Ιερός πόλεμος Ιερώνυμου με Βαρθολομαίο

Της Στέλλας Νοβάκη

Σύννεφα και περίεργες σκιές που απειλούν τις σχέσεις Πατριαρχείου και Εκκλησίας της Ελλάδος συγκεντρώνονται με αφορμή τη συμφωνία Ιερώνυμου – Τσίπρα για τον διαχωρισμό Εκκλησίας – Κράτους. Η δυσαρέσκεια στο Φανάρι, στην Ιεραρχία, αλλά και στον κλήρο μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας δεν αποτελεί προμήνυμα για τις θερμές εξελίξεις αλλά… έρχεται ως εκπλήρωση… προφητείας να επιβεβαιώσει την αισθητή πια κορύφωση των επικίνδυνων σχέσεων μεταξύ Ιερώνυμου και Βαρθολομαίου. Ωστόσο η απώλεια των ισορροπιών στους κόλπους της Ορθοδοξίας ενέχει τον κίνδυνο να οδηγήσει σε μια έντονη διαμάχη μεταξύ των επικεφαλής με απρόβλεπτες εξελίξεις και διαστάσεις. Την ίδια ώρα «επιφυλάσσει» και ειδικό ρόλο για την Πολιτεία, η οποία διαπλέκεται εμφανώς, με τον Αλέξη Τσίπρα ήδη να μεταβάλλεται από τον «άθεο αριστερό» στον εγκάρδιο συνομιλητή του Ιερώνυμου… εξοφλώντας, όπως αναφέρει η «ιστορία» μεταξύ των δύο ανδρών, παλαιότερα «γραμμάτια».
Η «ιστορική» συμφωνία Τσίπρα – Ιερώνυμου τελικά αντί δώσει λύσεις, όπως υπολόγιζαν οι δύο πλευρές, δημιούργησε ένα μεγαλύτερο πρόβλημα στο εσωτερικό της Ελλαδικής Εκκλησίας αλλά και στις σχέσεις της με το Φανάρι. Από την πρώτη στιγμή προκλήθηκε ένα εσωτερικό «σχίσμα» στην Εκκλησία, με την Αρχιεπισκοπή να καλείται να δώσει εξηγήσεις τόσο στους μητροπολίτες των Νέων Χωρών όσο και σε μερίδα μητροπολιτών που από την πρώτη στιγμή έστρεψαν τα βέλη τους στον Αρχιεπίσκοπο. Ο Ιερώνυμος με αφορμή τη συμφωνία θα κληθεί να μετρήσει τις δυνάμεις του. Είναι γεγονός ότι δεν «ελέγχει» μέρος της ιεραρχίας κι οι εξελίξεις αυτές έχουν εντείνει ακόμη περισσότερο την όποια γκρίνια αλλά και την εσωστρέφεια που υπάρχει στους κόλπους της Εκκλησίας.

Η ΔΙΑΦΩΝΙΑ
Το πρόσυμφωνο Τσίπρα – Ιερώνυμου φέρνει προ των πυλών έναν «ιερό πόλεμο» που δεν θα αφήσει χωρίς συνέπειες τόσο τις ισορροπίες που προσπαθεί να κρατήσει στην Ιεραρχία ο Αρχιεπίσκοπος όσο και τις ισορροπίες μεταξύ κυβέρνησης – Εκκλησίας, «καίγοντας» στο πυρ το εξώτερον τη συμφωνία. Από την πρώτη στιγμή, με ανεπίσημο τρόπο εκφράστηκε η δυσφορία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως για την «αυτονόμηση» του Αρχιεπισκόπου ο οποίος, όπως υποστηρίζουν στο Φανάρι, εν κρυπτώ και χωρίς να ενημερώσει ουδέποτε τον πατριάρχη Βαρθολομαίο, προχώρησε σε διαπραγματεύσεις με την ελληνική κυβέρνηση κι ανακοίνωσε από το Μαξίμου μια συμφωνία που όμως αγγίζει και το Πατριαρχείο. Το Φανάρι αντιδρά εστιάζοντας στα ζητήματα που ανακύπτουν για τους κληρικούς που υπάγονται στη δική του δικαιοδοσία και μέχρι στιγμής δεν έχει αποσαφηνιστεί εάν και κατά πόσον η Εκκλησία της Ελλάδος θα αποστέλλει τα χρήματα στους ιερείς της Κρήτης και της Δωδεκανήσου, γεγονός που θα ισχυροποιούσε τον εκάστοτε αρχιεπίσκοπο και τις υπηρεσίες του. Σημειώνεται ότι οι μητροπολίτες και οι ιερείς στην Κρήτη και στα Δωδεκάνησα, πληρώνονται μεν από το ελληνικό κράτος, ανήκουν ωστόσο στο Φανάρι. Επίσης, με κανέναν τρόπο δεν μπορεί η Εκκλησία της Ελλάδος να υποχρεώσει τις αυτοκέφαλες Εκκλησίες να παραχωρήσουν στο Ταμείο Αξιοποίησης την περιουσία τους. Από την πλευρά τους κάποιοι μητροπολίτες αντιδρούν διότι αφενός δεν γνώριζαν τίποτε και αφετέρου εγείρουν συγκεκριμένα ζητήματα, όπως η θρησκευτική ουδετερότητα και το νέο καθεστώς της μισθοδοσίας. Οι κληρικοί ανησυχούν διότι μέχρι σήμερα γνώριζαν ότι θα λαμβάνουν τη μισθοδοσία τους από το Δημόσιο, στους κόλπους του οποίου αισθάνονται πιο ασφαλείς από τις τυχόν αυθαιρεσίες των μητροπολιτών και των οικονομικών υπηρεσιών.

ΟΙ ΕΝΑΓΚΑΛΙΣΜΟΙ
Ο Ιερώνυμος επέλεξε διαφορετικό δρόμο απ’ ό,τι ο προκάτοχός του Χριστόδουλος για να ισχυροποιήσει τον ρόλο του και να οριοθετήσει τη θέση του απέναντι στην πολιτεία. Διατήρησε σε χαμηλό επίπεδο τις όποιες εντάσεις και πήρε τις απαραίτητες αποστάσεις από θέματα που θα μπορούσαν να προκαλέσουν τους πιστούς, είτε να διαταράξουν τις σχέσεις Εκκλησίας – Κράτους. Πίσω όμως από αυτή τη στάση ο Ιερώνυμος φρόντισε να καλλιεργήσει σχέσεις πέρα από τους κόλπους της Εκκλησίας. Ο εναγκαλισμός με τον Αλέξη Τσίπρα άρχισε να συζητείται όταν τα σενάρια ήθελαν τον Αρχιεπίσκοπο να είναι εκείνος που ξαφνικά εμφανίζει τη δύναμη να… αλλάζει υπουργούς. Πολλοί χρεώνουν στον Ιερώνυμο τον «αποκεφαλισμό» του Νίκου Φίλη από το υπουργείο Παιδείας. Ωστόσο κάθε φορά που ο Αρχιεπίσκοπος επιχειρούσε να αναδειχθεί σε παρεμβαίνουσα προσωπικότητα, έφερνε τόσο την ιεραρχία όσο και πολλά κυβερνητικά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ «στα όρια της οργής». Όσο οι κρυφές συναντήσεις, οι αιφνιδιαστικές επισκέψεις αλλά και τα γεύματα ή τα δείπνα μεταξύ Τσίπρα και Ιερώνυμου συνεχίζονταν, τόσο τα σενάρια ήθελαν τους δύο άνδρες να παραμένουν πιστοί στις σχέσεις που για πολλά χρόνια συνέδεαν την οικογένεια Τσίπρα με τον Ιερώνυμο. Και δειλά δειλά έρχονταν στη δημοσιότητα σημεία αυτής της παράδοξης σχέσης. Ο Αλέξης Τσίπρας κάνει πολιτική χρήση της σχέσης αυτής και εδώ και καιρό επιδιώκει να αποκτήσει προεκλογικό έρεισμα στο πλήθος των πιστών της Εκκλησίας μέσω του Ιερώνυμου. Οι πολύ καλές σχέσεις του Αλέξη Τσίπρα με τον αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο χρονολογούνται από πιο παλιά. Ενδεικτικό είναι ότι στη νεκρώσιμη ακολουθία στην κηδεία του πατέρα του Αλέξη Τσίπρα, Παύλου, χοροστάτησε ο κ. Ιερώνυμος. Η σχέση αυτή επισφραγίστηκε από τις πολυάριθμες συναντήσεις που έχουν κάνει Τσίπρας και Ιερώνυμος στο μέγαρο Μαξίμου και την Αρχιεπισκοπή για να συζητήσουν αλλά και την περίφημη φράση του Αρχιεπισκόπου τον Απρίλιο του 2017: «Είπα ότι αγαπώ, σέβομαι και έχω καλή συνεργασία με τον πρωθυπουργό και σαν πατέρας προς παιδί τον πονάω, τον λυπάμαι διότι θέλει, αγωνίζεται, προσπαθεί». Παρ’ ότι ο Αλέξης Τσίπρας δηλώνει άθεος και δεν ακολουθεί τους κανόνες της Εκκλησίας ακόμη και στην προσωπική του ζωή, ωστόσο πολλές φορές ο Ιερώνυμος πολλές φορές στάθηκε δίπλα του και έχει παρέμβει με τρόπο κατευναστικό σε ζητήματα που προκαλούσαν την αντίδραση του κλήρου λόγω πολιτικών πρωτοβουλιών με αποκορύφωμα τη Συνταγματική Αναθεώρηση. Θέσεις και θέματα «καυτά» που πυροδοτούσαν έντονες συζητήσεις και αντιδράσεις, αφού ήταν απέναντι στις θέσεις της Εκκλησίας, όπως τα νομοσχέδια για το σύμφωνο συμβίωσης και η αναδοχή για τα ομόφυλα ζευγάρια, η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, πέρασαν… με τις λιγότερες αντιδράσεις από την Εκκλησία, χάρη στον Αρχιεπίσκοπο. Οι παρεμβάσεις όμως φαίνεται ότι είναι αμφίδρομες και η σχέση αυτή να διατηρείται με «βολικές κινήσεις» εκατέρωθεν. Η πρωτοβουλία της κυβέρνησης να αλλάξει τον πολιτικό διοικητή του Αγ. Όρους επιλέγοντας τον Κωστή Δήμτσα, φέρει την υπογραφή του αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου, του οποίου διετέλεσε στενός συνεργάτης. Για την αλλαγή αυτή όμως δεν ζητήθηκε η συγκατάθεση του οικουμενικού πατριάρχη Βαρθολομαίου, προκαλώντας τη δυσφορία του τον περασμένο Αύγουστο. Ως βασική αιτία της αλλαγής στη διοίκηση μάλιστα θεωρήθηκε το ναυάγιο της επίσκεψης Τσίπρα στη μοναστική πολιτεία στα τέλη του 2017.

ΦΑΝΑΡΙ – ΑΘΗΝΑ
Οι εξελίξεις αυτές επέτρεψαν να κυκλοφορήσουν πολλά σενάρια και δημοσιεύματα με τη δυσαρέσκεια του Πατριαρχείου να γίνεται εντονότερη. Οι σχέσεις Φαναρίου – Αθήνας φτάνουν στα άκρα όταν το Πατριαρχείο ενημερώνεται από τα δελτία ειδήσεων για την συμφωνία Τσίπρα – Ιερώνυμου. Πολλοί μιλούν για την πιο σοβαρή κρίση μεταξύ Εκκλησίας της Ελλάδος και Πατριαρχείου όμως δεν είναι η πρώτη φορά. Το Φανάρι δεν έπαψε ποτέ να επαγρυπνεί τόσο απέναντι στις σχέσεις του με την Εκκλησία της Ελλάδος όσο και με το κράτος της Ελλάδος. Ο Βαρθολομαίος έχει «εκπαιδευτεί» εδώ και πολλά χρόνια στο πώς να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις, είτε αυτές προέρχονται από την Άγκυρα είτε από την Αθήνα. Το ίδιο καλά εκπαιδευμένος εμφανίζεται και στις κρίσεις που συχνά συμβαίνουν μεταξύ της Εκκλησίας της Ελλάδος και του Φαναρίου. Επί των ημερών των μακαριστών Σεραφείμ και Χριστόδουλου, προκατόχων του Ιερώνυμου, το Πατριαρχείο είχε συχνά να αντιμετωπίσει συγκρουσιακές σχέσεις, κυρίως με τη χαρισματική προσωπικότητα του Χριστόδουλου που επισκίαζε κάθε «αρχή» τόσο σε εκκλησιαστικό επίπεδο όσο και σε πολιτικό. Η διαδοχή από των ήπιων τόνων αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο μπορεί να άλλαξε τις προθέσεις τόσο της Εκκλησίας της Ελλάδος όσο και του Βαρθολομαίου όμως το Πατριαρχείο παρέμεινε σε… ετοιμότητα. Και αποδείχθηκε ότι έπραξε… ορθά και φωτισμένα. Ο Ιερώνυμος ωστόσο δεν διαθέτει «το άστρο» του αρχιεπισκόπου «άρχοντα». Η δημοφιλία του δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτή του μακαριστού Χριστόδουλου, ούτε όμως και ο βαθμός «ενόχλησης» που προκαλούσε ο προκάτοχός του σε Πατριαρχείο και κυβέρνηση. Πίσω από τις καλές σχέσεις Τσίπρα – Ιερώνυμου και την καταρχήν συμφωνία τους για τις σχέσεις Κράτους – Εκκλησίας εμφανίζονται οι διακυμάνσεις στις σχέσεις Ιερώνυμου – Βαρθολομαίου που κινούνται εδώ και μήνες επί ξυρού ακμής. Η εξέλιξη αυτή έρχεται σε συνέχεια του κακού κλίματος που υπάρχει μεταξύ των δύο Εκκλησιών, ειδικά μετά τη δικαστική νίκη του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Συμβούλιο της Επικρατείας κατά του αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου για τον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου, Αγίων Αναργύρων και Αγίας Φωτεινής στο κτήμα Προμπονά των Άνω Πατησίων και την ακύρωση της συνάντησής τους από την Αρχιεπισκοπή Αθηνών τον περασμένο Οκτώβριο. Από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως πάντως δεν αναμένεται κάποια επίσημη τοποθέτηση ή αντίδραση μέχρι τις 27 Νοεμβρίου και τη συνεδρίαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου, την οποία θα ενημερώσει ο Οικουμενικός Πατριάρχης σχετικά με το ακριβές περιεχόμενο της συμφωνίας, λαμβάνοντας επίσης υπόψη του και την απόφαση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου της Ελλαδικής Εκκλησίας