Ειδησεογραφικό site

Υπόγειος και με σκάλες ο τρίτος θάλαμος στην Αμφίπολη – Ύψος άνω των 7 μέτρων

146
amfipolis-sxedio
Αναπαράσταση βασισμένη στο σκίτσο του ζωγράφου Γεράσιμου Γ. Γερολυμάτου που αναρτήθηκε στο προσωπικό του ιστολόγιο «Περί τέχνης ο λόγος» (peritexnisologos.blogspot.gr)

Με προσεκτικά βήματα αλλά και αγωνία για τα μυστικά του Τύμβου της Αμφίπολης προχωρούν αρχαιολόγοι και μηχανικοί στα ενδότερα του ταφικού μνημείου. Κάθε ώρα που περνάει τους φέρνει πιο κοντά στη μεγάλη αποκάλυψη: ποιος τελικά έχει ταφεί ή για ποιον είχε προετοιμαστεί αυτό το μοναδικό, επιβλητικό μνημείο στον λόφο Καστά;
Ο τρίτος θάλαμος είναι έτοιμος να αποκαλύψει τα μυστικά του και τουλάχιστον δύο στοιχεία δείχνουν ότι έχει πολλά… Το βάθος του, που είναι εμφανώς μεγαλύτερο από ό,τι αυτό των προηγούμενων θαλάμων αλλά και τα σκαλιά που εκτιμάται από τους αρχαιολόγους ότι υπάρχουν στο σημείο (βάσει των στοιχείων που προκύπτουν από τις εργασίες με τα ειδικά γεωτρύπανα).

Ο πρώτος και ο δεύτερος θάλαμος έχουν ύψος από το έδαφος περίπου 6,5 μέτρα. Το ύψος του τρίτου θαλάμου, ωστόσο, ξεπερνάει τα 7 μέτρα και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τα δάπεδο του πηγαίνει ακόμα βαθύτερα.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, από το βόρειο τοίχο του τρίτου δωματίου (τον λεγόμενο και κίτρινο τοίχο) ξεκινούν σκαλιά που φτάνουν μέχρι την έκκεντρη πύλη που έχει αρχίσει να αποκαλύπτεται προς τον τέταρτο θάλαμο.

Αυτή η πύλη κατεβαίνει πιο βαθιά, είναι μετατοπισμένη προς τα αριστερά και δεν βρίσκεται στο κέντρο του τοίχου, ενώ έχει άνοιγμα 96 εκατοστά. Για να αντιληφθεί κανείς τη διαφορά που υπάρχει σε σχέση με τα προηγούμενα ανοίγματα αρκεί να αναφέρουμε ότι η απόσταση ανάμεσα στις Καρυάτιδες αλλά και τις παραστάδες στην είσοδο της πρόσοψης, κάτω από τις Σφίγγες, είναι 1,68 μέτρα.


Αυτή είναι η πύλη προς τον τέταρτο θάλαμο

Με αυτή τη μικρή θύρα μιλούμε πλέον για τέσσερις εισόδους που έχουν βρεθεί μέχρι στιγμής. Η πρώτη είναι αυτή κάτω από τις Σφίγγες, η δεύτερη βρίσκεται ανάμεσα στις Καρυάτιδες, η τρίτη είναι αυτή που βρίσκεται στον τρίτο διαφραγματικό τοίχο και φέρει μαρμάρινο, ιωνικού ρυθμού, περιθύρωμα.

Τα μυστικά των Καρυάτιδων: Τι συμβολίζουν τα ακροδάχτυλα και οι κοθόρνοιΜενδώνη: Ο κατασκευαστής του Τάφου είχε λάβει μέτρα για να αποφύγει την τυμβωρυχία
karyatides podiaΗ προέκταση της χρήσης του «ελληνικού ποδιού», τόσο στην τέχνη πριν από την ελληνιστική περίοδο όσο και μετά από αυτήν, αφήνει κάποια περιθώρια επίρρωσης της θεωρίας περί ρωμαϊκής καταγωγής των Καρυάτιδων
Το μυστικό της καταγωγής τους κρύβουν στα δάχτυλα των ποδιών τους οι Καρυάτιδες της Αμφίπολης. Σύμφωνα με ορισμένους αρχαιολόγους, η μορφολογία των κάτω άκρων τους δηλώνει πασιφανώς την ελληνική τους ταυτότητα. Άλλοι συνάδελφοί τους όμως είναι πολύ πιο επιφυλακτικοί, επισημαίνοντας ότι, ακριβώς αυτό που ονομάζεται «ελληνικό πόδι» στη γλυπτική μπορεί να ενισχύει την άποψη περί της ρωμαϊκής προέλευσης των Καρυάτιδων.
Όπως φάνηκε μόλις αποκαλύφθηκαν ως τα βάθρα τους, οι Κόρες της Αμφίπολης θα μπορούσαν να αποτελούν υπόδειγμα πλαστικής απόδοσης ενός κανόνα της γλυπτικής: Το δεύτερο δάχτυλο του ποδιού αποδίδεται στα αγάλματα πάντα ως μακρύτερο του μεγάλου δαχτύλου. Επίσης, το τρίτο δάχτυλο είναι σημαντικά πιο μικρό και φουσκωτό. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό που έμεινε στην ιστορία της τέχνης ως «πους ο ελληνικός».
Το μακρύτερο δεύτερο δάχτυλο θεωρούνταν δείγμα ευγενούς καταγωγής και, μια δοξασία που ενισχύθηκε, διαδόθηκε και επικράτησε κυρίως κατά την περίοδο των κατακτήσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σε σαφή διάκριση από το «αιγυπτιακό πόδι», τύπο στον οποίον το μεγάλο δάχτυλο προεξέχει, το «ελληνικό πόδι» καθιερώθηκε ακόμη και στην αιγυπτιακή τέχνη, ιδιαίτερα μετά από τη δυναστεία που ίδρυσε ο Πτολεμαίος, ο Μακεδόνας στρατηγός του Αλεξάνδρου.
Παρόλ’ αυτά, όπως υπογραμμίζουν ειδικοί στην αρχαία γλυπτική, το «ελληνικό πόδι» όπως αυτό που διακρίνεται εμφανώς πάνω από τα κρηπιδωτά υποδήματα των Καρυάτιδων, αποτελούσε κοινό τόπο, τόσο πριν από την εποχή της ακμής των Μακεδόνων όσο και πολύ μετά από αυτήν. Η γοητεία που ασκούσε στους καλλιτέχνες το προεξέχον δεύτερο δάχτυλο του ποδιού, το διατήρησε δημοφιλές και επίκαιρο σχεδόν επ’ άπειρον: Η πορεία του «ελληνικού ποδός» ξεκινά από την αρχαία ελληνική γλυπτική, περνά στη ρωμαϊκή, αναγεννάται με τις κάθε είδους νεο-κλασσικιστικές τάσεις και φτάνει ακόμη και ως τα πελώρια πέλματα του Αγάλματος της Ελευθερίας.
Η γαλλική ονομασία του «ελληνικού ποδιού» είναι επίσης ενδεικτική των θεωριών που έχουν διατυπωθεί γύρω από αυτό: Εκτός από «pied grec» («ελληνικό πόδι»), οι Γάλλοι το αποκαλούν και «pied de Néanderthal», καθώς το προεξέχον δεύτερο δάχτυλο θεωρείται αταβιστικό κατάλοιπο της προέλευσης του ανθρώπου από τους πιθηκοειδείς συγγενείς του στο ζωικό βασίλειο.
Η προέκταση της χρήσης του «ελληνικού ποδιού», τόσο στην τέχνη πριν από την ελληνιστική περίοδο όσο και μετά από αυτήν, αφήνει κάποια περιθώρια επίρρωσης της θεωρίας περί ρωμαϊκής καταγωγής των Καρυάτιδων. Με το ίδιο κριτήριο όμως, επιβεβαιώνεται η ελληνικότητα των επιβλητικών γυναικείων αγαλμάτων στον τάφο της Αμφίπολης.
Σύμφωνα και με τους ορθοπαιδικούς, υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι πέλματος:  το «αιγυπτιακό πόδι», στο οποίο το μεγάλο δάχτυλο είναι το μακρύτερο και τα υπόλοιπα σταδιακά μικραίνουν, το «ρωμαϊκό πόδι», όπου τα δάχτυλα έχουν περίπου το ίδιο μήκος, και το «ελληνικό πόδι», στο οποίο το δεύτερο δάκτυλο είναι πιο μπροστά από το μεγάλο. Αξίζει να αναφερθεί ότι και το Άγαλμα της Ελευθερίας, έχει το «ελληνικό πόδι». Στην ιατρική, ο συγκεκριμένος τύπος πέλματος, ονομάζεται Morton’s toe. Το όνομα δόθηκε από τον Αμερικανικό ορθοπαιδικό χειρούργο,  Dudley Joy Morton (1884–1960) και ουσιαστικά αποτελεί μία δυσμορφία, σε σχέση με το το 70%-80% του παγκόσμιου πληθυσμού που έχει το φυσιολογικό «αιγυπτιακό πόδι».

Οι κόθορνοι
Στα αρχαία αγγεία που έχουν βρεθεί και σε σχετικές πηγές, ανάμεσα στα υποδήματα των αρχαίων Ελλήνων, συναντάμε και τους κοθόρνους. Οι κόθορνοι έχουν συνδεθεί με το αρχαίο ελληνικό δράμα, καθώς η χοντρή σόλα τους, έδινε το ανάλογο ύψος στους υποκριτές, χαρίζοντας τους, μία επιβλητική ανωτερότητα. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, ο Αισχύλος ήταν εκείνος που το χρησιμοποίησε πρώτος στο θέατρο. Έκτοτε, καθιερώθηκε οι τραγικοί υποκριτές να φορούν τα συγκεκριμένα υποδύματα. Κυρίως οι υποκριτές που ενσάρκωναν τους θεούς. Για παράδειγμα, στους «Βατράχους», ο θεός Διόνυσος φοράει κοθόρνους.
Στο θέατρο, οι κόθορνοι αποτελούνταν από το συνήθως μονοκόμματο κάττυμα, με ύψος γύρω στα 8 εκατοστά ( ή κάτυμμα από επάλληλες ξύλινες στρώσεις). Χάρη στα υποδήματα αυτά, ο ηθοποιός  μπορούσε να φτάσει σε ύψος γύρω στο 1.80 και 1.90 και για αυτό το λόγο έπρεπε να εξασκηθεί αρκετά για να μην πέσει. Το ρωμαϊκό θέατρο, υιοθέτησε από το ελληνικό τους κοθόρνους, όχι όμως τόσο πιστά, αφού σε αρκετές τοιχογραφίες στην Πομπηία, που απεικονίζουν θεατρικές παραστάσεις, οι ηθοποιοί δεν φορούν κοθόρνους.
Στην καθημερινή ζωή των αρχαίων Ελλήνων, οι κόθορνοι, ήταν ένα πολύ πιο άνετο υπόδημα. ΄Ηταν φαρδύ και το φορούσαν και οι άνδρες και οι γυναίκες. Σύμφωνα βέβαια, με κάποιες πηγές, ο κόθορνος ήταν αποκλειστικά γυναικείο υπόδημα, ενώ για άλλες, όπως για παράδειγμα, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, μόνο ανδρικό. Έχει υπερισχύσει η άποψη όμως, ότι το υπόδημα προοριζόταν και για τα δύο φύλα. Ήταν μάλιστα, τόσο φαρδύ, ώστε να ταιριάζει και στο αριστερό και στο δεξί πόδι, όπως μας πληροφορεί ο Αριστοφάνης: «ες τω κοθόρνω τω πόδ’ενθείς ίαιμαι». Αυτός, άλλωστε ήταν και ο λόγος, που ο κόθορνος έλαβε και μεταφορική σημασία: «κόθορνος» προσονομάστηκε ειρωνικά ο Θηραμένης, ένας από τους Τριάκοντα Τυράννους και στρατηγός στα τελευταία χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου.
Οι ομοιότητες των Καρυατίδων της Αμφίπολης με τις Καρυάτιδες στο Ερέχθειο
Στους κοθόρνους των Καρυάτιδων της Αμφίπολης βρέθηκαν ίχνη από κόκκινο και κίτρινο χρώμα. Ζωγραφισμένες ήταν και οι Καρυάτιδες στο Ερέχθειο, αλλά τα χρώματα χάθηκαν με το πέρασμα του χρόνου. Ένα άλλο κοινό τους σημείο, είναι ότι τόσο οι Καρυάτιδες στην Αμφίπολη, όσο και στο Ερέχθειο, λειτουργούν ως κίονες. Μπορεί οι πρώτες να βρίσκονται εντός του ταφικού μνημείου στον λόφο Καστά, και οι δεύτερες σε περίοπτη θέση,  ωστόσο σύμφωνα με την παράδοση, και οι Καρυάτιδες του Ερεχθείου «φρουρούσαν» τον τάφο του μυθικού βασιλιά της Αθήνας, του Κέκροπα. Το Μουσείο της Ακρόπολης μας πληροφορεί: «Για τις Καρυάτιδες έχουν δοθεί πολλές ερμηνείες. Η πειστικότερη υποστηρίζει ότι αποτελούσαν το υπέργειο μνημείο του τάφου του Κέκροπα και ότι ήταν οι χοηφόροι που απέδιδαν τιμές στον ένδοξο νεκρό. Το κυρίως οικοδόμημα και τη βόρεια πρόσταση του Ερεχθείου περιέτρεχε μια συνεχής ιωνική ζωφόρος διακοσμημένη με μορφές θεών, ηρώων και θνητών σε σκηνές που συνδέονταν με τις πανάρχαιες λατρείες του Ερεχθείου. Οι μορφές ήταν ξεχωριστά δουλεμένες σε παριανό μάρμαρο και προσαρμοσμένες σε πλάκες από γκρίζο ελευσινιακό λίθο». Όσο για το πώς προέκυψε το όνομα «Καρυάτιδες», το Μουσείο διευρκρινίζει: «Τα αγάλματα, σε οικοδομική επιγραφή του Ερεχθείου ονομάζονται απλώς Κόρες, ενώ η ονομασία Καρυάτιδες δόθηκε σε μεταγενέστερα χρόνια. Λόγος έχει γίνει και για τις μορφές τους. Οι μορφές των γυναικείων αγαλμάτων στην Αμφίπολη και στην Ακρόπολη, παραπέμπουν στον τύπο της Κόρης. Πρόκειται για αγάλματα με ελαφρύ χαμόγελο, βοστρύχους, ενώτια και χειριδωτό χιτώνα.

Μενδώνη: Ο κατασκευαστής του Τάφου είχε λάβει μέτρα για να αποφύγει την τυμβωρυχία
«Η ανασκαφή θέλει το χρόνο της», δήλωσε η Γενική Γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, εξηγώντας πως «δεν ξέρουμε ακόμα τι κρύβεται στον τρίτο θάλαμο, για να πάμε στον τέταρτο». Η ανασκαφή είναι μία αυστηρά επιστημονική διαδικασία, είπε στον Ant1, «δεν μπορείς να τη βιάσεις, μπορείς, όμως να την επιταχύνεις, λαμβάνοντας, παίρνοντας κάποια συγκεκριμένα μέτρα προστασίας για τους εργαζόμενους και για το μνημείο».
Η κ. Μενδώνη τόνισε ότι έχει στηθεί στο μνημείο ένα πλήρες και σύγχρονο εργοτάξιο, καθώς υπάρχει ανάγκη υποστήλωσης, που «οφείλεται όχι στο ότι δεν είναι σε καλή κατάσταση, αλλά ότι από την κατασκευαστική του δομή ήταν επιχωσμένο με ποταμίσια άμμο», σε μια προσπάθεια αποτρεπτική για σύλληση. «Οι κατασκευαστές είχαν λάβει μέτρα πρόνοιας για να αποφύγουν την τυμβωρυχία» είπε χαρακτηριστικά.

Πηγή: protothema.gr

Τα σχόλια είναι κλειστά.