Ο ανήθικος αυτοσκοπός της αντίστασης

Ο Αλέξης Τσίπρας, στον επικήδειο λόγο του για τον Φιντέλ Κάστρο, μίλησε για το όραμα της επανάστασης και την αξία της αντίστασης. Σε ένα ακόμη αχταρμά συνθετικής σκέψης συνέδεσε την αντίσταση στα μνημόνια με την αντίσταση στον καπιταλισμό, με την αντίσταση στο νεοφιλευθερισμό, με την αντίσταση της ελληνικής επανάστασης, με την αντίσταση της επανάστασης στην Κούβα.

Η αντίσταση είναι κυρίαρχη στο θολωμένο μυαλό του. Αντίσταση στους Αμερικανούς, αντίσταση στον κατακτητή, αντίσταση στα μνημόνια, αντίσταση στο Σόιμπλε, αντίσταση στην παγκοσμιοποίηση, αντίσταση στην αντιπολίτευση, αντίσταση στην εξουσία, αντίσταση στους αντιεξουσιαστές, αντίσταση στη λογική, αντίσταση στην αντίσταση. Αντίσταση με κάθε κόστος, χωρίς σεβασμό σε καμιά άλλη αρχή, σε κανένα δικαίωμα, σε καμιά αξία. Η αντίσταση ως αυτοσκοπός.

Αλήθεια, όμως, είναι δυνατόν να θέτουμε την αντίσταση ως βασική αρχή μας, ως οδηγό της ηθικής μας; Αν προέχει η αντίσταση του λαού έναντι των πάντων, τότε η ευτυχία, η ευρωστία, η ευμάρεια, αλλά εντέλει η ίδια η ζωή και τα δικαιώματα των πολιτών αποκτούν δευτερεύοντα χαρακτήρα. Ο ίδιος ο άνθρωπος αποκτά αυτό που λέμε «εργαλειακή» αξία, δηλαδή η αξία του προσδιορίζεται στο βαθμό που η ύπαρξή του υπηρετεί το ιδανικό που θέτουμε ως αυτοσκοπό, εν προκειμένω την αντίσταση.

Ο αντίλογος μπορεί να έρθει από το σημαντικό Γερμανό φιλόσοφο Ιμμάνουελ Καντ, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι δεν πρέπει ποτέ να αντιμετωπίζουμε τους άλλους ανθρώπους «εργαλειακά», ποτέ δεν πρέπει να τους χρησιμοποιούμε ως μέσα στους δικούς μας σκοπούς, όποιοι κι αν είναι αυτοί, ακόμη κι αν αυτή η χρησιμοποίηση υπηρετεί το ιδεώδες της Αντίστασης. Αντιθέτως οι ίδιοι οι άνθρωποι πρέπει να είναι αυτοσκοποί.

Η Καντιανή και νεο-Καντιανή φιλοσοφία έχει σημαντικές δυσκολίες στην κατανόηση και την εφαρμογή της, αλλά μας λέει κάτι πολύ απλό: Οι άνθρωποι έχουν δικαιώματα που δεν πρέπει ποτέ να παραβιάζονται, για κανένα λόγο. Δεν υπάρχει ιδεολογία ή ιδέα για την οποία αξίζει να θυσιάζεις ανθρώπους ή τα δικαιώματά τους. Αν θεωρήσεις ότι είναι λογικό να στερείς την ελευθερία κάποιου να εκφράσει την άποψή του ή να επιλέξει το σύντροφό του στη βάση μιας ιδεολογίας, τότε αυτή η ιδεολογία γίνεται αυτοσκοπός και ο άνθρωπος και η ζωή του, το μέσο. Κατά τον Καντ, μια τέτοια πρακτική είναι ανήθικη.

Παρόλα αυτά, όλα τα ολοκληρωτικά καθεστώτα εργαλειοποιούν τους πολίτες της χώρας τους. Θέτουν ένα υπέρτερο ιδανικό: την πατρίδα, την ισότητα, την αντίσταση. Οι πολίτες τότε οφείλουν να υπηρετήσουν το αφηρημένο ιδανικό του εκάστοτε καθεστώτος. Στην Κούβα, στην Κίνα, στη Ρωσία, στη Βενεζουέλα, σε όλα τα καθεστώτα που θαυμάζει ο Αλέξης Τσίπρας, το άτομο θυσιάζεται στο βωμό μιας δήθεν υπέρτερης συλλογικότητας που συγκροτείται στη βάση ενός αντιστασιακού ιδανικού ενώ οι διώξεις ενάντια στους αντιφρονούντες νομιμοποιούνται.

Ο κύριος Τσίπρας βλέπει με ρομαντισμό το ιδανικό της αντίστασης αλλά αδυνατεί να συνειδηποιήσει τη βαθιά ανήθικη φύση του όταν εμφανίζεται ως αυτοσκοπός. Η επανάσταση στην Κούβα, για παράδειγμα, αποτελεί απόλυτη αρχή κατά το Σύνταγμά της: οι άνθρωποι μπορούν να εκφράζουν απόψεις, να γράφουν άρθρα ή να παράγουν καλλιτεχνικά έργα αρκεί να συμμορφώνονται με τους σκοπούς της σοσιαλιστικής κοινωνίας και με την Επανάσταση. Ο άνθρωπος τίθεται στην υπηρεσία της αρχής αντί της αρχής στην υπηρεσία του ανθρώπου.

Ο κύριος Τσίπρας προφανώς συμφωνεί. Αλλά αυτή του η τοποθέτηση δεν είναι θεωρητική ή φιλοσοφική. Εφαρμόζεται καθημερινά κατά την άσκηση της πολιτικής του εξουσίας. Την πληρώνει αδρά ο ελληνικός λαός, ιδίως στο πεδίο της φημισμένης διαπραγμάτευσης. Όταν άλλωστε ο Αλέξης Τσίπρας μιλά για διαπραγμάτευση, δεν εννοεί διαπραγμάτευση, εννοεί αντίσταση.

Στην πραγματικότητα άλλο είναι η διαπραγμάτευση, η οποία περιλαμβάνει σύνθεση απόψεων, και άλλο είναι η αντίσταση, η οποία εστιάζει στην αποτροπή της επιβολής των αντιπάλων. Στην πρώτη περίπτωση μπορεί να καταφέρεις να περάσεις και τις δικές σου απόψεις, στη δεύτερη περίπτωση απλά επιβάλλεται ο πιο ισχυρός.

Το κακό βέβαια δεν είναι ότι ο Αλέξης Τσίπρας είναι απλά ανίδεος και δεν ξέρει τη διαφορά διαπραγμάτευσης και αντίστασης. Το κακό είναι ότι όλος ο ελληνικός λαός, οι ζωές των πολιτών και των παιδιών τους, τέθηκαν στην υπηρεσία της αντίστασης του Κομαντάντε Τσίπρα στην Ευρώπη.

Είναι εξοργιστικό το γεγονός ότι οι ζωές των ανθρώπων εργαλειοποιήθηκαν ώστε ο πρωθυπουργός μας να υπηρετήσει το ιδανικό της αντίστασης σε βάρος των πολιτών της χώρας του. Ακόμη χειρότερο είναι ότι συνεχίζει να μιλάει για αντίσταση μέχρι την τελική νίκη δίχως να αντιλαμβάνεται τη βαθιά ανηθικότητα των λεγόμενών του. Γιατί πλέον ξέρουμε ότι η αντίστασή του δεν υπηρετεί το λαό του αλλά οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στη διάλυση και την εξαθλίωσή του.