Γιάννης Μόρτζος: «Γκιλοτίνα»πάνω από τα κεφάλια μας

Σε μια πρωτεύουσα του νότου, μια νύχτα κρίσιμη, ένας άστεγος, μία επαναστάτρια, ένας αγαθός μικροκλέφτης κι ένας αστυνομικός συναντιούνται τυχαία σε ένα κρατητήριο. Έξω, στη μεγάλη κεντρική πλατεία της πόλης, πραγματοποιείται μεγαλειώδης συγκέντρωση, την ώρα που έντεκα εκπρόσωποι της εξουσίας αποφασίζουν για την τύχη της Ευρώπης.
Τέσσερις άνθρωποι με αντικρουόμενες καταβολές και εμπειρίες ζωής. Τέσσερις διαφορετικοί κόσμοι που συνυπάρχουν και συγκρούονται με φόντο το κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι. Έρωτας, ανισότητες, πολιτική παρασύρουν τους πρωταγωνιστές σ’ ένα παιχνίδι που καθορίζουν όμως οι «απ’ έξω». Η «Γκιλοτίνα» είναι εκεί, παραμονεύει. Μέχρι να ξημερώσει, όλα έχουν ανατραπεί. Τίποτα πλέον δεν θα είναι ίδιο…

Η «Γκιλοτίνα» του συγγραφέα Γιώργου Α. Χριστοδούλου, ένα φρεσκογραμμένο έργο, άκρως επίκαιρο και συνάμα συμβολικό για τον άνθρωπο της παγκοσμιοποιημένης κρίσης, ανεβαίνει αυτό το φθινόπωρο στο Θέατρο «Τέσσερις Εποχές». Ένα έργο που γράφτηκε με άξονα το θεατρικό ανάστημα και την κουλτούρα του «δασκάλου» -όπως τον αποκαλούν οι μαθητές του- Γιάννη Μόρτζου. Ένα έργο που έχει στόχο να αφυπνίσει τη συνείδηση του θεατή και να πυροδοτήσει μέσα του τη σπίθα της ελπίδας παρά την κυρίαρχη ομίχλη του σήμερα.

Υπέρμαχος της μαιευτικής φιλοσοφίας του Σωκράτη, ο ηθοποιός, σκηνοθέτης και στοχαστής Γιάννης Μόρτζος μεταγγίζει στους μαθητές του τη βαριά παρακαταθήκη της ιδεολογίας του Θεάτρου Τέχνης και ο ίδιος ως παράδειγμα μίμησης επιλέγει πάντα τον δύσκολο θεατρικό δρόμο. Τον συναντήσαμε στο Θέατρο «Τέσσερις Εποχές» στην πλατεία Αμερικής, σε μία μικρή ανάπαυλα ανάμεσα στις πυρετώδεις πρόβες για την «Γκιλοτίνα». Πρώτη αίσθηση: Η ευγένειά του, οι όλο νόημα σιωπές του και ο σεβασμός προς τον συνομιλητή του.

-Ποια ήταν καταρχάς η αφορμή για να ανεβάσετε αυτή τη θεατρική παράσταση;
Η αφορμή μού δόθηκε πριν από κάποιους μήνες σε μία συνάντηση με τον εξαίρετο φίλο μου, συγγραφέα Γιώργο Α. Χριστοδούλου. Μετά τη μεγάλη επιτυχία που γνώρισε η παράσταση του βραβευμένου του έργου «Γιαννούλης Χαλεπάς: Η κοιμωμένη μου», την οποία σκηνοθέτησα και επί τέσσερα χρόνια την αγκάλιασαν με θέρμη οι θεατές, του ζήτησα να συνεργαστούμε και πάλι μ’ ένα έργο κοινωνικό που να έχει πολιτικές προεκτάσεις. Μόλις ετοίμασε το έργο, μου το έφερε και όταν το διαβάσαμε μαζί, του είπα: «Χωρίς να έχουμε συζητήσει τι θα ήθελα, έγραψες ακριβώς όσα εγώ θα μπορούσα να τα είχα σκεφτεί».

-Έχετε δηλώσει υποστηρικτής της μαιευτικής φιλοσοφίας του Σωκράτη. Ψάχνετε δηλαδή τις ψυχές των συνανθρώπων σας και προσπαθείτε να τους κάνετε γνώστες της ψυχής και των πράξεών τους. Η «Γκιλοτίνα» πόσο χώρο σας δίνει για να υλοποιήσετε αυτή την επιθυμία σας;
Είναι παρά πολύ σημαντικό αλλά και περίεργο ότι οι ήρωες του έργου, όπως κινούνται και χειρονομούν μεταξύ τους μέσα σ’ έναν στενό χώρο, όπως ένα κελί -χωρίς να το αντιλαμβάνονται- γίνονται ο ένας ψυχαναλυτής για τον άλλον. Ίσως η αβεβαιότητα, ο φόβος, η ανασφάλεια να τους οδηγεί προς αυτή την κατεύθυνση γιατί οι ήρωες, ενώ δεν έχουν καμία σχέση, πρέπει μέσα σ’ αυτόν τον περιορισμένο χώρο να γνωριστούν. Είναι απαραίτητο το στοιχείο της γνωριμίας γιατί μόνο έτσι θα νιώσουν ότι έχουν το δικαίωμα να σκέφτονται. Και είναι καταπληκτικό πάλι το ότι όπως μιλάνε μεταξύ τους, χωρίς πάντα να έχουν ειρμό, την ώρα που πάει ν’ αναγνωρίσει κάπως ο ένας την ψυχή του άλλου, να μη φτάνει στον στόχο του, να μένει με την αίσθηση του ανικανοποίητου. Επομένως, χρειάζεται ακόμη μεγαλύτερη ψυχανάλυση ώστε να καταφέρουν κάποια στιγμή να βγουν μέσα από το κελί, ίσως εξιλεωμένοι. Τώρα, το εάν το πετυχαίνουν, αυτό θα το δει ο θεατής.

-Το έργο εστιάζει σε τέσσερις διαφορετικούς ανθρώπους με άκρως αντικρουόμενα βιώματα, οι οποίοι συνυπάρχουν εξ ανάγκης και συγκρούονται, με φόντο τον έρωτα και το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον. Πόσο επίκαιρα είναι τα μηνύματα με τα οποία τροφοδοτείται ο θεατής;
Με τον τρόπο που ζει σήμερα ο άνθρωπος μέσα σ’ αυτό το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον, θα το έλεγα και ευρωπαϊκό, αναδύεται μία εσωτερική ανάγκη. Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες οι άνθρωποι ψάχνουν να βρουν μία κατεύθυνση. Στην «Γκιλοτίνα» και οι τέσσερις χαρακτήρες βρίσκονται μετέωροι. Δεν ξέρουν αν η ζωή που ζουν αυτή τη στιγμή είναι αυτή που χρειάζεται ή πρέπει ν’ αλλάξει τελείως. Ίσως ένας στενός χώρος που αναγκάζει τους ανθρώπους να έρθουν σε επικοινωνία να είναι ο πιο ιδανικός για να συνειδητοποιήσουν τι πρέπει να επιλέξουν για το δικό τους αύριο. Η επικαιρότητα του έργου είναι δεδομένη γιατί παρατηρώντας τούς τέσσερις χαρακτήρες διαπιστώνεις την ανάγκη για περισσότερη επαφή που έχει ο άνθρωπος τού σήμερα και που είναι δύσκολο να τη βρει.

-Η «Γκιλοτίνα», σημειολογική της Γαλλικής Επανάστασης, κατέχει στο έργο συμβολικό χαρακτήρα. Πώς «βαρύνει» αυτός ο συμβολισμός τους πρωταγωνιστές της ιστορίας;
Σήμερα ο κάθε πολίτης, στην αβεβαιότητα της ύπαρξής του και του μέλλοντός του, νιώθει την ανάγκη να εξιλεωθεί. Όμως οι περισσότεροι δεν μπορούν να βρουν τον τρόπο. Κάποιοι θεωρούν ότι βρίσκουν τον τρόπο για να μας εξιλεώσουν. Είναι αυτοί που λειτουργούν σαν μια αόρατη γκιλοτίνα. Η αόρατη γκιλοτίνα σήμερα υπάρχει συνέχεια πάνω από τα κεφάλια όλων των πολιτών. Και θεωρώ σ’ αυτά τα 55 χρόνια που έχω στους ώμους μου ως ηθοποιός και ως σκηνοθέτης ότι αυτό είναι το πιο σημαντικό στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης. Ότι όλοι αισθανόμαστε μια γκιλοτίνα να αιωρείται πάνω από τα κεφάλια μας.

-Σκηνοθετώντας την παράσταση, ποια στοιχεία αναδείξατε για να νιώσει ο θεατής ότι είναι μέτοχος της δράσης που περιβάλλει τους χαρακτήρες;
Πέρα από τους τέσσερις πρωταγωνιστές του έργου, υπάρχει και ο πέμπτος πρωταγωνιστής που είναι «οι έξω». Είναι οι απέξω που διαρκώς ακούγονται χωρίς ωστόσο να είναι συγκεκριμένα αυτά που λένε. Παίζουν καθοριστικό ρόλο για τον θεατή τα όσα διαδραματίζονται έξω από το υποτιθέμενο κελί. Σκηνοθετώντας το έργο επιδιώκω ν’ αναδείξω αυτόν τον «πρωταγωνιστή» με πολύ μεγάλη λεπτομέρεια γιατί με βάση αυτό «το έξω» λειτουργούν και οι «μέσα».

-Κάθαρση ή εσωτερική αναζήτηση κρύβει για τον θεατή το τέλος του έργου;
Θα έλεγα και τα δύο. Για τον θεατή το τέλος του έργου, το οποίο είναι απρόσμενο, είναι έκπληξη. Κρύβει και τα δύο. Η εσωτερική αναζήτηση για τον καθένα μας ισοδυναμεί με την κάθαρση

Η ΓΚΙΛΟΤΙΝΑ Θέατρο «Τέσσερις Εποχές» Γιάννης Μόρτζος
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Γιώργος Α. Χριστοδούλου
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Γιάννης Μόρτζος
ΣΚΗΝΙΚΑ – ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ: Λαμπρινή Καρδαρά
ΜΟΥΣΙΚΗ: Τάκης Μπινιάρης
ΒΟΗΘΟΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ: Τιτίκα Μαρίνου

ΗΘΟΠΟΙΟΙ :

Γιάννης Μόρτζος
Γιούλη Ζήκου
Πασχάλης Τσαρούχας
Γάννης Πολιτάκης

Έναρξη: Τέλη Οκτωβρίου