Ένοχη σιωπή για θησαυρούς που θάφτηκαν – Από την Αμφίπολη στη Θήβα και την Πελλάνα

Tης Μαρίας Σπαντιδάκη

Με τη σκέψη στην Αμφίπολη, ψάχνω να μάθω για ανασκαφές και ευρήματα στην Ελλάδα. Σταματώ στην Πελλάνα Λακωνίας και στο Αμφείον Θήβας, ανακαλύψεις και οι δύο συμπτωματικά του ιδίου αρχαιολόγου. Δεν μπορώ να υποστηρίξω πως φωτίστηκα αρκούντως. Ασάφεια, κομματικές αιχμές και μπόλικη… αντιπαλότητα στις αναρτήσεις που διάβασα. Απογοητευτικό…

Από τον τάφο λοιπόν της Αμφίπολης που σε λίγο ανοίγουμε, στον τάφο της Πελλάνας που «δολίως»… κλείσαμε! Απίστευτο, αληθινό και… ελληνικό! Ενώ οι προσδοκίες μας για την Αμφίπολη φουντώνουν και οι εργασίες συνεχίζονται πυρετωδώς για την αποκάλυψη και ανάδειξη του μεγαλοπρεπούς τάφου, στην Πελλάνα, σε έναν άλλο τάφο, αιώνες παλαιότερο, με ασύλητες κατά τον ανασκαφέα του, Θεόδωρο Σπυρόπουλο, αίθουσες, οι εργασίες διεκόπησαν απροειδοποίητα το Μάιο του 2002, με την κατάχωσή του από 200 και πλέον τόνους χαλίκι, προκειμένου –όπως ο ίδιος λέει– να τον απομακρύνουν από την ανασκαφή ως νόμιμο ανασκαφέα.

12 ΧΡΟΝΙΑ ΑΔΙΑΦΟΡΙΑΣ

Οι λόγοι που τότε επικαλέστηκε το υπουργείο διά των αρμοδίων του ήταν οι… ρηγματώσεις του μνημείου, που ο ίδιος διαβεβαίωσε πως δεν υπήρχαν. Τις θέσεις του ενισχύουν και τα 12 χρόνια αδιαφορίας από αυτή την αδιανόητη πράξη. Αντί της ποταμίσιας άμμου, όπως προβλέπεται σε περιπτώσεις κατάχωσης, έριξαν πάνω του 200 τόνους χαλίκι, που το μεθεπόμενο μήνα θα έβγαζαν, για να συνεχιστούν οι εργασίες…  Ποιος κοινός νους το καταλαβαίνει αυτό; Είναι μήπως το μπάζωμα… ανασκαφική πρακτική; «Μπαζώθηκε ο μοναδικός στο είδος του λαξευτός βασιλικός τάφος. Η μεγαλύτερη ίσως αρχαιολογική ανακάλυψη του αιώνα καταστράφηκε εν μία νυκτί» ανέφερε ο κ. Σπυρόπουλος. Δεν ήταν νύχτα, αλλά μέρα και Μεγάλη Πέμπτη που τα… κρυμμένα σε μακρινή απόσταση φορτηγά έφτασαν στο λαξευμένο τάφο χαράματα και τον κατάχωσαν, κάνοντας πράξη τις υποδείξεις των εντολέων τους. Ανήκουστο! Μπάζωσαν μνημείο μεγαλοβδομαδιάτικα, για να το… σώσουν! Και ενώ το υπουργείο Πολιτισμού δικαιολογούσε την πράξη με τις δήθεν… ρηγματώσεις, την ίδια στιγμή άδειαζε πάνω του χαλίκι νταμαρίσιο…

ΟΥΔΕΙΣ ΛΟΓΟΔΟΤΗΣΕ ΓΙΑ ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ

Ο κ. Σπυρόπουλος, σε συνέντευξή του στο χώρο του καταχωμένου τάφου, για τον οποίο αφιέρωσε 25 χρόνια από τη ζωή του, είπε μεταξύ άλλων: «Στο σημείο αυτό, βλέπουμε τη συγκάλυψη ενός πολιτιστικού εγκλήματος» για το οποίο ουδείς λογοδότησε… Για τη συνέχιση των ανασκαφών στην Πελλάνα μόλις το 2012 ο κ. Τατούλης ενέκρινε 100.000 ευρώ, που δεν έφτασαν ποτέ στον προορισμό τους, και ο αγώνας των κατοίκων της Πελλάνας συνεχίζεται…

Ανακάλυψη του κ. Σπυρόπουλου είναι και ο τύμβος του Αμφίονα και Ζήθου στη Θήβα, που, σύμφωνα με τον Όμηρο, πρώτοι έχτισαν την έδρα και τα τείχη της πόλης (Οδύσσεια, λ260-289).Ο τύμβος αυτός, μοναδικό κτίσμα στην Ελλάδα με σχήμα κλιμακωτής πυραμίδας, προμυκηναϊκής και πρωτοελλαδικής περιόδου, με τάφο στην κορυφή του λόφου, ανάγεται στη μεσοελλαδική εποχή. Ένα πανάρχαιο μνημείο, σύγχρονο των αιγυπτιακών βαθμιδωτών πυραμίδων της 5ης και 6ης Δυναστείας, που χρονολογείται  μεταξύ 2500-2000 π.Χ. Για την πυραμίδα του Αμφείου ο κ. Σπυρόπουλος είχε καταθέσει τη θεωρία του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και θα συνέχιζε την έρευνα, αν δεν του απαγόρευαν να εισχωρήσει στον τύμβο, οι εργασίες δεν διακόπτονταν και δεν τον μετέθεταν… εσπευσμένα στη Σπάρτη, όπου ως προϊστάμενος της Ε΄ Εφορίας Αρχαιοτήτων συνταξιοδοτήθηκε το 2002, χρονιά που έγινε και η κατάχωση της ανακάλυψής του, στον τάφο της Πελλάνας… Δηλαδή, συνταξιοδότηση και κατάχωση μαζί… Οποία σύμπτωσις!

ΠΟΙΟΙ ΤΑ ΕΚΑΝΑΝ ΑΥΤΑ;

Και το ερώτημα είναι: Γιατί όλα αυτά; Ποιοι επιτέλους είναι εκείνοι που προβαίνουν σε τέτοιες ενέργειες εις βάρος ανθρώπων, ιστορίας και συμφερόντων της χώρας; Είναι δυνατόν οι πράξεις αυτές, που μοιάζουν περισσότερο ανθελληνικές, να εκπορεύονται από Έλληνες; Δεν αυτοχρίστηκα ξαφνικά υποστηρίκτρια του Σπυρόπουλου, τον οποίο άλλωστε δεν γνωρίζω, όμως ως πολίτις αυτού του τόπου αναρωτιέμαι: Πώς μπορούμε να ξέρουμε αν ο κ. Σπυρόπουλος έχει δίκιο ή άδικο, αφού δεν του επέτρεψαν τη συνέχιση των ανασκαφών, για να μπορεί να δημοσιεύσει τα ανασκαφικά του πορίσματα ολοκληρωμένα και τεκμηριωμένα; Μπορεί να έχει άδικο σε όσα υποστηρίζει, μπορεί όμως να έχει και δίκιο. Ποιοι το γνωρίζουν; Ποιοι αναλαμβάνουν την ευθύνη της απόρριψης και με ποια επιχειρήματα επιστημονικά; Επιτέλους, γιατί τόσα χρόνια δεν το κάνουν; Και αν ακόμα έχει κάνει λάθος ως προς τις εκτιμήσεις των ευρημάτων του, παύουν να είναι ευρήματα; Δεν έχουν αξία; Αν δηλαδή δεν είναι της προϊστορικής περιόδου αλλά της… ελληνιστικής, παύουν να μας ενδιαφέρουν; Μα και ο τάφος στην Αμφίπολη της ελληνιστικής περιόδου είναι…

ΚΑΤΕΧΩΣΑΝ ΤΑ ΕΥΡHΜΑΤΑ ΜΕ ΧΑΛΙΚΙ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ

Και γιατί ο πολιτισμός στην Ελλάδα –για εκείνους που αντικρούουν τις θεωρίες του– αρχίζει τη μυκηναϊκή περίοδο, το 1600 π.Χ., με την έλευση δήθεν των… Ινδοευρωπαίων; Και αν τα ευρήματα που καταχώνουν με… χαλίκι, αδιαφορία και εγκατάλειψη, είναι αυτά ακριβώς που θα μας διαφωτίσουν; Ο κ. Σπυρόπουλος επιμένει: «Όχι, κύριοι. Θα αναστραφεί αυτή η πορεία, είτε το θέλετε είτε όχι. Θα καταλάβετε ότι στην Ελλάδα από το 2500 π.Χ. μέχρι το 1750 π.Χ. υπάρχει μια τεράστια πολιτισμική ανάπτυξη που δεν ξανάγινε ποτέ. Όλη η μεσογειακή ζώνη έχει επηρεαστεί από τον ελληνικό πολιτισμό».

Στη Λακωνία, οι αρχαιότητες που ανακάλυψε, κατ’ εκείνον, ανατρέπουν τα ιστορικά δεδομένα, αποδεικνύοντας την ακόμα παλαιότερη κατά 1.000 και πλέον χρόνια, ιστορία των Ελλήνων. Και όσο για το λαξευμένο βασιλικό τάφο της Πελλάνας, που είναι πεπεισμένος ότι αφορά εύρημα από την ομηρική πόλη Λακεδαίμων, λέει: «Είναι η πρώτη φορά στα χρονικά της Αρχαιολογίας που συναντάμε ασύλητο βαθμιδωτό λαξευτό βασιλικό τάφο τέτοιας σπουδαιότητας, δηλαδή από την αρχή του διαδρόμου μέχρι την είσοδο της Πύλης, να κλείνει προς τα μέσα σχηματίζοντας στα τοιχώματα βαθμιδωτή πυραμίδα, ο οποίος στο εσωτερικό του εμπεριέχει κι άλλους δυο ασύλητους τάφους, με πιθανότατα αμύθητους θησαυρούς και πολύτιμες για την ιστορία μας γνώσεις».

ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΕΘΝΙΚΗ ΜΑΣ ΥΠΟΘΕΣΗ

Δεν στέκομαι στους πιθανούς θησαυρούς του τάφου που κλείσαμε και ενδεχομένως καταστρέψαμε. Στέκομαι κυρίως στη γνώση που μας στέρησε αυτή η ενέργεια για το μακρινό παρελθόν μας και τη βρίσκω αδιανόητη. Στο δεινοπαθούντα Έλληνα, που πληρώνει και για τις ανασκαφές, οφείλονται εξηγήσεις… Όλα τα παραπάνω δεν είναι υπόθεση μόνο της επιστημονικής κοινότητας των αρχαιολόγων και του αρμόδιου υπουργείου. Είναι υπόθεση όλων των Ελλήνων, γιατί το θέμα δεν είναι μόνο επιστημονικό, αλλά και εθνικό. Χρειαζόμαστε εξηγήσεις για όλες αυτές τις πρακτικές και διαβεβαιώσεις για τη συνέχιση των εργασιών, με αξιολογήσεις τεκμηριωμένες επιστημονικά. Δεν μπορεί να κρίνονται ευρήματα και απόψεις με απαξίωση, σιωπή και… μπάζωμα!
Αν ο κ. Σπυρόπουλος έχει δίκιο ή άδικο, να κριθεί σε αρχαιολογικό συνέδριο και οι ανακαλύψεις του να αντιμετωπιστούν με επιχειρήματα επιστημονικά.
Και αν με τις ανακαλύψεις του πρέπει να ξαναγραφτεί η Ιστορία, να ξαναγραφτεί. Η ανατροπή που ενδεχομένως προκύψει, δεν μας καταργεί, αντιθέτως μας στέλνει μακρύτερα στο χρόνο και στην προέλευσή μας και θα έπρεπε να το αποζητούμε. Ή μήπως θα έπρεπε να το αποφύγουμε για να μη διαταράξουμε, για παράδειγμα, τις προ ετών αποφάσεις σε εκείνα τα συνέδρια στη… Σύμη, για τον επαναπροσδιορισμό και την οριοθέτηση της ιστορίας μας, με εκατέρωθεν του Αιγαίου πολιτικούς; Αποφάσεις που γέννησαν… αναβαπτισμένες ιστορικές απόψεις και πρόθυμους –τύπου Ρεπούση– να τις υλοποιήσουν; Γιατί οι… ορέξεις τους να μη φτάνουν και στις αρχαιολογικές ανασκαφές; Παγκοσμιοποιημένος χυλός δεν είναι το όραμα που υπηρετούν; Ή μήπως πρόκειται για αντιπαλότητες αρχαιολόγων που ταλαιπωρούν την ιστορία, τη χώρα και τους πολίτες; Ελπίζω να μη διαβάσουμε τα αντίστοιχα και για την Αμφίπολη, που με τόση ελπίδα περιμένουμε…