Στο φως αρχεία των MI5 και ΜΙ6: Ο Μακάριος που «είχε κουραστεί» και ο «αποτυχημένος» Γρίβας

Μια άγνωστη ως τώρα ματιά στα εσωτερικά του Αγώνα των Κυπρίων για απελευθέρωση από τη Βρετανία στη δεκαετία του 1950 δίνουν απόρρητα έγγραφα των Μυστικών Υπηρεσιών (MI5 και MI6), τα οποία αποδεσμεύτηκαν  από το Βρετανικό Κρατικό Αρχείο.

Σύμφωνα με αυτά, όπως αποκαλύπτει η κυπριακή εφημερίδα «Σημερινή», ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ήταν από το 1958 εναντίον της συνέχισης του Αγώνα· δήλωνε πως τόσο ο ίδιος όσο και ο κυπριακός λαός είχαν κουραστεί. Επιπλέον, όπως υποστηρίζουν τα έγγραφα των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών, δήλωνε πως ήταν λάθος του που δεν είχε δεχθεί τις προτάσεις Χάρτινγκ το 1956· το σχέδιο θα επέτρεπε αυτοδιάθεση της Κύπρου δέκα χρόνια μετά.

Οπως αναφέρει η «Σημερινή» έξι φάκελοι που αναφέρονται στο Κυπριακό και ιδίως στον στρατηγό Γεώργιο Γρίβα Διγενή, καλύπτοντας 20 χρόνια, την περίοδο 1942-1962.

Τα έγγραφα περιλαμβάνουν μια πολυσέλιδη έκθεση για τον Γρίβα, που ετοίμασε ο επικεφαλής της ΜΙ5, Ταξίαρχος Μάγκαν, η οποία περιέχει αποσπάσματα από το ημερολόγιο του Γρίβα, τη συμμετοχή του στην οργάνωση Χ στην Αθήνα, τις απόψεις του για τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και τις μεθόδους του.

Παράλληλα τα έγγραφα αποκαλύπτουν και θέσεις του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου για την ΕΟΚΑ 1955 – 59.

Τα έγγραφα, όπως σημειώνει η «Σημερινή», καλύπτουν επίσης διαβουλεύσεις Ελληνοκυπρίων με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο στην Αθήνα, το παρασκήνιο της ετοιμασίας των Απομνημονευμάτων του Γρίβα και τις επεμβάσεις για αφαιρέσεις κειμένων που θα «ενοχλούσαν» και «θα προκαλούσαν παραιτήσεις», τις θέσεις του για τις βρετανικές Βάσεις, την ένταξη της Κύπρου στην Κοινοπολιτεία, σκέψη για επανέναρξη του Αγώνος μετά την Ανεξαρτησία, τις προβλέψεις του για τις δραστηριότητες των Τουρκοκυπρίων και τους εξοπλισμούς τους καθώς και έναν φάκελο με χειρόγραφες επιστολές του Γρίβα προς τον αδελφό του κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Σύμφωνα με έκθεση των βρετανικών Μυστικών Υπηρεσιών, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, μιλώντας στις 26 Φεβρουαρίου 1958 σε μέλη της συνοδείας του και άλλα άτομα με επιρροή στην Ελλάδα, τους είχε πει ότι έπρεπε να βρεθεί μια λύση για την κατάσταση στο νησί, εφόσον οι Κύπριοι και ειδικά ο ίδιος είχαν κουραστεί με τον Αγώνα.

«Αυτός έπρεπε να σταματήσει προτού να είναι αργά» φέρεται να είπε. Τους μίλησε επίσης για τις δυσκολίες της δικής του θέσης, για την οποία δεν μπορούσε να διαφοροποιηθεί δίχως να χάσει από την αξιοπιστία του, ενώ οι Βρετανοί αν ήσαν ειλικρινείς στο να βρουν λύση για το κυπριακό πρόβλημα, είχαν πολύ περισσότερη ελευθερία δράσης, αναφέρεται στο έγγραφο που αποκαλύπτει η «Σημερινή».

Σύμφωνα με την έκθεση των βρετανικών Μυστικών Υπηρεσιών, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος είχε στείλει μήνυμα στον στρατηγό Γρίβα, μέσω του Επισκόπου Κιτίου, ότι «δεν έπρεπε να τα χαλάσουν με την Αριστερά» ούτε να συγκρουστούν με τους Τουρκοκυπρίους. Ο Μακάριος παραδέχτηκε ότι ήταν λάθος του που δεν δέχθηκε τις προτάσεις Χάρτινγκ και πως δεν είχε εμπιστοσύνη στις υποσχέσεις της αντιπολίτευσης στη Βρετανία, του Βρετανικού Εργατικού Κόμματος.

«Πολιτικά αποτυχημένος»

Μια μακροσκελής έκθεση για τον στρατηγό Γεώργιο Γρίβα Διγενή συντάχθηκε από τον τότε Επικεφαλής της ΜΙ5, ιρλανδό ταξίαρχο Γ.Μ.Τ. Μάγκαν.

Στην έκθεσή του ημερομηνίας 26 Μαρτίου 1959, ο Μάγκαν, όπως αναφέρει η «Σημερινή», περιγράφει τον Γρίβα ως «πολιτικά αποτυχημένο» και απαξιωμένο, όμως τίμιο με αρχές. «Είναι με έκπληξη που κάποιος διαβάζει στο ημερολόγιό του ότι έβαλε πλώρη προς την Κύπρο με μια χούφτα ανθρώπων δίχως την κατάλληλη κατάρτιση σε εκπαίδευση, δίχως όπλα, να τα βάλουν με την Κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητος… Στα οικονομικά είναι τίμιος. Ανθρωπος αρχών…».

Ο συντάκτης της συγκεκριμένης έκθεσης αναφέρει, επίσης, ότι ο Γρίβας γνώριζε τα πάντα για τους κάτω από αυτόν στην οργάνωση, εκείνοι όμως δεν γνώριζαν τίποτα.

«Το μόνο που ζητούσε από αυτούς ήταν υπακοή».

Ενα άλλο απόσπασμα αναφέρει πως ο Γρίβας έγραψε στο ημερολόγιό του ότι ως αποκορύφωμα ο Μακάριος τού έστειλε επιστολή συστήνοντάς του η εκστρατεία βίας να σταματήσει στις πόλεις. «Θα πρέπει τώρα να πάρω μαθήματα από τους διάφορους ελαφρόμυαλους πέριξ του Αρχιεπισκόπου…», σχολίασε ο Γρίβας.

Σε άλλη έκθεση της ΜΙ6, ημερομηνίας 17 Ιουνίου 1959, ο Γρίβας χαρακτηριζόταν ως ένας ειλικρινής στρατιώτης, που ενδιαφερόταν πολύ περισσότερο για την Κύπρο παρά για την πολιτική στην Ελλάδα. Και σ’ αυτό το συμπέρασμα κατέληγε ο συγγραφέας της αναφοράς, μετά από πληροφορίες που αποκόμισε η υπηρεσία από συζήτηση με τον Κωνσταντίνο Τσάτσο.