Ειδησεογραφικό site

Ο Μίκης της Ζάτουνας

Το σπίτι του Μίκη Θεοδωράκη στη Ζάτουνα
1.122
Το σπίτι του Μίκη Θεοδωράκη στη Ζάτουνα
Το σπίτι του Μίκη Θεοδωράκη στη Ζάτουνα

Της Πέννυς Κροντηρά

filisΣτην καρδιά της Πελοποννήσου, στην πλαγιά του βουνού Γούπατο, σε υψόμετρο 1.050 μέτρων και σε απόσταση 214 χιλιομέτρων από την Αθήνα, βρίσκεται η Ζάτουνα του Μίκη! Το μέρος εξορίας του, που στάθηκε η αφορμή για τη δημιουργία των μουσικών έργων του «Αρκαδία 1-10» κατά την περίοδο 1968-9 που κυβερνούσε η Χούντα. Ο Μίκης Θεοδωράκης γράφοντας όλη μέρα μουσική στο σπίτι έβγαινε έπειτα στο μπαλκόνι του και φώναζε στους χωροφύλακες, που τον φύλαγαν να μην το σκάσει: «Σας αρέσει ο Χατζιδάκις που μόλις τώρα έπαιξα;», ώστε να μη γνωρίζουν ότι συνέθετε νέα έργα. Ο Νικόλης Φίλης, δημιουργός και εκδότης της εφημερίδας «Ζάτουνα» εδώ και 27 χρόνια από το 1988 και συγγραφέας δύο βιβλίων που αφορούν τη Ζάτουνα («Γενεαλογικό Οδοιπορικό» 1.317 συμπατριωτών αρρένων από το 1839-1970 και «Η Παιδεία στη Ζάτουνα» από την Τουρκοκρατία μέχρι το 1973 και εν αναμονή του τρίτου βιβλίου για την Ελληνική Επανάσταση του 1821) παρουσιάζει στο «Καρφί» τον Μίκη της Ζάτουνας, της Ελλάδας και του κόσμου όλου!

ΣΛΑΒΙΚΗ ΛΕΞΗ

Ο κ. Φίλης, με το μεράκι που τον διακρίνει για την ιστορική έρευνα του τόπου, εξιστορεί στο «Καρφί» την ιστορία της Ζάτουνας Αρκαδίας. «Η λέξη Ζάτουνα είναι σλαβική και σημαίνει “τόπος κατοικημένος πέρα από το ποτάμι”. Η κατοίκηση του χωριού ξεκίνησε το 1500. Τον Αύγουστο του 1968 μέχρι τον Οκτώβριο του 1969, που έμεινε στη Ζάτουνα ο Μίκης, το χωριό αριθμούσε 150 κατοίκους και υπήρχαν 6-7 ταβέρνες, που είναι δείγμα της ζωντάνιας του τόπου, μπακάλικα, αστυνομικό τμήμα. Αξίζει να αναφέρουμε ότι το σχολείο λειτουργούσε από το 1780 κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και έκλεισε το 1973, λίγο μετά την αποχώρηση του Μίκη από τη Ζάτουνα. Όσοι κάτοικοι είχαν απομείνει λόγω της εσωτερικής μετανάστευσης ήταν συνταξιούχοι ή κτηνοτρόφοι. Όλο το εμπόριο που είχε η Ζάτουνα τα παλαιότερα χρόνια είχε εκλείψει. Φανταστείτε ότι υπήρχαν πρακτορείο ασφαλιστικής εταιρείας, δύο συμβολαιογραφεία, τρεις εκκλησιαστικές ενορίες. Μέχρι το 1920 ζούσαν 1.200 κάτοικοι, αλλά με τους παγκόσμιους πολέμους και τον Εμφύλιο οι κάτοικοι εγκατέλειψαν το χωριό. Ήταν το τελευταίο χωριό που έφτανε δρόμος».

 

Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΣΤΟΝ ΧΑΡΤΗ

Ο Μίκης, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, μεταφέρθηκε στη Ζάτουνα από το Βραχάτι Κορινθίας, όπου έμενε σε κατ’ οίκον περιορισμό. Όταν κάποιο πλοίο πλησίασε την παραλία, η Χούντα φοβήθηκε ότι θα τον έπαιρνε να φύγει από την Ελλάδα. Αμέσως επενέβη ο Ιωάννης Λαδάς, συνταγματάρχης και διοικητής του Ειδικού Ανακριτικού Τμήματος της Ελληνικής Αστυνομίας (ΕΑΤ-ΕΣΑ), και παίρνοντας έναν χάρτη της Πελοποννήσου χάραξε έναν σταυρό και είπε: στο κέντρο της περιφέρειας, που δεν πάει ούτε αεροπλάνο, ούτε πλοίο, ούτε κανένα άλλο μεταφορικό μέσο και αυτοκίνητο, «εκεί θα τον στείλουμε». Έτσι ευτύχησε η Ζάτουνα να είναι ο τόπος που φιλοξένησε τον Μίκη.

Ο κ. Φίλης περιγράφει τις πρώτες μέρες του Μίκη στο χωριό. «Τα πρώτα βράδια που ήρθε στη Ζάτουνα φιλοξενήθηκε σε κάποια σπίτια και αργότερα έμεινε πολλές μέρες στο αστυνομικό τμήμα. Πέρασε καιρός για να του παραχωρηθεί το σπίτι στο οποίο έμεινε και αργότερα έφερε και την οικογένειά του. Το σπίτι εφρουρείτο από όλες τις πλευρές επί 24ώρου βάσεως. Ακόμα και στις βόλτες που έκανε στο χωριό και τους περιπάτους του συνοδευόταν από φρουρά και απαγορευόταν η επικοινωνία με οποιονδήποτε συμπατριώτη, καθώς και η φωτογράφησή του. Μόνο έναν συμπατριώτη, που την περίοδο εκείνο θεωρείτο δεξιός, άφηναν να του κάνει παρέα».

ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΔΙΑΚΗΡΥΞΕΙΣ

Ο Μίκης τον χαρακτήριζε «ευεργέτη», γιατί τον φρόντισε και του πήγε τα πρώτα πράγματα που χρειαζόταν στο σπίτι του (κουβέρτα, οικιακά σκεύη). Αυτός ήταν και ένας σύνδεσμός του, ώστε να μπορέσει κάτω από τα μάτια της αστυνομίας να βγάλει προς τα έξω κάποιες μουσικές του, διακηρύξεις και γράμματα. Τα παιδιά του, μάλιστα, φοίτησαν μία σχολική χρονιά στο δημοτικό σχολείο της Ζάτουνας».

Όταν οι κάτοικοι έμαθαν ποιος είναι ο Μίκης, τον θαύμαζαν. «Άκουγαν το πιάνο που έπαιζε σπίτι και κατάλαβαν ότι είχαν να κάνουν με έναν πολύ ευγενικό και φιλικό άνθρωπο. Ήταν ένας ψηλός, θεωρητικός άνδρας, που κρατούσε μια γκλίτσα και φορούσε σαν καζάκα ένα δέρμα, το οποίο είχε γυρίσει ανάποδα από τη γούνα και του το είχε κάνει δώρο ένας συμπατριώτης γέροντας. Του άρεσε να το φοράει και να κυκλοφορεί έτσι στο χωριό. Οι μετακινήσεις της οικογένειας ήταν περίεργες. Αν ήθελε η Μυρτώ, η γυναίκα του Μίκη, να φύγει, έπαιρναν τη δασκάλα του χωριού και την έβαζαν να της κάνει σωματική έρευνα. Η δασκάλα βέβαια ήταν μυημένη και ποτέ δεν είπε ότι εντόπισε στην τσέπη ή τον γιακά κάποιο αντικείμενο. Το ίδιο γινόταν και με τα παιδιά του. Ώσπου ξαφνικά ένα βράδυ τον πήραν και τον μετέφεραν στην Αθήνα, χωρίς να προλάβει να αποχαιρετήσει κανέναν. Από την Αθήνα μεταφέρθηκε λίγο αργότερα στον Ωρωπό».

ΦΙΛΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Ο Μίκης είχε γίνει φίλος με τους δεσμώτες του, εξηγεί ο κ. Φίλης. «Ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι, όταν ο Μίκης έγραφε κάποια τραγούδια, ήθελε να δει πώς αυτά ακούγονται και πώς τα εισπράττει ο κόσμος. Όταν, λοιπόν, τελείωνε με τις νότες, τη μουσική και τα λόγια, έπαιρνε τους χωροφύλακες που είχαν γίνει φίλοι του με το πέρας του χρόνου και πήγαινε έξω από το χωριό, στο νεκροταφείο. Δίπλα από την είσοδο του νεκροταφείου υπήρχε ένα αλώνι, τους έβαζε να κάθονται εκεί και καθοδηγώντας τους, αφού τους εξηγούσε τη μουσική και τους έδινε τα λόγια, κάνανε πρόβες. Κάποια στιγμή, όμως, που μια γερόντισσα θέλησε να πάει να ανάψει τα καντήλια στο νεκροταφείο, ακούγοντας τη μουσική και φωνές να τραγουδούν, φοβήθηκε και είπε στο χωριό ότι κάτι συμβαίνει εκεί επάνω».

ΤΟ ΜΑΪΜΟΥ… ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ

Η Λούλα Δάρρα, 85 ετών, θυμάται στιγμές από τα χρόνια που ο Μίκης ζούσε και μετέπειτα επισκεπτόταν τη Ζάτουνα. Πάντα είχε έναν ευχάριστο διάλογο με τις δύο γειτόνισσές του (μια εκ δεξιών και μια εξ αριστερών του σπιτιού του) τη Φωτεινή και την κυρα-Μαριγούλα Χριστούλη, που δεν γνώριζαν πολιτικά και έτσι θεωρούνταν υπεράνω υποψίας και έμπαιναν στο σπίτι του και του πήγαιναν διάφορα πράγματα. Αυτές οι δύο μεταξύ τους δεν είχαν ιδιαίτερα καλές σχέσεις και ο Μίκης τις πείραζε για να διασκεδάζει με την ανθρώπινη αυτή αδυναμία τους. Μάλιστα, την κυρα-Μαριγούλα την αξιοποίησε πάρα πολύ ώστε να μπορέσει να βγάλει έναν μεγάλο κύκλο τραγουδιών στο εξωτερικό. Ζήτησε η κυρα-Μαριγούλα καθ’ υπόδειξη του Μίκη από τους φύλακες μια χάρη. Ήθελε να κάνει ένα μνημόσυνο του ανδρός της, που καταγόταν από ένα διπλανό χωριό, τη Δημητσάνα, και τους ζήτησε να μεταφέρουν με το περιπολικό τον δίσκο με τα κόλλυβα.

ΣΤΟ ΚΟΛΠΟ ΚΑΙ Ο ΙΕΡΕΑΣ

Σημειωτέον ότι η κυρα-Μαριγούλα δεν ήταν ποτέ παντρεμένη, ούτε είχε άνδρα που είχε πεθάνει. Έτσι, οι φύλακες, που τα βράδια κάθονταν κάτω από το στέγαστρο του σπιτιού της για να προστατεύονται από το κρύο και να περνάει η βραδιά πηγαίνοντάς τους η ίδια κάτι ζεστό να πίνουν ή νερό, δεν μπόρεσαν να αρνηθούν. Κάτω από τα κόλλυβα, λοιπόν, στη βάση του δίσκου στο εσωτερικό έβαλε μια ταινία με τα τραγούδια και τα ποιήματα του Μίκη και έπειτα τον στόλισε ωραία. Οι χωροφύλακες με μεγάλη προσοχή για να μη χαλάσει ο στολισμός τον μετέφεραν ως το νεκροταφείο της Δημητσάνας. Εκεί υπήρχε ένας μυημένος ιερέας, που πήγε για να κάνει το τρισάγιο του μακαρίτη και ανύπαρκτου συζύγου της. Έτσι φυγαδεύτηκαν τα τραγούδια του Μίκη στο εξωτερικό. Την επόμενη μέρα η Deutsche Welle και το BBC έπαιζαν τα τραγούδια και αυτό έγινε αφορμή όλη η φρουρά του Μίκη να αλλάξει. Σε μια από τις τελευταίες επισκέψεις του στη Ζάτουνα ο Μίκης τη ρώτησε: «Λούλα, παντρεύτηκες;» και αυτή αστειευόμενη απάντησε «Μίκη μου, όχι, δεν παντρεύτηκα ακόμη. Είμαι ελεύθερη, παρόλο που η εφημερίδα “Ζάτουνα” έβγαλε φωτογραφία το σπίτι μου και άρα έχω προίκα».

ΕΠΙΤΙΜΟΣ ΔΗΜΟΤΗΣ

«Η αγάπη του Μίκη για τη Ζάτουνα είναι ανεξίτηλη» δηλώνει ο εκδότης της εφημερίδας «Ζάτουνα». «Όλα αυτά τα χρόνια, όποτε χρειάστηκε να μιλήσει για τη Ζάτουνα, ο Μίκης είπε τα καλύτερα λόγια για τους συμπατριώτες Ζατουνίτες και ιδιαίτερα για τον αξέχαστο φίλο του Χαράλαμπο (Λάμπη) Μπιτούνη, που τον βοήθησε παρά τις πολιτικές του πεποιθήσεις. Χαρακτηριστικό είναι ότι, όταν το 1995 ο Μίκης τιμήθηκε ως επίτιμος δημότης της Ζάτουνας, πήρε την ανθοδέσμη και μόνος του σχεδόν πήγε στο νεκροταφείο και την άφησε στον τάφο του φίλου του εις ένδειξη ευγνωμοσύνης ότι δεν τον είχε ξεχάσει».

Σήμερα το χωριό έχει 40 μόνιμους κατοίκους, τρία καταστήματα, δύο ξενώνες και ένα ξενοδοχείο. Το σπίτι που έμενε ο Μίκης κατοικείται κατά διαστήματα από την κόρη του ιδιοκτήτη, που το είχε παραχωρήσει τότε στον Μίκη, και είναι το πλέον φωτογραφημένο σημείο του χωριού. Το μουσείο εν μέσω κρίσης, δυστυχώς, αν και ασχολήθηκαν τα μέσα επικοινωνίας τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό, είναι κλειστό. Όσο λειτουργούσε, δόθηκαν πολλές συναυλίες και εκδηλώσεις υψηλού επιπέδου από τη Φαραντούρη, τον Καλογιάννη, την παιδική χορωδία Τυπάλδου υπό την έγκριση του Μίκη. «Φέτος τον Αύγουστο, ανήμερα της Παναγίας, συγκεντρώθηκαν οι συμπατριώτες στο μουσείο και κατασκεύασαν μια μεγάλη κάρτα σε μέγεθος Α3 και ο καθένας έγραφε ένα μήνυμα για να μεταφερθεί στον Μίκη για τα 90 χρόνια του. Δυστυχώς, το κράτος δεν βοήθησε ποτέ. Εδώ δεν φροντίζει για την Αμφίπολη, πόσω μάλλον για τον Μίκη που στους κρατούντες δεν ήταν αρεστός» μας λέει ο κ. Φίλης.

Το «Διεθνές Κέντρο-Μουσείο Μίκης Θεοδωράκης»

Ο μαυροπίνακας στον οποίο ο Έλληνας μουσικοσυνθέτης χάραξε με κιμωλία τα «Περί Ελευθερίας» και βρίσκεται στο μουσείο που φέρει το όνομα του Μίκη Θεοδωράκη
Ο μαυροπίνακας στον οποίο ο Έλληνας μουσικοσυνθέτης χάραξε με κιμωλία τα «Περί Ελευθερίας» και βρίσκεται στο μουσείο που φέρει το όνομα του Μίκη Θεοδωράκη

Πριν από δέκα χρόνια το δημοτικό σχολείο της Ζάτουνας, το υπέροχο αυτό πέτρινο κτίσμα, μετατράπηκε στο «Διεθνές Κέντρο-Μουσείο Μίκης Θεοδωράκης», όπως μας περιγράφει ο κ. Φίλης. «Στα εγκαίνια, αν και έβρεχε καταρρακτωδώς, παρευρέθηκε ο Μίκης αλλά και 2.500 άτομα, μεταξύ των οποίων και οκτώ πρέσβεις (Κούβας, Αργεντινής, ευρωπαϊκών χωρών, Τουρκίας). Ο Μίκης είναι διεθνής, είναι ο Μίκης της Ζάτουνας, της Ελλάδας, του κόσμου όλου! Μέχρι το 2013 ο Μίκης επισκεπτόταν τη Ζάτουνα δύο με τρεις φορές τον χρόνο και με αφορμή το μουσείο γίνονταν πολλές συναυλίες στις οποίες παρευρέθηκε. Το 2014 τα επίσημα γενέθλιά του γιορτάστηκαν στη Ζάτουνα, όπου παρευρέθηκαν ο γιος του και η κόρη του. Το μουσείο ήταν μια ιδέα της εφημερίδας “Ζάτουνα”, καθώς μετά τη μεταπολίτευση επισκέπτες που περνούσαν από το χωριό ζητούσαν να δουν πού έμεινε ο Μίκης. Η ιδέα μεταφέρθηκε στον Μίκη, ο οποίος την υποστήριξε, αλλά δυστυχώς είχαμε την άρνηση του μητροπολίτη, γιατί το κτίσμα ως δημοτικό σχολείο ανήκε στην εκκλησία. Μετά από έναν μεγάλο αγώνα εννέα χρόνων με δημοσιεύματα στην τοπική εφημερίδα, αλλά και σε αθηναϊκές, αξιοποιήθηκε το κλειστό δημοτικό σχολείο και μετετράπη σε “Μουσείο Μίκη Θεοδωράκη” το 2006. Το μουσείο φιλοξενούσε το πιάνο του Μίκη, φωτογραφίες του, βιβλία του αλλά και τον μεγάλο μαυροπίνακα που είχαν παλαιότερα οι μαθητές και πάνω του ο Μίκης χάραξε με κιμωλία τα “Περί Ελευθερίας”».

ΓΕΝΝΗΘΗΚΑΝ ΕΚΕΙ

Η Ζάτουνα είναι ένα ιστορικό χωριό με έντονη συμμετοχή στα Ορλοφικά και την Επανάσταση του 1821. Ο Στάικος Σταϊκόπουλος, ο πορθητής του κάστρου του Παλαμηδίου και της Ακροκορίνθου, είναι γέννημα-θρέμμα της Ζάτουνας. Όπως και ο αδελφός του Κωνσταντίνος, ο οποίος ήταν Ιερολοχίτης και έπεσε στο Ιάσιο. Ακόμα, από εδώ κατάγονται ο Καραχάλιος, ο σημαιοφόρος του Κολοκοτρώνη, και ο Σταυρόπουλος, που ήταν προσωπικός γιατρός του Κολοκοτρώνη. Στη Ζάτουνα γεννήθηκαν οι ηθοποιοί Μίμης Φωτόπουλος, Μπεάτα Ασημακοπούλου, Μάρω Κοντού, καθώς και ο ιδρυτής του Πρακτορείου Αθηναϊκού Τύπου και αργότερα βουλευτής Σπύρος Τσαγκάρης, αλλά και ο κατοχικός πρωθυπουργός και καθηγητής γυναικολογίας Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος. Από τη Ζάτουνα κατάγεται και ο πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος, ο οποίος είναι επίτιμος δημότης της, καθώς εκεί είχε γεννηθεί ο παππούς του.

ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΤΟ ΝΕΡΟ

Ο κ. Φίλης εκφράζει το παράπονό του για το πόσιμο νερό, ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει το χωριό εδώ και χρόνια: «Η τελευταία ανακοίνωση του Χημείου με τη σφραγίδα του δήμου είναι ότι το νερό είναι ακατάλληλο ακόμα και για την πλύση σκευών, για να κάνουμε μπάνιο ή και να πλένουμε τα δόντια μας. Έκτοτε, παρά τις διαμαρτυρίες, κάθε υποψήφιος δήμαρχος υπόσχεται ότι θα βελτιώσει την ποιότητα του νερού μας. Ως κάτοικοι δεν ζητάμε τίποτα περισσότερο από το να μας πουν αν το νερό μας συνεχίζει να είναι ακατάλληλο. Να γίνει μια εξέταση και να ενημερωθούμε. Το χωριό έχει μεγάλη κίνηση τον χειμώνα και, ιδιαίτερα αν ρίξει χιόνι, η κίνηση αυξάνεται υπερβολικά».

Τα σχόλια είναι κλειστά.