Μετά τα Ίμια: Ο άγνωστος «πόλεμος» για την ειρήνη στο Αιγαίο

Γράφει ο Κώστας Μαρδάς

Μια ειρηνική απόβαση των Τούρκων βρίσκεται εν εξελίξει στην ακριτική Χίο! Μόνο τον Ιούλιο, πάνω από 15.000 Σμυρνιοί τουρίστες μπήκαν στα καραβάκια της γραμμής Τσεσμέ – Χίος με διαβατήρια χωρίς βίζα, για να αποβιβαστούν σε 40 λεπτά στο nησί της Μαστίχας (τουρκιστί: Sakiz Adasi). Για να δουν, σε ένα τριήμερο, την Πέτρα του Ομήρου, τη Νέα Μονή, το Τζαμί-μουσείο και τα καστροχώρια της μαστίχας Πυργί – Μεστά. Και, αμέσως μετά, να τιμήσουν τις ψαροταβέρνες, να αγοράσουν από τα σούπερ μάρκετ… τυριά, αλλαντικά, τοπικά ούζα και να επιστρέψουν απέναντι στα ειρηνικά τους έργα, αφήνοντας τον… πόλεμο για τους στρατηγούς τους.

ΑΙΜΟΔΟΤΕΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Σύμφωνα με στοιχεία της τουριστικής υπηρεσίας του δήμου, πέρσι οι Τούρκοι… καταναλωτικοί «εισβολείς» έφθασαν τις 30.000. Πρόκειται για αριθμό-ρεκόρ, αν υπολογίσει κανείς ότι το νησί αριθμεί 52.000 κατοίκους. Σημειωτέον, ότι πριν από μία δεκαετία, ενώ οι Χιώτες επισκέπτονταν κατά εκατοντάδες τη Σμύρνη, η λέξη «Τούρκος τουρίστας στη Χίο» όχι μόνο ήταν άγνωστη, αλλά οι γείτονες έβλεπαν από μακριά το νησί , φοβούμενοι πως αποτελεί διαρκή βάση μιας νέας ελληνικής επιχείρησης κατάληψης της Ιωνίας, όμοιας με αυτή του 1919…
Σήμερα οι άλλοτε «μεμέτηδες» αποτελούν τους αναπάντεχους οικονομικούς αιμοδότες της τοπικής οικονομίας, με αποτέλεσμα η χιακή αγορά, χτυπημένη από την πολιτική του Μνημονίου, να παίρνει μια βαθιά ανάσα, κάνοντας μαγαζάτορες και εργαζόμενους να ευγνωμονούν τους… «προαιώνιους εχθρούς».

ΟΧΙ ΑΙΜΑ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΑΤΣΙΚΙ

Ποιος όμως έσπασε το τείχος της καχυποψίας ανοίγοντας το δρόμο της ειρήνης Χίος- Τσεσμέ – Σμύρνη; Είναι ο διευθυντής του δημοσιογραφικού ομίλου «Αλήθεια» Γιάννης Τζούμας. Πρόκειται για έναν παθιασμένο γραφιά και παράλληλα έναν ακτιβιστή της ειρήνης, πρώην ΚΚΕ και μετέπειτα φιλ-ελεύθερο. Η σημερινή ζωογόνος τουριστική πλημμυρίδα εξ Ανατολών δεν θα υπήρχε αν δεν έπαιρνε εκείνος πρωτοβουλία, μαζί με μια μικρή ομάδα Αιγαιοπελαγιτών, για να σπάσουν τον πάγο, θέτοντας τέρμα στον ακήρυκτο πόλεμο. Πότε; Μόλις λίγες μέρες μετά την ταπεινωτική για την Ελλάδα κρίση των Ιμίων, τον Γενάρη του 1996 . Βέβαια, αυτή η κατάρρευση του τείχους καχυποψίας δεν έγινε ανώδυνα. Αντιθέτως.
«Όταν συνειδητοποίησα ότι οι δύο χώρες θα οδηγούντο σε πολεμική σύγκρουση επειδή κάποιοι Τούρκοι δημοσιογράφοι της Σμύρνης αποβιβάστηκαν στη βραχονησίδα με σκοπό να έχουν ένα λαϊκιστικό πρωτοσέλιδο και ότι οι ομόλογοί τους στην Αθήνα μετέδιδαν την αναχώρηση του στόλου για το Αιγαίο, οργίσθηκα» λέει στο «Καρφί» ο πρωτοπόρος δημοσιογράφος, με τον οποίο συνταξιδέψαμε για να καλύψουμε την πρώτη λειτουργία στον ελληνικό ναό του Αγίου Βουκόλου. «Δεν είναι δυνατόν -είπα- να σκοτωθούμε για ένα κατσίκι που προσπάθησε ο Τούρκος φωτορεπόρτερ να βάλει στο ελικόπτερο, αλλά δεν χωρούσε!».
Τι έκανε λοιπόν ο Χιώτης με την τσεσμελίδικη καταγωγή; Έπιασε το στυλό και έγραψε ένα σημείωμα με τίτλο «όχι πόλεμο από δημοσιογράφους». Συνέταξε, δηλαδή, μια notam λογικής, καλώντας τους εν Σμύρνη συναδέλφους του να συναντηθούν για να ανοίξουν πόλεμο στους πολεμοκάπηλους ένθεν κακείθεν. Βρήκε από τον τηλεφωνικό κατάλογο τους αριθμούς των σμυρναίικων εφημερίδων και άρχισε να στέλνει αράδα φαξ. Την επομένη πήρε μόνο μία απάντηση. Αλλά αυτή ήταν αρκετή! Διότι από την άλλη πλευρά του… μετώπου, απάντησε τηλεφωνικά ο αριστερός δημοσιογράφος-αρχισυντάκτης της «Γενί Ασίρ» («Νέος Αιώνας») Σουλεϊμάν Γιεντσέλ, λέγοντάς του ότι αποδέχεται την πρόσκληση αφού -άλλωστε- τύγχανε κρητικής καταγωγής, όπως πρόδιδε η προφορά του.

ΥΠΟ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΤΩΝ ΠΡΑΚΤΟΡΩΝ

Αμ’ έπος, αμ’ έργον! Πήρε τηλέφωνο το υπουργείο Εξωτερικών ενημερώνοντας ότι συγκρότησε την κίνηση «Δημοσιογράφοι για την Ειρήνη στο Αιγαίο», ζητώντας τη συμμετοχή του προξενείου μας σε αυτή την ιδιότυπη δημοσιογραφική διάσκεψη ειρήνης. Ο αρμόδιος της Διεύθυνσης Ελληνοτουρκικών Σχέσεων… σχεδόν έντρομος του είπε ότι το υπουργείο δεν μπορεί να καλύψει τέτοιες πρωτοβουλίες ιδιωτών, περιοριζόμενος στη διπλωματική προτροπή: «Κάνετε το ταξίδι, αλλά με δική σας ευθύνη…» Ε, επειδή σε τέτοια είναι αγύριστο κεφάλι, πήρε τη σύζυγό του, δημοσιογράφο της εφημερίδας, Ειρήνη Αναγνώστου -τη δική του ειρήνη- μαζί και την οχτάχρονη κόρη του. Συνεννοήθηκε με τον ανήσυχο Μυτιληνιό δημοσιογράφο Στρατή Μπαλάσκα, ανταποκριτή της «Ελευθεροτυπίας» και… Και να την η αυτοανακηρυχθείσα… εθνική μας αντιπροσωπεία στο… συνέδριο της ειρήνης, καθισμένη σε μια απαστράπτουσα σύγχρονη αίθουσα που είχε παραχωρήσει στον Σουλεϊμάν Κεντσέλ η προοδευτική Ένωση Συντακτών Σμύρνης. Διότι ο σύντεκνος είχε ήδη συγκροτήσει τη δική του τουρκική αντιπροσωπεία. Οι συνεδριακές θέσεις είχαν καταληφθεί από δεκάδες Τούρκους δημοσιογράφους που ήταν υπέρ αλλά και κατά του διαλόγου. Εννοείται ότι κάποιοι κουστουμαρισμένοι έκαναν μπαμ από μακριά πως εκτελούσαν υπηρεσία. Μιλάμε για εποχή που Αθήνα και Άγκυρα ήταν με το χέρι στη σκανδάλη. Με την Ελλάδα να θρηνεί τους τρεις νεκρούς του ελικοπτέρου μας και την κυβέρνηση Ερμπακάν να διεκδικεί 1.100 νησιά απροσδιόριστης κυριαρχίας, πέραν των χωρικών μας υδάτων.

ΤΟΝ ΣΚΟΠΕΥΑΝ 45 ΚΑΝΑΛΙΑ

«Μέτρησα 45 τηλεοπτικές κάμερες από κανάλια όλης της Τουρκίας» θυμάται ο Γιάννης Τζούμας. «Το ενδιαφέρον για τους… παλαβούς με την ειρήνη ήταν μεγάλο. Αφού μιλήσαμε αναλυτικά για την ανάγκη μη υποδαύλισης των εθνικιστικών παθών από τα μέσα ενημέρωσης, ήρθε η ώρα των ερωτήσεων. Άλλες ήταν καλοπροαίρετες, άλλες προβοκατόρικες. Ο δημοσιογράφος της ισλαμικής «Ζαμάν» μου έκανε επιθετική κριτική γιατί ανέφερα τα νησιά με την ονομασία Ίμια, ενώ αυτά είναι -ισχυρίστηκε- τουρκικά και λέγονται Καρντάκ…  Έδειξα πίσω μας το χάρτη με την Τουρκία και την Ελλάδα, λέγοντας: Βλέπετε εδώ; Τα σύνορα είναι χαραγμένα. Ό,τι είναι από δω είναι δικά σας. Ό,τι είναι από κει είναι δικά μας! Παρατηρώντας πως δίπλα του καθόταν μια συνεργάτιδά του με μαντίλα κρατώντας για λογαριασμό του σημειώσεις, το αποτόλμησα: Είναι όπως με τη γυναίκα. Καθένας έχει τη δική του και δεν επιτρέπεται να την πάρει ο γείτονας!». Την άλλη μέρα η εφημερίδα του ούρλιαζε: «Προκλητικός ο Έλληνας!». Αλλά η «Γενί Ασίρ» έγραφε: «Μήνυμα Φιλίας από τον Έλληνα».

ΣΑΝ ΞΕΝΟΙ ΣΤΟ ΠΡΟΞΕΝΕΙΟ

Μετά την ολοκλήρωση της συνέντευξης Τύπου οι ψύχραιμοι και των δύο πλευρών συμφώνησαν σε μια ελληνοτουρκική επιτροπή δημοσιογράφων υπέρ της ειρήνης στο Αιγαίο. Ο Γιάννης Τζούμας επισκέφθηκε… οικογενειακώς τον Έλληνα πρόξενο Ριζόπουλο, ο οποίος μόνο που δεν τους… απέλασε. Η συζήτηση άναψε υπό το βλέμμα ενός άνδρα ο οποίος παρακολουθούσε αμίλητος έχοντας όμως ορθάνοιχτα μάτια και αυτιά…
«Και ποιος σου είπε ότι εσύ μπορείς να κάνεις εξωτερική πολιτική;» έλεγε και ξανάλεγε ο πρόξενος, καθισμένος πίσω από το πεπαλαιωμένο γραφείο σε ένα ελληνικό αρχοντικό – προξενείο στην προκυμαία της Σμύρνης, με τις ξύλινες σκάλες να τρίζουν.
«Και πώς μπορείτε εσείς να μου απαγορεύσετε να συζητώ με Τούρκους συναδέλφους μου για να μη σπρώχνουμε δύο χώρες σε σφαγή;».
«Είμαι ο εκπρόσωπος του ελληνικού κράτους εδώ!».
«Και εγώ εκπροσωπώ τη δημοσιογραφία του Αιγαίου!».
«Μα δεν καταλαβαίνετε ότι την ενέργειά σας θα την εκμεταλλευτεί διεθνώς η τουρκική κυβέρνηση;».

Εκείνη τη στιγμή παρενέβη ευγενικά ένας αμίλητος σαραντάρης. (Όπως αποδείχθηκε μετά από χρόνια, ήταν ο δαιμόνιος αξιωματικός της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών Σάββας Καλεντερίδης, της υπόθεσης Οτσαλάν). Αυτός ο σεμνός τύπος είχε γίνει ο φόβος και ο τρόμος των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας. Καλυπτόμενος πίσω από την ιδιότητα του προξενικού υπαλλήλου, κατάφερε να αποσπάσει, μέσω της πανάρχαιας μεθόδου της γυναικείας γοητείας, όλα τα σχέδια επιχειρήσεων της Στρατιάς του Αιγαίου για κατάληψη της Χίου. Και όχι μόνο…

ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΛΕΝΤΕΡΙΔΗ

«Αγαπητέ κύριε Τζούμα. Μόνο ένα πράγμα σκέψου τώρα που θα πάρεις το λεωφορείο και θα διαβείτε όλοι σας το δρόμο Σμύρνης – Τσεσμέ:  Ότι ο δρόμος αυτός είναι σπαρμένος με κόκαλα Ελλήνων. Πρόσεχε και συ μη σου επιφυλάσσει μια άσχημη τύχη το εδώ παρακράτος…».
«Μα, ακριβώς γιατί σέβομαι τη μνήμη των προγόνων μου -αφού κατάγομαι από την Αγία Παρασκευή- θα παλέψω με τους εδώ φιλειρηνιστές να μη γεμίσει με άλλους νεκρούς ο δρόμος και η θάλασσα!». Φεύγοντας προβληματισμένος για το δρόμο της επιστροφής, ο Χιώτης δημοσιογράφος βρήκε να τον περιμένει έξω ο Τούρκος που γνώρισε μια μέρα πριν στον Τσεσμέ. Ήταν ο 50χρονος Τουρκοκρητικός Χουσνί Καραμάν. Ο ρολογάς του χωριού, ο οποίος τους είχε καλωσορίσει με κρητικές μαντινάδες, δηλώνοντας πρόθυμος να κάνει το διερμηνέα στο ρεπορτάζ στους μαχαλάδες με τα ελληνότροπα καλντερίμια. «Γείτονα, δεν πρέπει να σκοτωθούμε», ήταν η επωδός του σε άπταιστη κρητική διάλεκτο. Οι παππούδες του έφτασαν το 1922 στην περιοχή αυτή με καράβι, στο πλαίσιο της ανταλλαγής των μειονοτικών πληθυσμών, μα η θύμηση της Κρήτης δεν έσβησε.

Η ΕΥΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ

Με την επάνοδο στη Χίο άρχισε μια παράλληλη χιωτο-σμυρναίικη επιστολογραφία. Ο Τζούμας φιλοξενούσε στην «Αλήθεια» άρθρα του Σουλεϊμάν Γιεντσέλ υπέρ της συνέχισης του δημοσιογραφικού διαλόγου, ανταποδίδοντας εκείνος με τη δημοσίευση ανάλογων κειμένων του Τζούμα στη «Γενί Ασίρ». Ελάτε όμως που στο νησί αυτά τα ανοιχτά κηρύγματα συνεννόησης δεν μπορούσαν να γίνουν κατανοητά από την πλειοψηφία του κόσμου, καθώς οι πάντες – παιδιόθεν – είχαν γαλουχηθεί σε έναν τυφλό αντιτουρκισμό. Μάλιστα, ο βουλευτής (τότε) της Νέας Δημοκρατίας Πάνος Καμμένος, επισκεπτόμενος τη Χίο, ενημερώθηκε από ντόπιους φωστήρες για τα «πάρε δώσε με τους απέναντι», μη διστάζοντας να δηλώσει στα μέσα ενημέρωσης ότι «ο Τζούμας πρέπει να είναι Τούρκος πράκτορας ». Ο βουλευτής είχε δει να δεσπόζει στον προβλήτα του πολυσύχναστου λιμανιού το τεράστιο σύνθημα κάποιου ανόητου εγχώριου εθνικιστή… «Τζούμας πράκτορας της ΜΙΤ»!
Πάντως, το… πρακτοριλίκι υπέρ της ειρήνης εκτίμησε ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, καλώντας το δίδυμο Τζούμα – Μπαλάσκα στο Φανάρι, όπου τους έδωσε την ευλογία του, καθώς, εν τω μεταξύ, είχαν βραβευθεί με το ελληνοτουρκικό βραβείο Ιπεκτσί: «Σας αποκαλώ πρώτους Αγγέλους της Αιγαιακής Ειρήνης».

ΛΑΜΠΑΔΑ ΣΤΗ ΧΑΡΗ ΤΟΥ

Τα χρόνια περνούσαν. Έκτοτε, ένα διαρκώς ογκούμενο κύμα αλληλοεπισκέψεων έλαβε χώρα στο στρατηγικό άξονα Χίος – Σμύρνη. Αποτελούνταν από βουλευτές, στελέχη κομμάτων, νομάρχες, δημάρχους, πολιτιστικούς συλλόγους, ποδοσφαιρικά σωματεία, εργατικά σωματεία, ποδηλάτες, μηχανόβιους, προσκόπους, ρεμπέτικες κομπανίες, χορευτικά γκρουπ. Κυρίως όμως Χιώτες ευλαβείς προσκυνητές ερειπωμένων εκκλησιών αλλά και καταστημάτων δερματίνων ειδών, τσιγάρων ακόμη και φτηνών νυφικών! Με το κλίμα να καλυτερεύει δύο Χιώτες άνοιξαν στην ιστορική προκυμαία της Σμύρνης το πρώτο ελληνικό μαγαζί από την Καταστροφή του ’22: Την καφετέρια SAKIZ= KAFE , διδάσκοντας στους ντόπιους σερβιτόρους που προσέλαβαν πως θα φτιάχνουν φραπέ συνοδεία γλυκού από χιώτικη μαστίχα. Τα αφεντικά πηγαινοέρχονται εισπράττοντας τα πολλά ή λίγα κέρδη…
Βλέποντας αυτό το καταναλωτικό ρεύμα, ο δήμαρχος του Τσεσμέ Νουρί Ερτάν πήρε ένα πρωί τηλέφωνο τον Τζούμα και σε… άπταιστη τουρκο-αγγλο-ελληνική διάλεκτο τι του ζήτησε; «Αρκαντάς! Στείλε μου ένα μανουάλι και ένα εικόνισμα του Αγίου Χαραλάμπους για να το βάλω στην εκκλησία του, που σας την φτιάχνω, τζάνεμ, να προσκυνάτε!». ( Η οποία, σημειωτέον, πολλά χρόνια ήταν χώρος παζαριού). Ο… πράκτορας της ειρήνης αγόρασε εξ ιδίων ένα μανουάλι και το εικόνισμα, στέλνοντάς τα με το καραβάκι της ειρήνης καρσί, στο δήμαρχο.
Όσοι πιστοί (και… μη) ανάβουν ένα κεράκι στη χάρη του αγίου, να ξέρουν πως αυτό το οφείλουν στο… δαίμονα της «Αλήθειας»!