Η Frontex στα σύνορα Ελλάδας – ΠΓΔΜ

Όταν πριν από περίπου έναν χρόνο ο Sven Elbrecht έβλεπε τις εικόνες της Ειδομένης μέσα από τον τηλεοπτικό του δέκτη δεν φανταζόταν πως θα ερχόταν η ημέρα, που φορώντας τη στολή του θα περιπολούσε με τη Frontex στο ίδιο μέρος, όπου κάποτε είχε αναπτυχθεί ο μεγαλύτερος αυτοσχέδιος προσφυγικός καταυλισμός στα Βαλκάνια.

Αυτές οι εικόνες των χιλιάδων ανθρώπων στην τεράστια σκηνούπολη -και ιδιαίτερα αυτήν της μεγάλης σκουριασμένης πινακίδας με τη λέξη «Hope» (Ελπίδα) γραμμένη με άσπρη μπογιά, στο πλάι της σιδηροδρομικής γραμμής- έμειναν χαραγμένες στη μνήμη του Γερμανού αστυνομικού, που εδώ και δυόμισι εβδομάδες συμμετέχει στην αποστολή του οργανισμού Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, στα σύνορα Ελλάδας- ΠΓΔΜ.

«Βλέπεις στο βάθος αυτή τη λέξη, «Hope», γραμμένη πάνω στην πινακίδα, που δείχνει σε τι κατάσταση εγκαταλείπουν οι άνθρωποι τις πατρίδες τους… ότι είναι πρόθυμοι να φύγουν ακόμη και υπό συνθήκες επικίνδυνες για την ίδια τους τη ζωή στην Ευρώπη ελπίζοντας σε μια καλύτερη ζωή, σε συνθήκες ειρήνης και ασφάλειας» λέει στο Αθηναϊκό/ Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Sven Elbrecht, καθώς δείχνει με το χέρι του την πινακίδα, που κάποτε αποτελούσε σημείο συνάντησης πολλών προσφύγων και αγαπημένο πλάνο των τηλεοπτικών συνεργείων.

Η Frontex αναπτύχθηκε στα σύνορα Ελλάδας- ΠΓΔΜ την 1η Φεβρουαρίου 2017 προκειμένου -σύμφωνα με το Γραφείο Τύπου της- να παράσχει βοήθεια στις ελληνικές Αρχές σε ό,τι αφορά τον έλεγχο των συνόρων και τον έλεγχο των εγγράφων. Η ανάπτυξη εντάσσεται στο πλαίσιο των επιχειρήσεων της Frontex «Flexible Operational Activities 2017 Land on Border Surveillance and Focal Points 2017 Land» και θα διαρκέσει έναν χρόνο.

Πώς όμως κυλά μια μέρα στη δουλειά για τους αστυνομικούς της Frontex που μαζί με τους Έλληνες συναδέλφους τους περιπολούν την περιοχή; «Ξεκινάμε από τον αστυνομικό σταθμό (στους Ευζώνους), με μια σύντομη ενημέρωση για το τι έγινε κατά τη διάρκεια της προηγούμενης βάρδιας. Μετά συνήθως διενεργούμε ελέγχους εδώ, στον σιδηροδρομικό σταθμό, σε άδεια βαγόνια και εγκαταλελειμμένα κτίρια και συνεχίζουμε περιπολώντας κατά μήκος των συνόρων με την ΠΓΔΜ, σε κάποια χωριά κοντά στα σύνορα για να δούμε αν υπάρχει κάποιος» σημειώνει ο Sven Elbrecht, επισημαίνοντας ότι κάποιες φορές οι έλεγχοι γίνονται με τη συμμετοχή ειδικά εκπαιδευμένου σκύλου.

Εξηγεί, δε, πως ένα φλιτζάνι τσάι που ακόμη είναι ζεστό ή μια εστία φωτιάς εγκαταλελειμμένη που σιγοκαίει, ακόμη και υπνόσακοι ή πετσέτες που δεν υπήρχαν σ’ ένα σημείο την προηγούμενη ημέρα μπορεί να αποτελέσουν ένδειξη πως κάποιος πέρασε από εκεί. «Άλλες φορές, ύστερα από βροχή, παρατηρούμε πατημασιές στο χώμα», συμπληρώνει.

Επικεφαλής της περιπόλου είναι Έλληνας αστυνομικός, ο οποίος -ή η οποία, αν μιλάμε για την αστυνόμο Α’ Φωτεινή Γκαγκαρίδου, συντονίστρια της επιχείρησης της Frontex στην περιοχή του Κιλκίς- ζητεί τα χαρτιά από το πρόσωπο που υποβάλλεται σε έλεγχο και εφόσον η περίπτωση χρήζει περαιτέρω διερεύνησης, οδηγείται στο αστυνομικό τμήμα. «Μεταφέρονται στα τοπικά συνοριακά τμήματα για την εξακρίβωση της νομιμότητάς τους ή όχι», εξηγεί στο Αθηναϊκό/ Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η Φωτεινή Γκαγκαρίδου, πρόσωπο γνώριμο σε όλους όσοι έζησαν από κοντά την «περιπέτεια» της Ειδομένης.

Οι σχέσεις των Ελλήνων αστυνομικών με τους συναδέλφους τους της Frontex είναι πολύ καλές, όπως λένε οι συνομιλητές μας. «Συνεννοούμαστε πολύ καλά. Πιστεύω ότι θα κερδίσουμε πράγματα απ’ αυτούς κι αυτοί από εμάς γιατί βλέπουν εδώ μια κατάσταση πολύ διαφορετική απ’ αυτήν που αντιμετωπίζουν στις χώρες τους» λέει η αστυνόμος.

Πολύ καλή χαρακτηρίζει ο Γερμανός συνάδελφός της και την επαφή με τους ντόπιους στην Ειδομένη, αφού δεν είναι λίγες οι φορές που οι συζητήσεις γίνονται σε άψογα …γερμανικά. «Κάποιοι απ’ αυτούς έχουν εργαστεί στο παρελθόν στη Γερμανία και μου μιλούν απευθείας στα γερμανικά. Θέλουν να μάθουν τι κάνουμε εδώ. Μερικές φορές μας δίνουν και κάποιο στοιχείο για κάτι που είδαν ή για κάποιο θέμα που μπορεί να ενδιαφέρει», σημειώνει.

Η Frontex στην Ελλάδα

Επτακόσια σαράντα μέλη της Frontex είναι ανεπτυγμένα στα ελληνικά νησιά (Λέσβος, Κως, Χίος, Λέρος και Σάμος) και σύμφωνα με το Γραφείου Τύπου του οργανισμού, στηρίζουν τις ελληνικές Αρχές στην καταγραφή και τη λήψη αποτυπωμάτων των μεταναστών, καθώς και στις διαδικασίες ελέγχου (screening). Πέρυσι -σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία- η Frontex συμμετείχε στη διάσωση 40.000 και πλέον μεταναστών στο Αιγαίο.
Εκτός των συνόρων Ελλάδας- ΠΓΔΜ, η Frontex έχει αναπτύξει προσωπικό και στα χερσαία σύνορα Ελλάδας- Τουρκίας (συνολικά 40 άτομα και στις δύο αποστολές). Στα χερσαία σύνορα, ειδικευμένοι αξιωματικοί της Frontex στηρίζουν τις εθνικές Αρχές που φιλοξενούν την επιχείρηση σε δράσεις επιτήρησης των συνόρων προκειμένου να εντοπιστούν -μεταξύ άλλων- τυχόν παράνομες διελεύσεις και περιστατικά που σχετίζονται με το διασυνοριακό έγκλημα. Βοηθούν επίσης στη συλλογή πληροφοριών για τα δίκτυα παράνομης διακίνησης, μέσω συνεντεύξεων (σε εθελοντική βάση) με μετανάστες. Οι πληροφορίες αυτές μοιράζονται με τις αρμόδιες εθνικές αρχές και τη Europol.

Η οδός της κεντρικής Μεσογείου βασική πρόκληση για τη Frontex

Η βασική μεταναστευτική οδός αυτήν τη στιγμή προς την Ευρώπη είναι η κεντρική Μεσόγειος, από τη Λιβύη προς την Ιταλία. Είναι -σύμφωνα με τη Frontex- και η διαδρομή που οι περισσότερες επιχειρήσεις της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής συναντούν τις μεγαλύτερες προκλήσεις, οι οποίες σχετίζονται με το μέγεθος της περιοχής που πρέπει να καλύψουν οι περίπολοι (μία περιοχή τόσο ευρεία που είναι αδύνατο να εντοπίσεις όλη τη δραστηριότητα που υπάρχει) αλλά και τον αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων που καταφτάνουν στην Ευρώπη μέσω αυτής της οδού. Επίσης, και οι διακινητές έχουν γίνει ακόμη πιο αδίστακτοι, βάζοντας πολύ μεγάλο αριθμό ανθρώπων σε ολοένα και χαμηλότερης ποιότητας σκάφη, τα οποία υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να αναποδογυρίσουν. Πέρυσι, ο αριθμός αυτών που εντοπίστηκαν σ’ αυτήν τη διαδρομή έφτασε στο ρεκόρ των 181.500 ατόμων (αριθμός αυξημένος κατά 18% σε σύγκριση με το 2015).

Σε ό,τι αφορά τις μεταναστευτικές ροές μέσω Ελλάδας, ο υψηλότερος ρυθμός εξακολουθεί να παρατηρείται στη θαλάσσια διαδρομή από την Τουρκία προς τα ελληνικά νησιά, σύμφωνα με τη Frontex. Ωστόσο, ύστερα από την κοινή δήλωση Ελλάδας-Τουρκίας, τον Μάρτιο του 2016, οι αφίξεις αυτές κατέγραψαν πολύ σημαντική πτώση καθώς, σύμφωνα με στοιχεία του οργανισμού, από τις 182.500 παράνομες συνοριακές διελεύσεις που εντοπίστηκαν πέρσι, οι 151.000 αφορούσαν το διάστημα από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο, δηλαδή πριν από την κοινή δήλωση.