Τι αλλάζει σε συντάξεις και χρόνια υπηρεσίας

Γράφει ο Μιχάλης Σεμερτζίδης*

Νέες ρυθμίσεις στο ασφαλιστικό περιλαμβάνει ο νόμος 4337/2015 «Μέτρα για την εφαρμογή της συμφωνίας δημοσιονομικών στόχων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων», που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ (Α΄ 129) στις 17/10/2015.
Με τις διατάξεις του νέου νόμου, από την 1η Σεπτεμβρίου επεκτείνεται η εφαρμογή του ασφαλιστικού νόμου (3865/2010) και στον δημόσιο τομέα, ενώ ξεκινά η εφαρμογή και του νέου τρόπου υπολογισμού της σύνταξης, η οποία θα υπολογίζεται ως άθροισμα της βασικής και της αναλογικής σύνταξης. Το κατώτατο όριο σύνταξης δεν θα ισχύει για όσους έχουν αποχωρήσει ή αποχωρούν από την υπηρεσία τους από την 1η Ιουλίου του 2015 και μετά και δεν έχουν συμπληρώσει το 67ο έτος της ηλικίας τους. Από τη ρύθμιση αυτή εξαιρούνται όσοι είχαν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα κατά τις 19 Αυγούστου του 2015, ενώ το κατώτατο όριο που υπήρχε στις 19 Αυγούστου παραμένει αμετάβλητο έως το τέλος του 2021.
Όσοι εργαζόμενοι του Δημοσίου συνταξιοδοτούνται με μειωμένη σύνταξη, θα υποστούν επιπλέον μείωση 10% έως ότου συμπληρώσουν το προβλεπόμενο όριο ηλικίας για συνταξιοδότηση. Από τις διατάξεις αυτές εξαιρούνται όσοι έχουν ποσοστό αναπηρίας 67% και λαμβάνουν επίδομα ανικανότητας, όσοι λαμβάνουν σύνταξη ως παθόντες στην υπηρεσία ή κατά μεταβίβαση εξαιτίας θανάτου συζύγου ή γονέα.
Σε ό,τι αφορά τους ένστολους, το συνταξιοδοτικό καθεστώς των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων, των Σωμάτων Ασφαλείας και του Πυροσβεστικού Σώματος επανέρχεται στις ρυθμίσεις που καθιερώθηκαν με τον ασφαλιστικό νόμο (3865/2010). Οι ένστολοι που θεμελιώνουν δικαίωμα σύνταξης από 1.1.2015 και μετά δικαιούνται σύνταξη, εφόσον έχουν συμπληρώσει το 60ό έτος της ηλικίας τους ή 40 έτη συντάξιμης υπηρεσίας. Προβλέπεται επίσης ότι «τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων δεν θα υποχρεούνται σε αποχώρηση από την υπηρεσία πριν από τη συμπλήρωση του 58ου έτους της ηλικίας τους».

ΤΙ ΚΑΤΑΡΓΕΙΤΑΙ

Με τον νέο νόμο καταργούνται οι ευεργετικές ρυθμίσεις του νόμου 4331/2015 και συγκεκριμένα:
α) Καταργείται η διάταξη που προέβλεπε την επαναχορήγηση σύνταξης στους ανασφάλιστους υπερήλικες του ΟΓΑ.

β) Καταργείται, επίσης, από την ημερομηνία της δημοσίευσης του νόμου και μετά, η δυνατότητα του συμψηφισμού με τη σύνταξη των οφειλετών του Οργανισμού Ασφάλισης Ελευθέρων Επαγγελματιών (ΟΑΕΕ), με χρέη προς τον Οργανισμό από 20.000 έως 50.000 ευρώ. Στο εξής, το επιτρεπόμενο όριο οφειλής για συνταξιοδότηση επανέρχεται για τους ασφαλισμένους του ΟΑΕΕ στις 20.000 ευρώ και για τους ασφαλισμένους του ΕΤΑΑ στις 15.000 ευρώ.

γ) Καταργείται η δυνατότητα που είχε παραχωρηθεί σε ασφαλισμένους του Ενιαίου Ταμείου Ανεξάρτητα Απασχολούμενων (ΕΤΑΑ), του Τομέα Σύνταξης Μηχανικών και Εργοληπτών Δημοσίων Έργων (ΤΣΜΕΔΕ), του Τομέα Σύνταξης και Ασφάλισης Υγειονομικών (ΤΣΑΥ) και του Τομέα Ασφάλισης Νομικών (ΤΑΝ) να επιλέγουν την υπαγωγή τους σε έως και τρεις χαμηλότερες ασφαλιστικές κλάσεις έως και τον Δεκέμβριο του 2016.

δ) Καταργείται η διάταξη που παρείχε τη δυνατότητα, έως τις 30 Ιουνίου 2017, να αναστέλλεται η λήψη αναγκαστικών μέτρων είσπραξης για επιχειρήσεις που έχουν δημιουργήσει οφειλές προς τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης, αλλά συνέχιζαν να καταβάλλουν κανονικά τις τρέχουσες εισφορές τους.
ε) Καταργείται η διάταξη που προέβλεπε την ασφάλιση στο ΕΤΑΠ-ΜΜΕ δημοσιογράφων που εργάζονται σε γραφεία Τύπου αθλητικών ομοσπονδιών.
στ) Καταργείται το δικαίωμα πλήρους σύνταξης γήρατος στις ασφαλισμένες στο ΤΣΠ-ΗΣΑΠ στο 50ό έτος της ηλικίας τους.
ζ) Καταργείται, τέλος, ο μικρός λογαριασμός του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης Γενεών (ΑΚΑΓΕ), ενώ επανέρχονται οι ποινικές διώξεις για τους οφειλέτες του ΟΑΕΕ και του ΕΤΑΑ.

ΕΝΙΑΙΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ

Στο τοπίο αυτό έρχεται να προστεθεί και το Πόρισμα της Επιτροπής Σοφών για το Ασφαλιστικό, βασικό στίγμα του οποίου είναι η διαμόρφωση ενός καθεστώτος με ενιαίους κανόνες εισφορών-παροχών. Πάντως στο πόρισμα της Επιτροπής Σοφών δεν αμφισβητείται ο τρόπος υπολογισμού της κύριας σύνταξης σύμφωνα με τον μνημονιακό νόμο 3863/2010 (όπως ορίζει άλλωστε και το νέο μνημόνιο), που προβλέπει μια βασική σύνταξη για όποιον έχει κατ’ ελάχιστον 15 χρόνια ασφάλισης και μια προνοιακή για όποιον έχει λιγότερα χρόνια ασφάλισης, αλλά τηρεί ορισμένα εισοδηματικά, ατομικά ή οικογενειακά κριτήρια προσαρμοσμένα στα όρια της φτώχειας. Η διαμόρφωση ενιαίων κανόνων εισφορών-παροχών σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα δεν θα αφορά μόνο τα ηλικιακά όρια συνταξιοδότησης, αλλά και τις συντάξεις, τόσο των παλιών όσο και των νέων συνταξιούχων. Εξάλλου, ήδη γίνεται λόγος από επίσημα χείλη για κλιμακωτές μειώσεις στις συντάξεις άνω των 1.000 ευρώ, τις οποίες παίρνουν –σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εργασίας– κυρίως οι συνταξιούχοι του Δημοσίου, των ΔΕΚΟ, των τραπεζών, του κλάδου των μηχανικών, των γιατρών, των δικηγόρων και των ΜΜΕ. Οι περικοπές εκτιμώνται μεσοσταθμικά στο 11%.

ΕΝΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΑΜΕΙΩΝ

Επιπρόσθετα υπάρχουν αναφορές για ενοποιήσεις ταμείων. Φαίνεται πως προκρίνεται η ενσωμάτωση του Ενιαίου Ταμείου Επικουρικής Ασφάλισης αλλά και των κλάδων κύριας σύνταξης του Δημοσίου στο ΙΚΑ. Κάτι τέτοιο, σε συνδυασμό με την εφαρμογή ενός συντελεστή βιωσιμότητας στο ΕΤΕΑ, θα έφερνε μειώσεις 5% στις επικουρικές συντάξεις από το 2016. Παράλληλα, αναμένεται να έλθουν περικοπές 5 έως 8 % στα εφάπαξ του Δημοσίου, ενώ δεδομένη πρέπει να θεωρείται η ενοποίηση και των διάφορων ταμείων πρόνοιας, π.χ. του Ταμείου Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων (ΤΠΔΥ) με το Ταμείο Πρόνοιας Ιδιωτικού Τομέα (ΤΑΠΙΤ), καθώς επίσης και η ενοποίηση του ΟΑΕΕ με τον ΕΤΑΑ (μηχανικοί, γιατροί, δικηγόροι). Ωστόσο, φαίνεται να παραμένουν αυτοτελή ΟΓΑ και ΝΑΤ.
Είναι προφανές ότι ακόμη το τοπίο παραμένει νεφελώδες στο ασφαλιστικό και αρκετοί βασικοί του παράγοντες ακόμη καλύπτονται από ζόφο (λ.χ. χρηματοδότηση, τελικό ύψος συντάξεων, τύχη επικουρικών συντάξεων κ.ά.). Ωστόσο καθίσταται πλέον εύκολα αντιληπτό ότι η συμφωνία που επετεύχθη μεταξύ Αθήνας και δανειστών είχε βασικό προαπαιτούμενο τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος της χώρας. Προαπαιτούμενο που ανάγκασε την κυβέρνηση να νομοθετήσει, για άλλη μια φορά βιαστικά και μάλλον ασύνδετα, την έναρξη της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, έστω και μερικώς, μέσω των δύο πρόσφατων νομοθετημάτων (Ν. 4336 και 4337/2015).

ΣΟΒΑΡΕΣ ΑΔΙΚΙΕΣ

Αυτό που μπορούμε να επισημάνουμε είναι ότι τα μέτρα που ελήφθησαν, αλλά και αυτά που αναμένεται να ληφθούν το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, θα αλλάξουν ριζικά το τοπίο και θα επιφέρουν σοβαρές αδικίες σε πολλούς ασφαλισμένους και συνταξιούχους. Είναι γεγονός πως «το σύνδρομο του κυπριακού ζητήματος», το ότι δηλαδή κάθε επόμενο σχέδιο λύσης είναι επαχθέστερο από το προηγούμενο, τυγχάνει πλήρους εφαρμογής και στην περίπτωση του ασφαλιστικού ζητήματος. Ενδεχομένως, πολλές από τις προκαλούμενες αδικίες θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, αν και εφόσον είχαν υιοθετηθεί, εδώ και χρόνια, προτάσεις ή μελέτες που εκπονήθηκαν και που, σύμφωνα με τους συντάκτες τους, θα μπορούσαν να έχουν καταστήσει το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας βιώσιμο και ικανό να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των καιρών. Η πιο γνωστή έκθεση είναι αυτή που συνέταξε ο κ. Σπράος επί υπουργίας Τάσου Γιαννίτση, η οποία δεν υιοθετήθηκε (για την ακρίβεια «λιθοβολήθηκε») επειδή τόσο η πολιτική ηγεσία δεν ήθελε να αναλάβει το πολιτικό κόστος, όσο και η κοινωνία αποδείχθηκε ανώριμη να αντικρίσει κατάματα το πρόβλημα. Το μόνο σίγουρο είναι ότι, όσο δεν εφαρμόζουμε την κοινή λογική, την κοινωνική ευαισθησία και την έννοια της δικαιοσύνης σε ένα ζήτημα τόσο πολυσύνθετο όσο το ασφαλιστικό, το μόνο που κάνουμε είναι να μεταθέτουμε την όποια λύση του (ή εν τέλει την έκρηξή του) για το μέλλον.

ΠΟΙΟΙ ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ ΕΠΗΡΕΑΖΟΝΤΑΙ

Συνοπτικά, τα νέα όρια συνταξιοδότησης στο Δημόσιο επηρεάζουν όσους δημοσίους υπαλλήλους:

-έχουν αποχωρήσει ή αποχωρούν από την υπηρεσία από 1-9-2015∙

-έχουν αποχωρήσει ή αποχωρούν από την υπηρεσία από 19-8-2015 και μετά·

-αποχωρούν από την υπηρεσία από 1-7-2015 και μετά και τυγχάνει να δικαιούνται το κατώτατο όριο του Δημοσίου∙

-αποχωρούν από την υπηρεσία και η σύνταξή τους καταβάλλεται μειωμένη.

Επηρεάζονται, επίσης, όσα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων υποχρεούνται από τις οικείες διοικητικές διατάξεις σε αποχώρηση από την υπηρεσία πριν από τη συμπλήρωση του 58ου έτους της ηλικίας τους.

Επισημαίνεται ότι:

α) Θα προκύψει μικρή μείωση της σύνταξης των υπαλλήλων-λειτουργών του Δημοσίου καθώς και των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας που έχουν αποχωρήσει ή αποχωρούν από την υπηρεσία από 1-9-2015 και μετά.

β) Θα υπάρξουν δυσμενείς συνέπειες λόγω της αύξησης των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης από 19-8-2015 και μετά.

γ) Θα υπάρξουν δυσμενείς συνέπειες στις περιπτώσεις όπου δεν υφίσταται ποσοστό αναπηρίας 67%, καθώς και στις περιπτώσεις που δεν έχει συμπληρωθεί το κατά περίπτωση ισχύον όριο ηλικίας συνταξιοδότησης.

δ) Δυσμενείς θα είναι, επίσης, οι συνέπειες σε όσους η σύνταξη καταβάλλεται μειωμένη λόγω πρόωρης αποχώρησης, αφού το ποσό της μειωμένης αυτής σύνταξης μειώνεται περαιτέρω κατά 10% μέχρι τη συμπλήρωση του κατά περίπτωση προβλεπόμενου νέου ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης.

* O Μιχάλης Σεμερτζίδης είναι δικηγόρος Θεσσαλονίκης, μεταπτυχιακός διπλωματούχος στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο, μέλος του δικηγορικού γραφείου Αραμπατζή-Σεμερτζίδη-Τζίργα & Συνεργατών AST LAW INTERGRATED LEGAL SERVICES.