Ειδησεογραφικό site

Η ιστορία, οι αλήθειες και οι μύθοι για τον τάφο της Αμφίπολης – Μιλούν στο «Καρφί» οι Γ. Λεκάκης και Λ. Μενδώνη

148

Της Πέννυς Κροντηρά

Το «Καρφί» με αφορμή τις ανασκαφές και τη φημολογία που έχει ξεσπάσει γύρω από την Αμφίπολη, φωτίζει το σκηνικό με ένα αποκαλυπτικό ρεπορτάζ για τις αλήθειες και τα ψέματα που λέγονται, παρουσιάζοντας δηλώσεις του Γιώργου Λεκάκη, κοινωνιολόγου, λαογράφου και συγγραφέα, ο οποίος φωτίζει αθέατες πλευρές του τύμβου και των αρχαιολόγων.
Ας ξετυλίξουμε το κουβάρι ξεκινώντας από την ιστορία της Αμφίπολης, η οποία υπήρξε πόλη της Ανατολικής Μακεδονίας, χτισμένη από τα αρχαία χρόνια, στις όχθες του ποταμού Στρυμόνα, στη θέση με την ονομασία «Εννέα Οδοί». Η Αμφίπολη ιδρύθηκε από τους Αθηναίους το 437 π.Χ. με σκοπό την εποπτεία των μεταλλείων της Θράκης, ωστόσο περιήλθε στους Σπαρτιάτες στην πρώτη φάση του Πελοποννησιακού πολέμου, την περίοδο 431-421 π.Χ. Η σύναψη της Νικιείου Ειρήνης το 422 π.Χ. όριζε η Αμφίπολη να είναι υπό τον έλεγχο των Αθηναίων, πράγμα που δεν συνέβη ποτέ. Εν συνεχεία, η Αμφίπολη παρέμεινε στην επιρροή των Σπαρτιατών.

ΤΟ ΟΡΜΗΤΗΡΙΟ ΤΟΥ Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Τον επόμενο χρόνο καταλήφθηκε από τον Φίλιππο, τον πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και έγινε μέρος του Βασιλείου των Μακεδόνων. Υπήρξε στρατηγικό σημείο, καθώς εκεί συστάθηκε η ναυτική βάση των Μακεδόνων και ήταν το ορμητήριο που ξεκίνησε ο Μέγας Αλέξανδρος την εκστρατεία του στην Ασία. Έπειτα, με την πτώση του Μακεδονικού Βασιλείου από τους Ρωμαίους η Αμφίπολη ενσωματώθηκε στα εδάφη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η Εγνατία οδός περνούσε διαμέσου της πόλης. Κατά τα ρωμαϊκά χρόνια, η μεγάλη οικονομική της ανάπτυξη φαίνεται από τις εντυπωσιακές σε μέγεθος και διακόσμηση εκκλησίες της πόλης του 5ου και 6ου αιώνα μ.Χ. Μετά τις επιδρομές των Σλάβων στα τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ. η Αμφίπολη ερήμωσε σταδιακά για να εγκαταλειφθεί εντελώς τον 8ο αιώνα. Οι περισσότεροι κάτοικοί της μετοίκησαν στην κοντινή παραθαλάσσια πόλη Ηιώνα, με το όνομα Χρυσόπολη (όπως έμεινε γνωστή από τα βυζαντινά χρόνια). Μάλιστα, υπάρχει μέχρι σήμερα οικισμός με το όνομα αυτό, σε απόσταση 60 χλμ. νοτιοανατολικά των Σερρών.

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ
Κατά τον Πρώτο Βαλκανικό Πόλεμο, Έλληνες στρατιώτες της Ι και ΙΙΙ μεραρχίας παρατήρησαν την ύπαρξη μαρμάρων μέσα σε θάμνους της δυτικής όχθης του ποταμού Στρυμόνα. Το 1913 πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες ανασκαφές από Έλληνες αρχαιολόγους, οι οποίες έφεραν στο φως τη βάση του μεγάλου μαρμάρινου λέοντος. Αργότερα, κατά την εκτέλεση των έργων αποξήρανσης του Στρυμόνα από την εταιρεία Μονξ-Γιούλεν, αποκαλύφθηκαν στις εκβολές του Στρυμόνα ερείπια αρχαίας γέφυρας και βρέθηκαν μέσα σε λάσπη του ποταμού τεράστια τεμάχια του μαρμάρινου Λέοντος. Στην περιοχή έχουν βρεθεί πολλές επιτύμβιες στήλες, αναθηματικά ανάγλυφα και αγάλματα, χρυσά κοσμήματα (στους τάφους), καθώς και πολλά αγγεία που μαρτυρούν έντονη εμπορική κίνηση. Εκτός από τα αρχαιότερα ευρήματα, τμήματα των αρχαίων τειχών και το ιερό της μούσας Κλειώς, διασώζονται και τμήματα σπιτιών της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής. Πολλά ευρήματα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αμφίπολης.
Το 1953 έγινε στο λόφο Καστά η πρώτη τομή από κατοίκους της περιοχής, εξαιτίας ιχνών λιθοδομής στην κορυφή του. Το 1964 άρχισε επίσημα η ανασκαφή, με επικεφαλής τον Δ. Λαζαρίδη, και ανακαλύφθηκε ένα τετράπλευρο οικοδόμημα, με μήκος πλευράς 10 μέτρα και ύψος 5 μέτρα, ενώ με βάση διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη βρέθηκε, από τους Κ. Περιστέρη και Μ. Λεφαντζή, ότι ο Λέοντας της Αμφίπολης βρισκόταν κάποτε στην κορυφή του τύμβου, πάνω στο τετράπλευρο αυτό οικοδόμημα. Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν σε μια έκταση 20 στρεμμάτων στο λόφο και εντοπίστηκαν 70 τάφοι. Το 2012 άρχισαν προσπάθειες για να εντοπιστούν τα όρια του τύμβου και ο περίβολός του εντοπίστηκε 12 μέτρα κάτω από την επιφάνεια που γίνονταν οι ανασκαφές. Ο ταφικός περίβολος έχει μήκος 497 μέτρα και χρονολογείται γύρω στο 325-300 π.Χ., την περίοδο της βασιλείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Είναι φτιαγμένος από μάρμαρο της Θάσου κα, κατά την εκτίμηση της υπεύθυνης της ανασκαφής, πρόκειται για έργο του Δεινοκράτη, της περιόδου 325-300 π.Χ. (Πηγή: wikipedia)

ΤΙ ΕΧΕΙ ΒΡΕΘΕΙ ΩΣ ΤΩΡΑ
Φέτος, σε συνέχεια των πολυετών ανασκαφών, νέα και σημαντικά ευρήματα ήρθαν στο φως θέτοντας όλους μας σε αναμονή για τη συνέχεια των ανασκαφών. Πολλοί εικάζουν ότι στον τάφο της Αμφίπολης βρίσκεται η μητέρα του Μ. Αλεξάνδρου, βασίλισσα Ολυμπιάδα, ή η γυναίκα του, Ρωξάνη. Μέχρι στιγμής, σύμφωνα με το δελτίο Τύπου του υπουργείου Πολιτισμού, έχουν αποκαλυφθεί τα ακόλουθα:
Με την αφαίρεση των αμμωδών χωμάτων, στο χώρο μπροστά από το δεύτερο διαφραγματικό τοίχο, αποκαλύφθηκαν κάτω από το μαρμάρινο επιστύλιο, ανάμεσα στις, επίσης, μαρμάρινες παραστάδες, δύο εξαιρετικής τέχνης Καρυάτιδες, από θασίτικο μάρμαρο συμφυείς με πεσσό, διατομής 0,20×0,60 μέτρων.
Το πρόσωπο της δυτικής Καρυάτιδας σώζεται σχεδόν ακέραιο, ενώ από την ανατολική λείπει.
Οι Καρυάτιδες έχουν πλούσιους βοστρύχους, που καλύπτουν τους ώμους τους, φέρουν ενώτια και φορούν χειριδωτό χιτώνα. Το δεξί χέρι της μιας και το αριστερό της άλλης ήταν προτεταμένα, ώστε με την κίνησή τους να αποτρέπουν συμβολικά εκείνους οι οποίοι θα επιχειρούσαν την είσοδο στον τάφο, και ήταν ένθετα. Ακολουθείται, δηλαδή, η ίδια τεχνική, όπως στις κεφαλές και στα φτερά των Σφιγγών. Οι μορφές, επί των οποίων σώζονται ίχνη κόκκινου και μπλε χρώματος, παραπέμπουν στον τύπο της Κόρης. Ανάμεσα στα αμμώδη χώματα βρέθηκαν θραύσματα των γλυπτών, όπως τμήμα παλάμης και μικρότερα θραύσματα από τα δάκτυλά τους. Η διάταξη της δεύτερης εισόδου με τις Καρυάτιδες αποτελεί σημαντικό εύρημα, το οποίο συνηγορεί στην άποψη ότι πρόκειται για εξέχον μνημείο, ιδιαίτερης σπουδαιότητας.
Μπροστά από τις Καρυάτιδες, και από το ύψος της μέσης τους και κάτω, αποκαλύπτεται τοίχος σφράγισης από πωρόλιθους σε όλο το πλάτος των 4,5 μέτρων. Πρόκειται για δεύτερο τοίχο σφράγισης που ακολουθεί την ίδια τεχνική, όπως και στην πρόσοψη του ταφικού μνημείου. Είναι ένα ακόμη χαρακτηριστικό της προσπάθειας των κατασκευαστών για την αποτροπή εισόδου στο μνημείο.

Γ. ΛΕΚΑΚΗΣ: ΤΙ ΞΕΡΟΥΝ ΚΑΙ ΤΙ ΟΧΙ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΙ

Το «Καρφί» συνομίλησε με τον Γιώργο Λεκάκη, λαογράφο, συγγραφέα, κοινωνιολόγο και δημοσιογράφο, σχετικά με τις ανασκαφές στην Αμφίπολη και τους «μύθους» των αρχαιολόγων (για περισσότερες πληροφορίες www.lekakis.com). Ο κ. Λεκάκης είναι μέλος του ΔΣ της Εταιρείας Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας (ΕΜΑΕΜ), του ΔΣ της Επιτροπής Ενημερώσεως επί των Εθνικών Θεμάτων (ΕΕΕΘ) και του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδικήσεως των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα.
«Το πρώτο παραμύθι αφορά τους ισχυρισμούς των αρχαιολόγων ότι δεν ξέρουν τι έχει μέσα ο τάφος και ότι εκπλήσσονται και οι ίδιοι με τα ευρήματα.
Το δεύτερο παραμύθι αφορά το ψέμα ότι η κ. Περιστέρη ανακάλυψε τον τύμβο. Ο τύμβος είναι γνωστός από το 1954, από το 1971 υπάρχει μάλιστα και τοπογραφική μελέτη και το 2003 υπήρξε ανακοίνωση σε διεθνές αρχαιολογικό περιοδικό. Ξέραμε ακριβώς τι έχει μέσα και πώς είναι ο τάφος. Για τον αείμνηστο Λαζαρίδη δεν μιλάει κανείς, που αποτελεί μια μεγάλη μορφή της αρχαιολογίας, που μόνος του έτρεχε να συμμαζέψει μια περιοχή από τον Στρυμόνα μέχρι τον Έβρο και την Ορεστιάδα. Η κ. Περιστέρη απλώς έβγαλε τα χώματα. Δεν έχουν μάθει το υπουργείο Πολιτισμού και οι κυβερνήσεις πώς να αξιοποιούν και να αναπτύσσουν, αλλά μόνο να πουλάνε. Πωλητές είναι οι άνθρωποι! Καθόμαστε και παρακολουθούμε σαν σίριαλ με άκρα αστειότητα και γελοιότητα τα δελτία Τύπου του υπουργείου Πολιτισμού όταν όλα αυτά τα γνωρίζανε από πριν, με την έρευνα του Πανεπιστημίου Πατρών. Αν και η κ. Μενδώνη, υπεύθυνη του υπουργείου Πολιτισμού, απάντησε ότι δεν τη γνώριζε.
Το τρίτο παραμύθι αφορά τα αγάλματα που βρέθηκαν, ότι δηλαδή είναι Καρυάτιδες και μάλιστα είναι μοναδικές. Είναι ίδιον των Θρακών να θάβουν τους νεκρούς τους με Κόρες. Γιατί ο νεκρός στην τελευταία του κατοικία πρέπει να αισθάνεται όμορφα. Υπάρχουν δεκάδες τάφοι στη Θράκη και στη Μικρά Ασία με τέτοιες Κόρες μέσα.
Το τέταρτο παραμύθι είναι ότι ο κ. Σαμαράς έλαβε τώρα γνώση και πήγε και τα θαύμασε εν όψει ΔΕΘ. Απλώς είναι θέμα αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης. Η περιοχή έχει πάνω από 1.000 τάφους αλλά όχι σε τέτοιο μέγεθος και μάλιστα ήταν στο έλεος των αρχαιοκαπήλων, ξένων και ντόπιων, με την ανοχή κυβερνήσεων, πολιτικών, υπουργών πολιτισμού κ.ά. Ήξεραν όλοι τι συμβαίνει. Και μάλιστα, μου κάνει εντύπωση και κατάπληξη γιατί, ενώ από την περιοχή είναι το γένος των Καραμανλήδων, δεν έκανε κανείς από τους δύο κάτι για να αναδείξει αυτή την περιοχή».

«Άλλο ένα σημαντικό στοιχείο είναι ότι τα ξένα μουσεία είναι γεμάτα αρχαιολογικά ευρήματα από την Αμφίπολη, πολύ περισσότερα από όσα έχουμε εμείς, και το υπουργείο Πολιτισμού δεν πήγε να τα ζητήσει πίσω ή να ψάξει το πώς βρέθηκαν εκεί. Είναι σαφώς προϊόντα αρχαιοκαπηλίας και κανείς δεν κίνησε τη νόμιμη διαδικασία που προβλέπεται για να επιστραφούν.
Επίσης, δεν γνωρίζουμε καν αν είναι ταφικό μνημείο. Αν ξέρουμε τη γεωγραφία της περιοχής, ο λόφος αυτός ήταν νησαίο έδαφος και γύρω του έρρεε ο Στρυμόνας. Ήταν ένα υπέρλαμπρο μνημείο με θρακίτικο μάρμαρο, ορατό από τη θάλασσα και συμβόλιζε την αναχώρηση του Μ. Αλεξάνδρου για την εκστρατεία του στην Ασία. Σαφώς, λοιπόν, θα έθαβαν εκεί τα οστά του Μ. Αλεξάνδρου, των γονιών του, του παιδιού του. Δεν υπάρχει πιο περίλαμπρο μνημείο από αυτό. Αλλά δεν γνωρίζουμε αν αυτό κατορθώθηκε λόγω των πολλών επίγειων συρράξεων στην περιοχή μετά το θάνατό του. Φανταστείτε ότι έχουμε ένα μεγάλο ταψί που μαγειρεύουμε και ένα μικρό αναπτήρα που είναι η είσοδος του τάφου. Αυτή τη στιγμή είμαστε στην αρχή του αναπτήρα. Περιμένουμε πολύ μεγάλες εκπλήξεις από τον τάφο, αν και εφόσον φτάσουν στο κέντρο του και στο βάθος του, αλλά είναι συλημένος».

ΣΕΝΑΡΙΟ ΓΙΑ ΤΑΦΟ ΤΟΥ ΗΦΑΙΣΤΙΩΝΑ
Σύμφωνα με τα λεγόμενα του αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου  Θεόδωρο Μαυρογιάννη, ο τάφος της Αμφίπολης ανήκει στον Ηφαιστίωνα. Ο Ηφαιστίωνας υπήρξε παιδικός φίλος, στρατηγός και συνοδοιπόρος  του Μ. Αλεξάνδρου. Στην εκστρατεία του στην Ασία ήταν στο πλευρό του και ο Μ. Αλέξανδρος τον πάντρεψε με την αδελφή της γυναίκας του  Δρυπετίδα. Πέθανε το 325 π.Χ. σε ηλικία 31 ετών, όταν ανέβασε πυρετό που κράτησε 7 ημέρες κατά τη διάρκεια αγώνων και μεγάλης οινοποσίας.

ΛΙΝΑ ΜΕΝΔΩΝΗ: 1 € ΣΕ ΕΡΓΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ  ΑΠΟΦΕΡΕΙ 3,44 € ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Για το αναπτυξιακό όφελος του σήμερα από τα αρχαιολογικά ευρήματα μίλησε στο «Κ» η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη:

Ποια είναι η ιστορική και πολιτιστική αξία των ευρημάτων;

Τα μέχρι στιγμής ευρήματα καταδεικνύουν την εξαιρετικά μεγάλη αρχαιολογική και ιστορική αξία του μνημείου.
Όλα τα χαρακτηριστικά όπως:

-ο μαρμάρινος περίβολος των 497 μέτρων
-ο τύμβος σε ύψος 30 μέτρων
-ο Λέων της Αμφίπολης, ύψους 5,30 μέτρων στην κορυφή του τύμβου
-η 4,50 μέτρων είσοδος στο ταφικό μνημείο, με τα 17 σκαλοπάτια
-οι διαφραγματικοί τοίχοι με τον περίτεχνο γλυπτό διάκοσμο, με τις Σφίγγες και τις Καρυάτιδες
και πολλά άλλα ακόμα καθιστούν το μνημείο σχεδόν μοναδικό.
Πόσα έχει ξοδέψει το κράτος μέχρι τώρα για τις ανασκαφές και πόσα ακόμα θα χρειαστούν;

Η Ελληνική Πολιτεία έχει φροντίσει ώστε από το 2011 και εξής να υπάρχουν οι αναγκαίοι πόροι για την εξέλιξη του ανασκαφικού έργου.
Αντίστοιχα, θα εξασφαλίσει και το όποιο ποσόν απαιτείται για την ολοκληρωμένη προστασία και ανάδειξη του μνημείου.

Ποια είναι η χρηματική αξιολόγηση των ευρημάτων;

Τα αρχαιολογικά ευρήματα δεν αποτιμώνται σε οικονομικά-χρηματικά μεγέθη.

Το εκτιμώμενο τουριστικό όφελος στην περιοχή σε ευρώ;

Το συγκεκριμένο μνημείο αλλά και το σύνολο των αρχαιολογικών καταλοίπων στην περιοχή της Αμφίπολης, μέρος των οποίων έχει αναδειχθεί πρόσφατα στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013, λειτουργούν ως ένας μοναδικός αναπτυξιακός πόλος για την ευρύτερη περιοχή.
Πρόσφατη έρευνα έχει καταδείξει ότι η επένδυση 1 ευρώ σε έργο πολιτισμού αποφέρει 3,44 ευρώ στην πραγματική οικονομία.

Τα σχόλια είναι κλειστά.