθμισμένο αλλά ότι η πολιτική τάξη δείχνει σημάδια ανατροπής σε ό, τι έχει ήδη επιτευχθεί, δημιουργώντας αμφιβολίες για το αν θα μπορέσει ποτέ να ξεφύγει από το χρέος της – όχι ότι οι αναξιόπιστοι πρώην σύμμαχοι της Ελλάδας θα φροντίσουν για αυτό: η προσοχή τους έχει μετατοπιστεί αλλού εδώ και πολύ καιρό.