Αμφίπολη: Βρέθηκαν δύο ακόμα θραύσματα από τα φτερά των Σφιγγών – Nίκος Μπελογιάννης: Ο τάφος είχε πληγεί από τσουνάμι

Μια αξιόλογη υπόθεση εργασίας ως προς εάν είναι ή όχι συλημένος ο τάφος της Αμφίπολης διατυπώνει ο χημικός μηχανικός ο Νίκος Μπελογιάννης. Ο συντηρητής αρχαιοτήτων και πρώην επικεφαλής του «Κέντρου Λίθου» του υπουργείου Πολιτισμού υποστηρίζει ότι οι μεγάλες ποσότητες χώματος που βρίσκονται στο μνημείο οφείλονται σε πλημμύρα της κοίτης του ποταμού Στρυμόνα που προκλήθηκε από τσουνάμι λόγω ισχυρού σεισμού, ενώ η παρουσία της κεφαλής της σφίγγας πίσω από τους δυο τοίχους σφράγισης δεν αποκλείεται να είναι αποτέλεσμα βανδαλισμού του μνημείου ή και κάποιου άλλου φυσικού φαινομένου.

Ο γιος του ηγετικού στελέχους του ΚΚΕ Νίκου Μπελογιάννη και της συγγραφέως Ελλης Παππά υπογράμμισε: «Σε ένα ισχυρό τσουνάμι που προκλήθηκε από σεισμό στα τέλη του 6ου μ.Χ. οφείλεται η μεταφορά της άμμου. Αφορμή αυτού του προβληματισμού αποτέλεσε μη γκραβούρα γάλλου περιηγητή Espirt Mariet Coysinery που απεικονίζει την περιοχή της Αμφίπολης το 1831. Εκεί φαίνεται καθαρά ότι η λίμνη Κερκινίτιδα έφτανε μέχρι την είσοδο του τάφου που είναι σήμερα. Η λίμνη φαίνεται ως παρακλάδι του Στρυμόνα. Μελετώντας την σεισμική δραστηριότητα της περιοχής εύκολα διαπιστώνει κανείς ότι τα φυσικά φαινόμενα έπαιξαν σημαντικό ρόλο πριν από χιλιάδες χρόνια».

O συντηρητής αρχαιοτήτων Νίκος Μπελογιάννης εκτιμά ότι η σημερινή κατάσταση του μνημείου οφείλεται στο σεισμό 6,8 ρίχτερ που έγινε το 597 επί αυτοκράτορος Μαυρικίου με επίκεντρο την Αμφίπολη ο οποίος άλλαξε την κοίτη του Στρυμόνα και πλημμύρισε ολόκληρη την περιοχή. Έτσι ο τάφος βρέθηκε κάτω από το νερό και άρχιζε να συγκεντρώνει μεγάλες ποσότητες άμμου.

«Τα ορμητικά νερά μπήκαν μέσα στο μνημείο και κάποια στιγμή ο τάφος ήταν πνιγμένος. Το 1830 η στάθμη των νερών είχε κατέβει αρκετά ενώ τα αποξηραντικά έργα επανέφεραν τον Στρυμόνα στην αρχαία κοίτη του. Έως τότε το νερό και η άμμος αποτελούσαν μια προστατευτική ασπίδα για το εσωτερικό του μνημείου. Ολα τα γλυπτά που δεν ήταν μέσα στο νερό έπαθαν διάβρωση ενώ τα μέρη του σώματος τους που ήταν πλημμυρισμένα άντεξαν στον χρόνο».

Ο κ. Μπελογιάννης υποστηρίζει ότι ο τάφος της Αμφίπολης ήταν επισκέψιμος ενώ οι τοίχοι σφράγισης κατασκευάστηκαν τουλάχιστον επτά αιώνες μετά την ανέγερση του, επί εποχής Θεοδοσίου του Α’, Θεοδοσίου του Β’ ή του Ιουστινιανού τότε που καταστράφηκαν συστηματικά τα αρχαία ειδωλολατρικά μνημεία. Οι βανδαλισμοί που υπέστησαν την περίοδο εκείνη τα αρχαιοελληνικά μνημεία ίσως εξηγούν και την παρουσία της κεφαλής της σφίγγας πίσω από τους δυο τοίχους σφράγισης.

«Κάποιοι μεταγενέστεροι τυμβωρύχοι γκρέμισαν πιο ψηλά τον σφραγιστικό τοίχο, καθώς και το διαχωριστικό πιο μέσα, στο ύψος όπου έφταναν ήδη τα χώματα. Έτσι, τα χώματα ακόμη πιο μέσα είναι αισθητά λιγότερα, αφού χρειαζόταν να φτάσει πολύ ψηλά η στάθμη της λίμνης. Το 1830 η στάθμη είχε κατεβεί αρκετά, ώστε τα νερά να φτάνουν ακριβώς μπροστά στον τάφο και το 1930 η αποξήρανση περιλάμβανε επαναφορά του ποταμού στην αρχαία του κοίτη, εξ ού και η ξύλινη γέφυρα βρέθηκε ξανά μέσα στο νερό. Σίγουρα πρόκειται για ένα εντυπωσιακό μνημείο. Η ανασκαφή θα δείξει το αποτέλεσμα».

Βρέθηκαν δύο ακόμα θραύσματα από τα φτερά των Σφιγγών

Έπειτα από την αποκάλυψη του μαρμάρινου κεφαλιού της ανατολικής Σφίγγας, το οποίο βρέθηκε 14 μέτρα μακριά από το σώμα του αγάλματος, δύο ακόμη θραύσματα από τα σπασμένα φτερά των Σφιγγών βρέθηκαν κοντά στην είσοδο του τρίτου θαλάμου, στο εσωτερικό του τύμβου Καστά στην Αμφίπολη.

Τα νέα κομμάτια από τα φτερά των Σφιγγών, τα οποία ήρθαν στο φως, έρχονται να προστεθούν σε εκείνα τα οποία βρέθηκαν σε προηγούμενα στάδια των ανασκαφικών εργασιών. Ακριβώς μπροστά στις Σφίγγες, στον πρώτο τοίχο σφράγισης, είχαν βρεθεί τα κυρίως τμήματα των φτερών τα οποία ήταν ένθετα στους κορμούς.

Παράλληλα, οι εργασίες από την ΚΗ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων συνεχίζονται με βάση τις συνθήκες τις οποίες δημιουργούν η βροχόπτωση και η κακοκαιρία. Υπάρχουν προβλήματα στο έργο της αποχωμάτωσης, με το χώμα να μετατρέπεται σε λάσπη μόλις βγαίνει από το ταφικό κτίσμα.

Θυμίζουμε, πως τα δύο μεγάλα μαρμάρινα τμήματα από το δυτικό θυρόφυλλο, καθώς και το κεφάλι της Σφίγγας μεταφέρθηκαν στο Μουσείο Αμφίπολης, όπου θα καθαριστούν και θα συντηρηθούν. Τα ογκώδη και βαριά τμήματα των μαρμαροθυροφύλλων μεταφέρθηκαν με μεγάλη προσοχή μέχρι την έξοδο του μνημείου, έτσι ώστε να ελευθερωθεί ο χώρος και να συνεχιστεί η αφαίρεση των χωμάτων στον τρίτο θάλαμο.

Στο εσωτερικό του μνημείου όλα πλέον είναι σκεπασμένα και προφυλαγμένα. Με ειδικό αφρολέξ – για να μην περνάει ούτε σκόνη – είναι οι Σφίγγες, οι Καρυάτιδες, καθώς επίσης και το ψηφιδωτό του τρίτου θαλάμου, για να προφυλαχθούν τα ευρήματα και να μπορέσει η ανασκαφική ομάδα να συνεχίσει τις εργασίες που θα την οδηγήσουν στον τέταρτο θάλαμο.

Παρουσία τυμβωρύχων δείχνει η Κεφαλή της Σφίγγας 

Την παρουσία τυμβωρύχων, που αναζητούσαν χρυσό και μέταλλα, στον αρχαίο τάφο της Αμφίπολης φαίνεται να επιβεβαιώνει η μαρμάρινη κεφαλή της Σφίγγας, η οποία βρέθηκε στον τρίτο θάλαμο και σε αρκετή απόσταση από τον κορμό του γλυπτού στην είσοδο του μνημείου.

Την Παρασκευή η ανασκαφή συνεχίστηκε, καθώς ο καιρός επέτρεψε στα μέλη της ανασκαφικής ομάδας να πιάσουν και πάλι δουλειά. Η σκαπάνη έφερε στο φως νέα θραύσματα από τα φτερά των Σφιγγών και, μαζί με τα ευρήματα των προηγούμενων ημερών, η αποκατάσταση των γλυπτών είναι δυνατή.

«Αποτελεί αναμφισβήτητα μία ακόμη -την πιο πρόσφατη- απόδειξη ότι το μνημείο είναι συλημένο» δηλώνει στα Νέα ο καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας Πέτρος Θέμελης, αναφερόμενος στη μαρμάρινη κεφαλή της Σφίγγας.

«Απόδειξη που έρχεται να προστεθεί στις προηγούμενες: τις τρύπες στους τοίχους, τη σπασμένη πόρτα και τη φθορά στο ψηφιδωτό, καθώς πολλές φορές οι τυμβωρύχοι πίστευαν, και σε ορισμένες περιπτώσεις δικαίως, ότι θα βρουν θησαυρούς κάτω από τα ψηφιδωτά δάπεδα» προσθέτει.

«Η εμπειρία μας έχει δείξει ότι η πρώτη γενιά τυμβωρύχων κυνηγά το χρυσάφι. Δεν της περνά από το μυαλό να αναζητήσει οτιδήποτε άλλο. Από το μνημείο της Αμφίπολης όμως έχουν περάσει και φτωχοί μεταλλοκυνηγοί που εμφανίζονται στον χριστιανικό Μεσαίωνα, δηλαδή κάπου στον 8ο-9ο αι. Πρόκειται για ανθρώπους που αναζητούν μέταλλο για να φτιάξουν κυρίως αγροτικά εργαλεία σε μια εποχή που οι εμπορικοί δρόμοι ήταν κλειστοί. Έκαναν δηλαδή κάτι ανάλογο με αυτό που κάνουν σήμερα κάποιοι Τσιγγάνοι. Απλώς η πρώτη γενιά τυμβωρύχων έχει ως κίνητρο την απληστία. Θέλει το χρυσάφι. Και μπορεί να έδρασε και μόλις μια γενιά μετά από εκείνους που έφτιαξαν τον τάφο και γνώριζαν καλά το πολύτιμο περιεχόμενο του» υποστηρίζει ο κ. Θέμελης, σημειώνοντας:

«Οι δεύτεροι κινήθηκαν από ανάγκη. Απέσπασαν τα κεφάλια των Σφιγγών, τα οποία ήταν ένθετα, για να πάρουν το μέταλλο των συνδέσμων. Το ίδιο έκαναν και με τα χέρια των Καρυατίδων. Όλες αυτές οι καταστροφές πάντως, και ειδικά η σπασμένη μαρμάρινη πόρτα, δεν μπορεί να αποδίδεται σε σεισμούς και σε οβίδες, όπως έχω ακούσει να λέγεται».

Μέχρι πού έφτασαν όμως οι τυμβωρύχοι; Υπάρχει ελπίδα η ερευνητική ομάδα που ανασκάπτει σήμερα το ταφικό μνημείο να βρει κάτι πολύτιμο ή μήπως η σπασμένη πόρτα και κατόπιν το κομμένο κεφάλι της Σφίγγας δεν αφήνουν περιθώρια;

«Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει, διότι δεν ξέρουμε αν ο τρίτος θάλαμος, ο οποίος τώρα ανασκάπτεται, είναι και ο τελευταίος. Δεν γνωρίζουμε πού τελειώνει αυτό το μνημείο, ούτε πόσες φάσεις είχε» απαντά ο κ. Θέμελης, ο οποίος διατηρεί επιφυλάξεις κατά πόσο το νέο εύρημα είναι από το ίδιο μάρμαρο που είναι κατασκευασμένες οι Σφίγγες -κάτι που δεν έχει αποσαφηνιστεί από την ανασκαφέα Κατερίνα Περιστέρη στην επίσημη ανακοίνωση μέσω του υπουργείου Πολιτισμού, την ώρα που άλλη ερευνήτρια με περγαμηνές στη γλυπτική επισημαίνει ότι «το κεφάλι της Σφίγγας χρειάζεται προσοχή και δυσκολεύει τα πράγματα, διότι δεν είναι συνηθισμένες οι Σφίγγες με πόλο την συγκεκριμένη εποχή».

«Το μόνο σταθερό σημείο χρονολόγησης που έχει αποκαλυφθεί ως τώρα ότι είναι το ψηφιδωτό με την Αρπαγή της Περσεφόνης, το οποίο προέρχεται σαφέστατα τόσο τεχνοτροπικά όσο και εικονογραφικά από το περιβάλλον της Πέλλας και δεν υπάρχει περίπτωση να είναι δημιουργία του 2ου ή του 1ου αι. π.Χ.» καταλήγει ο κ. Θέμελης.