«Ελλάδα πάρε μαθήματα από την Αργεντινή», λένε Αμερικανοί οικονομολόγοι

Η Ρακέλ Φερνάντεζ, καθηγήτρια Οικονομικών στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και ο Τζόναθαν Πόρτες, διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Οικονομικής και Κοινωνικής Έρευνας, ανέλυσαν την κατάσταση της Αργεντινής, παρουσιάζοντας τα λάθη που διαπράχθηκαν κατά τη δική της περίπτωση και στη συνέχεια επισημαίνουν πώς μπορεί η Ελλάδα να επωφεληθεί από αυτά, σε άρθρο που αναρτήθηκε στο διαδίκτυο.

Δεκατρία χρόνια πριν, η Αργεντινή ήταν σε δεινή κατάσταση. Το πέσο είχε καρφωθεί από το δολάριο σε ποσοστό που υπερέβαινε κατά πολύ την αξία του. Το εξωτερικό της χρέος ήταν μη βιώσιμο και η πολιτική πίεση από τις ΗΠΑ, εμπόδισαν την αδύναμη κυβέρνησή της να διαπραγματευτεί ένα πρόγραμμα διάσωσης που ακόμα και  το ΔΝΤ γνώριζε πως ήταν εξωπραγματικό.

Σήμερα, με την Ελλάδα να βιώνει πολλά παρόμοια προβλήματα, αξίζει μια πιο προσεκτική ματιά στα μαθήματα που πήραμε από την κρίση της Αργεντινής. Τότε η ανταπόκριση στο πρόβλημα είχε αποκαλεστεί «οικονομική και πολιτική τρέλα… Κάθε φορά που υπήρχε μείωση χρημάτων, χειροτέρευε η ύφεση, αυξανόταν η κοινωνική ένταση και μειωνόταν επιπλέον η αυτοπεποίθηση… Ούτε το ΔΝΤ, ούτε κανείς άλλος, μπορούσε να συμβουλεύσει μια χώρα να υιοθετήσει τόσο μαζοχιστικές και αυτοκαταστροφικές πολιτικές… Είναι ώρα να σταματήσει αυτό».

Κατά το μεγαλύτερο ποσοστό είχαμε δίκιο. Ήταν ο καιρός να σταματήσει αυτό. Η κυβέρνηση γρήγορα κατέρρευσε και αντικαταστάθηκε από μια που υποτίμησε το νόμισμα της χώρας και κήρυξε πτώχευση. Κι όμως οι προβλέψεις για καταστροφή δεν υλοποιήθηκαν. Η οικονομική κρίση, αν και καθ’ όλα υπαρκτή, είχε ήδη φέρει τη χώρα στον πάτο. Η ανάπτυξη ήρθε λίγους μήνες μετά, φτάνοντας κατά μέσο όρο το εκπληκτικό 8% για τα επόμενα πέντε χρόνια.

Κάναμε λάθος όμως σε ένα πράγμα: Το συμπέρασμά μας, πως καμία ανεπτυγμένη χώρα δεν θα υιοθετούσε τόσο καταστροφικές πολιτικές από μόνη της. Μπορεί οι οικονομολόγοι να έμαθαν από την ιστορία, αλλά οι πολιτικοί καταδικάστηκαν να κάνουν τα ίδια λάθη. Έτσι και στην Ελλάδα, το ΔΝΤ, πιέστηκε από κοντόφθαλμους πολιτικούς, ώστε να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα το οποίο, γνωρίζει πολύ καλά, πως είναι και μη βιώσιμο και μακριά από το συμφέρον της χώρας.

Θυσιάζοντας την Ελλάδα, στο όνομα της Ευρώπης ή της συστημικής οικονομικής σταθερότητας, μπορεί να ήταν κάποτε ο σωστός δρόμος για το ΔΝΤ, όμως η υφιστάμενη κρίση έχει προ πολλού περάσει το σημείο στο οποίο τέτοια μέτρα θα ήταν αποδεκτά. Τώρα που η αναποτελεσματική και μη δημοφιλής κυβέρνηση της Ελλάδας παραμερίστηκε, είναι καιρός για την υπόλοιπη Ευρώπη να βάλει σε τάξη την ακαταστασία. Αυτό δεν θα επιτευχθεί με το να επιβληθούν ανέφικτες αποπληρωμές χρεών, με την πρόφαση ενός ηθικού κώδικα, όπως γίνεται η προσέγγιση του θέματος από τους πολιτικούς της Ευρωζώνης.

Το πρώτο μάθημα από την Αργεντινή, είναι πως αν τα οικονομικά είναι με το μέρος σου, τότε μπορείς και πρέπει να αγνοήσεις τους πολιτικούς προφήτες που οραματίζονται καταστροφή. Η μεγαλύτερη πλειονότητα οικονομολόγων (έξω από τη Γερμανία) συμφωνούν, πως το ελληνικό χρέος πρέπει να κουρευτεί και να χαλαρωθεί η δημοσιονομική πολιτική της. Υπάρχει επίσης, μικρή αμφιβολία, πως αυτό αποτελεί και θέση υψηλά ιστάμενων οικονομολόγων στο ΔΝΤ, όπως ο Ρεζά Μογκαντάν, που εξέφρασε την άποψη πως το χρέος της Ελλάδας πρέπει να υποδιπλασιαστεί.

Το δεύτερο μάθημα από την Αργεντινή είναι πως, μια μικρή περίοδος πολιτικών αναταραχών μπορεί να κοστίσει εκπληκτικά λιγότερο από μια μεγαλύτερη περίοδο άμυαλης καταδίωξης από παρεννοημένες πολιτικές. Το γεγονός πως οι ελληνικές μετοχές κατρακυλούν δεν σημαίνει τίποτα. Μετά από επτά χρόνια οικονομικού στενέματος και ανθρώπινου πόνου σε χειρότερο βαθμό από την περίοδο της Μεγάλης Ύφεσης της δεκαετίας του 1930, ακόμα και ένα μεγάλο ποσοστό μεταβλητότητας δεν αποτελεί λόγο για επιμονή σε αποτυχημένες πολιτικές.

Η εμπειρία από την Αργεντινή υποδεικνύει πως μετά από μια αλλαγή πολιτικής, η ανάκαμψη έρχεται αρκετά γρήγορα. Μια συμφωνία αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, μαζί με μια σταθερή και υπέρ των μεταρρυθμίσεων κυβέρνηση, μπορεί να οδηγήσει σε μια γρήγορη επαναφορά της αυτοπεποίθησης και γρήγορη συνέχιση της ανάπτυξης.

Το τρίτο μάθημα, όμως, εμπεριέχει μια μεγάλη προειδοποίηση. Η Ελλάδα πρέπει να ανγνωρίσει, πως τα βασικά της προβλήματα, είναι αποκλειστικά δικό της φταίξιμο. Τα λιμνάζοντα ελείμματα και το μη βιώσιμο χρέος, είναι συμπτώματα σοβαρών παθολογιών: Έναν μη λειτουργικό δημόσιο τομέα, έναν μη ανταγωνιστικό ιδιωτικό τομέα και μια ελίτ που απέφυγε τις ευθύνες της και αντί να αντιμετωπίσει τα εμπόδια, χρησιμοποίησε το δημόσιο τομέα για δημιουργήσει θέσεις εργασίας για μέλη και φίλους διαφόρων κομμάτων.

Η νέα ελληνική κυβέρνηση δεν πρέπει να χρησιμοποιήσει την ΕΕ – ή τη Γερμανία- σαν αποδιοπομπαίο τράγο. Η Ελλάδα χρειάζεται ριζοσπαστική δομική μεταρρύθμιση.

Για να είμαστε σίγουροι, αυτό δε σημαίνει πως η νέα κυβέρνηση πρέπει να συνεχίσει όλα αυτά που είχε συμφωνήσει η προηγούμενη κυβέρνηση. Το σχέδιο αύξησης του κατώτατου μισθού, για παράδειγμα, θα πρέπει να επιφέρει μερικά προβλήματα, καθώς θα παραμείνει χαμηλά σε σχέση με την εργατική παραγωγικότητα, ως συνάρτηση του αντίστοιχου σε Μ. Βρετανία ή Γαλλία.

Ομοίως, εκτεταμένη εμπειρία σε αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες υποδεικνύει πως η ιδιωτικοποίηση συχνά οδηγεί σε καταστροφή, όταν επιχειρείται εν μέσω δημοσιονομικής κρίσης. Αντί για αυξημένη αποδοτικότητα, το εγχείρημα καταλήγει σε μια πώληση δημόσιας περιουσίας σε ιδιώτες ή εταιρίες με πολλές διασυνδέσεις. Η προς στιγμήν παύση της ιδιωτικοποίησης είναι απόλυτα λογική.

Κι όμως ακόμα, η Ελλάδα έχει πολλή δουλειά. Η κυβέρνησή της πρέπει να συνεργαστεί με το ΔΝΤ, ώστε να καταστρώσουν ένα σχέδιο που να συνδυάζει δικαιοσύνη και αποδοτικότητα. Αυτό μεταφράζεται ως προώθηση της ανταγωνιστικότητας, σπάσιμο των μονοπωλίων και υποστηρίζοντας νέους επιχειρηματίες και καινοτόμους. Την ίδια ώρα, η Ελλάδα χρειάζεται ένα μεγάλο πρόγραμμα που θα βάλει τέλος στην ανεργία των νέων: Μια νέα συμφωνία για μια γενιά που προδόθηκε.

Το τέταρτο μάθημα από την Αργεντινή, χρησιμεύει πιο πολύ σαν μέτρο προσοχής. Το 2002, η νέα κυβέρνηση υποσχέθηκε, όχι μόνο ανάκαμψη, αλλά και μεταρρύθμιση στο δυσλειτουργικό πολιτικό σύστημα. Κάτι που απέτυχε να υλοποιήσει.  Η νέα κυβέρνηση χρησιμοποίησε τα την αρχική οικονομική της επιτυχία και την πολιτική δικαιολογία πως η κατάσταση ήταν προϊόν των προηγούμενων, ώστε να αθετήσει τις υποσχέσεις της.

Μετά από μια δεκαετία η Αργεντινή βρήκε χώρο να αναπνεύσει. Όμως οι υποβόσκουσες αιτίες της κρίσης στην Αργεντινή δεν αντιμετωπίστηκαν ποτέ. Μια δεκαετία έπειτα, απελπιστικά ελάχιστα έχουν αλλάξει.

Η Ελλάδα είναι απίθανο πως θα τύχει ίδιο περιθωρίου για ανάσα, μέσω μιας παρόμοιας έκρηξης εμπορευμάτων. Αν πρόκειται να τοποθετήσει τον εαυτό της στο δρόμο της βιώσιμης ανάκαμψης δεν έχει καθόλου χρόνο για χάσιμο.