Οι ελληνικές παθογένειες

Γράφει ο Μπάμπης Γριμπάμπης (οικονομολόγος, συγγραφέας του βιβλίου «Η κρίση και… η κρίση μας» από τις Εκδόσεις Περίπλους)

Το νεοελληνικό κράτος συμπληρώνει δύο αιώνες ζωής. Παρότι ανήκει στο σκληρό πυρήνα της ευρωζώνης, παρουσιάζει σημαντικά σημάδια υστέρησης στον οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό τομέα. Αν μελετήσουμε μόνο την ιστορία του 20ού αιώνα, θα διαπιστώσουμε ότι η χώρα περνάει κάθε δέκα με δεκαπέντε χρόνια από μια εθνική, πολιτική ή οικονομική κρίση. Πολλές από αυτές τις κρίσεις οφείλονταν στον ξένο παράγοντα λόγω και της γεωπολιτικής θέσης της χώρας στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Σημαντικό ρόλο έπαιξε και ο ψυχισμός του Έλληνα, που δεν τον αφήνει να ξεπεράσει παλιές νοοτροπίες και συμπεριφορές και να ενσωματωθεί ουσιαστικά στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον.

ΧΥΣΑΜΕ ΤΗΝ ΚΑΡΔΑΡΑ…
Μετά την πτώση της χούντας η Ελλάδα έζησε τέσσερις δεκαετίες σε συνθήκες πολιτικής σταθερότητας και οικονομικής ανάπτυξης. Παρ’ όλα αυτά, στο τέλος δεν απέφυγε τη χειρότερη οικονομική και πολιτική κρίση σε καιρό ειρήνης. Ο πολιτικός κόσμος αποφεύγει να αναδείξει τα πραγματικά αίτια της κρίσης φοβούμενος το πολιτικό κόστος.

Μπορούμε να πούμε παραστατικά ότι συλλογικά χύσαμε την καρδάρα με το γάλα και τώρα καθόμαστε πάνω της και κλαίμε τη μοίρα μας. Έτσι, όμως, δεν αναζητούμε τις αιτίες του κακού και φυσικά δεν μπορούμε να δώσουμε ρεαλιστικές και βιώσιμες λύσεις για την υπέρβαση της κρίσης. Ο θυμός, η οργή, ο μηδενισμός των πάντων και η μετάθεση των ευθυνών μπορεί να εκτονώνουν το θυμικό μας προσωρινά, αλλά δεν προσφέρουν καμία λύση για το παρόν και το μέλλον της χώρας.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΜΕ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ
Τις αιτίες της κρίσης πρέπει να τις αναζητήσουμε στην πολιτιστική κληρονομιά του Έλληνα και στον ψυχισμό του, όπως διαμορφώθηκε στη μακραίωνη ιστορία του. Ο Έλληνας λειτουργεί και συμπεριφέρεται με το συναίσθημα και όχι με τη λογική, με αποτέλεσμα πολλές φορές οι παρορμητικές αποφάσεις του να οδηγούν σε καταστροφικά αποτελέσματα και εθνικές τραγωδίες.
Ο σύγχρονος Έλληνας διαθέτει διχασμένη προσωπικότητα. Από τη μία πλευρά έχει κληρονομήσει πολλά από τα χαρίσματα των αρχαίων Ελλήνων, όπως είναι η αγάπη για την πατρίδα, η πολεμική αρετή, η εξωστρέφεια, η άμιλλα και οι ανοιχτοί ορίζοντες. Από την άλλη μεριά έχει επιρροές από την αρχαία ανατολική κουλτούρα και τις ανατολικές θρησκείες, που οδηγούν στον ανορθολογισμό, στη μεταφυσική και σε αντιλήψεις που δεν ταιριάζουν στη σύγχρονη εποχή μας.
Ένα κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, κυρίως οι νέοι και όσοι έχουν εμπορικές, επιστημονικές και άλλες συναλλαγές με το εξωτερικό, έχουν ενσωματώσει στη ζωή τους τις ιδέες των αρχαίων Ελλήνων, της αναγέννησης και του διαφωτισμού. Ένα άλλο μεγάλο κομμάτι παραμένει προσκολλημένο στην ανατολική κουλτούρα. Όταν γίνονται βήματα εκσυγχρονισμού, το κομμάτι αυτό τραβάει την Ελλάδα προς τα πίσω.

Η ΡΟΠΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΔΙΧΑΣΜΟ
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η είσοδος της Ελλάδας στην ΕΟΚ το 1979, που θεωρήθηκε μεγάλο άλμα προς τα εμπρός και άνοιγε μεγάλες προοπτικές για τη χώρα. Η Ελλάδα, όμως, παρά τη μεγάλη πρόοδο που σημείωσε σε πολλούς τομείς, δεν ενσωματώθηκε ουσιαστικά στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Όπως είπε και ο τότε πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής, μας έριξε στη θάλασσα για να μάθουμε κολύμπι, αλλά αποδείχτηκε ότι δεν μπορέσαμε ακόμα να μάθουμε να κολυμπάμε σωστά. Ο Έλληνας, λοιπόν, είναι βαθιά διχασμένος και ταλαντεύεται μεταξύ ανατολής και δύσης. Προτιμά να ενεργεί παρορμητικά, να μη σκέπτεται τις συνέπειες των πράξεών του και στη συνέχεια να μετανοεί. Είναι Επιμηθέας και όχι Προμηθέας.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό του Έλληνα είναι η διχαστική ροπή του. Από την αρχαιότητα δείχνει ένα δύσκολο χαρακτήρα, είναι εγωιστής, φιλόδοξος, επιρρεπής στην κολακεία και στο φθόνο, με δυσκολία στη συναίνεση και στη συμφωνία. Αυτή η διχαστική ροπή έχει οδηγήσει τη χώρα σε πολλές καταστροφικές περιπέτειες, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

ΜΑΣ ΑΡΕΣΕΙ ΝΑ ΑΚΡΟΒΑΤΟΥΜΕ…
Στις ελληνικές παθογένειες πρέπει να προσθέσουμε ακόμα και την τάση του Έλληνα να βαδίζει στα άκρα σαν εκκρεμές και όχι στον ίσιο δρόμο. Τα παραδείγματα είναι πολλά, από την πολιτική, την οικονομία, την εκπαίδευση, το συνδικαλισμό κ.λπ. Στην πολιτική, από την κυριαρχία της Δεξιάς για περίπου πενήντα χρόνια φτάσαμε στη μεταπολίτευση, στην κυριαρχία των αριστερών ιδεών. Στα πανεπιστήμια, από την παντοδυναμία της έδρας, φτάσαμε στην κυριαρχία συνδικαλιστικών ομάδων, φοιτητών, διοικητικών υπαλλήλων κ.λπ. Στο συνδικαλισμό, από την πλήρη απαξίωσή του φτάσαμε στη συνδιοίκηση των ΔΕΚΟ, των τραπεζών και άλλων οργανισμών.
Τα παραδείγματα είναι πολλά και εξηγούν γιατί συνήθως επικρατούν ο διχασμός και η πόλωση και όχι η συνεννόηση και η συναίνεση.