Το αδέσποτο, η κατσίκα του γείτονα και γιατί δεν βγαίνουμε από την κρίση

Του Γ.Χ. Παπαγεωργίου

Δεν είναι εύκολο για μια κοινωνία να κοιτάζει τον εαυτό της στον καθρέφτη.

Αυτό συνέβη την περασμένη εβδομάδα όταν διαδόθηκε η είδηση για τον υπάνθρωπο που δελέασε ένα πεινασμένο και ανυπεράσπιστο κουτάβι με τροφή, με σκοπό να το σκοτώσει επειδή πλησίαζε την ταβέρνα του.

Η θύελλα των διαμαρτυριών από φιλόζωους και οργανώσεις και οι αντιδράσεις από τα μέσα ενημέρωσης έφεραν το ζήτημα στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας, με αποτέλεσμα να έρθουν στο φως και άλλα παρόμοια περιστατικά. Οσοι, όμως, έχουν ασχοληθεί με τέτοια θέματα γνωρίζουν ότι όσα αποκαλύφθηκαν δεν αποτελούν εξαίρεση. Κάθε άλλο.

Το χειρότερο είναι ότι ύστερα από δυο μέρες το κατάστημα του ταβερνιάρη ήταν και πάλι γεμάτο. Η ελληνική κοινωνία δείχνει μεγάλη ανοχή σε τέτοια θέματα, κάτι που αποτελεί ένδειξη ότι νοσεί.

Είμαστε, δυστυχώς, πολύ πίσω σε πολλούς τομείς. Οχι μόνο στα θέματα προστασίας των ζώων, αλλά και του περιβάλλοντος και των δημόσιων χώρων. Υστερούμε όσον αφορά τον σεβασμό για τον διπλανό μας, για τα δικαιώματα των υπολοίπων και για το δημόσιο συμφέρον, αφού γενικώς θεωρούμε το συλλογικό υποδεέστερο του ατομικού.

Είναι ο ατομισμός, που συχνά συμπυκνώνεται στη ρήση για εκείνον που δεν αρκείται να αποκτήσει κατσίκα αλλά θέλει να ψοφήσει κι εκείνη του γείτονα.

Ισως τα παραπάνω να είναι γενικεύσεις. Ποιος όμως αμφιβάλλει για την αλήθεια τους;

Πέρα από τις θηριωδίες που πληροφορηθήκαμε, το ηθικό μέρος και την ατομική ευθύνη των εγκληματιών που δεν σεβάστηκαν τη ζωή άλλων πλασμάτων, υπάρχει και η κοινωνική και οικονομική διάσταση.

Πολύ σημαντικό για μια οικονομία θεωρείται το «κοινωνικό κεφάλαιο», δηλαδή η οικονομική αξία που προκύπτει από την εμπιστοσύνη, την αμοιβαιότητα, την πληροφόρηση και τη συνεργασία που δημιουργείται από τα κοινωνικά δίκτυα. Με άλλα λόγια, το οικονομικό όφελος που έχει ο καθένας από τις καλές και εποικοδομητικές σχέσεις μέσα σε μια κοινωνία.

Η αξία αυτή είναι πολύ σημαντική σε εξελιγμένες κοινωνίες, όπως οι σκανδιναβικές. Δεν πρόκειται για «ηθικά καλύτερες» κοινωνίες, αλλά για πιο αποδοτικές. Αρκεί να σκεφτούμε, για παράδειγμα, το υποστηρικτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο κινείται ένας μικρομεσαίος επιχειρηματίας στη Δανία, σε αντιδιαστολή με κάποιον στην Ελλάδα, όπου τα πάντα είναι εχθρικά.

Και, βέβαια, δεν είναι μόνο το κράτος που διαμορφώνει το περιβάλλον. Το ζήτημα ξεκινάει από τους πολίτες και τις κοινωνικές σχέσεις, οι οποίες εντέλει αντανακλώνται και στη δομή του κράτους.

Ας σκεφτούμε επίσης τι ρόλο παίζει στις υψηλές στατιστικές αυτοκινητικών δυστυχημάτων η εγωιστική οδήγηση των Ελλήνων, σε σχέση με τη συμπεριφορά άλλων Ευρωπαίων.

Γιατί, για παράδειγμα, δεν βγάζουμε φλας όταν αλλάζουμε λωρίδα; Είναι μια ενέργεια που δεν κοστίζει τίποτα, αντιθέτως, η παράλειψή της αυξάνει το ρίσκο ατυχήματος, όχι μόνο για τους άλλους, αλλά και για τον ίδιο τον οδηγό που δεν ειδοποιεί ότι θα στρίψει. Δεν είναι ορθολογικό να μη βγάζεις φλας, κι όμως το κάνουμε κατά κόρον στην Ελλάδα παρότι η συγκεκριμένη συμπεριφορά έχει τεράστιο κόστος.

Αν δούμε τα πράγματα και από αυτή την οπτική, ίσως βρούμε ορισμένες εξηγήσεις για πολλά φαινόμενα που πληρώνουμε ακριβά τα τελευταία χρόνια. Από τη φοροδιαφυγή και τη διαφθορά στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα μέχρι τα χαμηλά ποσοστά καινοτομίας και οικονομικής επιτυχίας στον διεθνή ανταγωνισμό.

Αν δεν αντιμετωπίσουμε και αυτά τα θέματα, δύσκολα θα βγούμε από την κρίση.

Αναδημοσίευση από Πρώτο Θέμα