Αμφίπολη: Στον τρίτο (και τελευταίο;) θάλαμο – Η άμμος του Στρυμόνα και η άταφη Ολυμπιάδα – Τι αναφέρει ο ιστορικός του 1ου π.Χ. αιώνα, Διόδωρος Σικελιώτης για την θεωρία της Ολυμπιάδας – Στο πλευρό της Κατερίνας Περιστέρη οι Σερραίοι

Ένα στρώμα πάχους περίπου 20 εκατοστών καθαρής άμμου από τον Στρυμόνα απομακρύνθηκε εχθές καθώς η ανασκαφή προχωρά στον τρίτο θάλαμο του Τύμβου Καστά στην Αμφίπολη. Το ύψος της επίχωσης στο χώρο παραμένει ακόμη πολύ μεγάλο ώστε να αποκαλυφθεί οτιδήποτε κρύβεται χαμηλότερα. Αυτή τη στιγμή η ανώτερη στάθμη του χώματος βρίσκεται πάνω από τα τρία μέτρα και οι ερευνητές εκτιμούν ότι μόνο όταν μειωθεί τουλάχιστον στο μισό θα είναι σε θέση να διακρίνουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του θαλάμου.

Ο εντοπισμός του στρώματος άμμου ενισχύει την άποψη ότι η επίχωση δεν ήταν μια τυχαία, ενδεχομένως μακραίωνη φυσική διαδικασία. Αντιθέτως, εκείνοι που σφράγισαν τον τάφο με χώματα, άμμο και πλινθοδομές, το έκαναν απολύτως συνειδητά και με στόχο την προστασία του Τύμβου. Η παρεμβολή της άμμου ίσως είχε να κάνει με τις «μονωτικές» της ιδιότητες, εφόσον στο συγκεκριμένο στρώμα δεν θα μπορούσε να εγκλωβιστεί η υγρασία.

Φυσικά, το κρίσιμο ερώτημα για το πότε επιχώθηκε («μπαζώθηκε») ο τάφος παραμένει αναπάντητο και οι αρχαιολόγοι δεν έχουν καταλήξει σε κάποιο σαφές σχετικό συμπέρασμα. Τελευταία, πάντως, φαντάζει όλο και πιο πιθανό το σενάριο της εκ των υστέρων επίχωσης, πράγμα που σημαίνει ότι το μνημείο ήταν ανοιχτό, προσπελάσιμο επί κάποιο χρονικό διάστημα μετά από την κατασκευή του. Κατόπιν όμως η σήραγγα με τους διαδοχικούς ενδιάμεσους τοίχους γέμισε με χώμα, προφανώς για να αποκρούσει τους επίδοξους τυμβωρύχους. Ωστόσο, το εάν ο τάφος της Αμφίπολης είχε ήδη συληθεί πριν από τη σφράγισή του, επί του παρόντος παραμένει ένα ζήτημα ανοικτό.

Η Ολυμπιάδα και οι αρχαίες πηγές

Κυρίως βασιζόμενοι στην κόκκινη απόχρωση των μαλλιών της Περσεφόνης, όπως απεικονίζεται στο περίφημο ψηφιδωτό του δεύτερου θαλάμου, διάφοροι επιστήμονες, κυρίως από το εξωτερικό, τις τελευταίες ημέρες υποστηρίζουν τη θεωρία περί Ολυμπιάδας. Υποτίθεται, λοιπόν, ότι προς τιμήν της μητέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ανεγέρθηκε ο πελώριος τύμβος στη θέση Καστά της Αμφίπολης. Αυτό μαρτυράται κυρίως από την ερυθρόχρωμη κόμη της Περσεφόνης και καθώς οι κοκκινομάλλες απαντώνταν συχνά στην Ήπειρο από όπου καταγόταν η Ολυμπιάδα, το υπέρ της επιχείρημα υποτίθεται ότι είναι ισχυρό.

Παρόλ’ αυτά, οι αρχαίες πηγές έχουν μια διαφορετική άποψη για το τέλος της Ολυμπιάδας. Κλείνοντας το 17ο βιβλίο της «Βιβλιοθήκης Ιστορικής» του, ο ιστορικός του 1ου π.Χ. αιώνα, Διόδωρος Σικελιώτης, γράφει ότι «για τον Κάσανδρο αποδείχθηκε από τις ίδιες του τις πράξεις πως ήταν εντελώς αντίθετος στην πολιτική του Αλεξάνδρου, γιατί σκότωσε την Ολυμπιάδα και την πέταξε άταφη και ανοικοδόμησε με μεγάλη επιμέλεια τη Θήβα που ο Αλέξανδρος είχε ισοπεδώσει».

Μολονότι η αξιοπιστία των πληροφοριών που παραδίδει ο Διόδωρος σε κάποιες περιπτώσεις αμφισβητείται, μοιάζει μάλλον απίθανο να του είχε διαφύγει η ανέγερση ενός τόσο μεγάλου μνημείου όπως ο Τύμβος της Αμφίπολης, ιδιαίτερα εάν είχε κατασκευαστεί με εντολή του Κασάνδρου προς τιμήν της Ολυμπιάδας. Αντιθέτως, ο Διόδωρος δεν αφήνει κανένα περιθώριο διαφορετικής ερμηνείας όταν τονίζει απερίφραστα «την τε γαρ Ολυμπιάδα φονεύσαντα άταφον ρίψαι».

Στο πλευρό της αρχαιολόγου Κατερίνας Περιστέρη οι Σερραίοι

Για «ύβρι και συκοφαντία» προς το πρόσωπο της επικεφαλής των ανασκαφών στην Αμφίπολη, αρχαιολόγου Κατερίνας Περιστέρη, κάνουν λόγο η Εταιρεία Μελέτης και Έρευνας της Ιστορίας των Σερρών (Ε.Μ.Ε.Ι.Σ.) και ο πολιτιστικός σύλλογος «Σερραίων Πολιτεία».

Με ανακοίνωσή τους, που υπογράφουν οι πρόεδροί τους Δημ. Δημούδης και Αριστοτέλης Νανιόπουλος αντίστοιχα, παίρνουν θέση μπροστά στον «ορυμαγδό των υπογραφών και των δημοσιευμάτων που συνεχώς βλέπουν το φως της δημοσιότητας για την ανασκαφή της Αμφίπολης και το γεγονός ότι κάποια από αυτά στρέφονται ευθέως εναντίον των επιστημονικών απόψεων και της προσέγγισης που ακολουθεί η ανασκαφέας κ. Κατερίνα Περιστέρη».

Οπως υποστηρίζουν, «η ελεύθερη έκφραση οποιασδήποτε άποψης και ιδιαίτερα της επιστημονικής, είναι δικαίωμα και ευθύνη αυτού που την εκφράζει. Το να προσάπτεται στην κ. Περιστέρη η κατηγορία ότι υποκύπτει σε ‘πολιτικά παιχνίδια’ υποστηρίζοντας ότι ο τάφος είναι Μακεδονικός, αποτελεί ύβρι και συκοφαντία. Οπως κάποιοι έχουν το αναφαίρετο δικαίωμα να αποφαίνονται ότι ο τάφος είναι Ρωμαϊκός, το ίδιο δικαίωμα έχουν άλλοι, στηριζόμενοι σε δικά τους στοιχεία, να αναπτύσσουν τη δικιά τους θεωρία, πόσο μάλλον αν πρόκειται για την ίδια την ανασκαφέα η οποία έχει άμεση επαφή με τα ευρήματα» αναφέρουν οι δύο σερραϊκοί σύλλογοι, που θεωρούν ότι αυτό που συμβαίνει με τη διαχείριση της ανασκαφής στον λόφο Καστά είναι «πρωτοποριακό για τα ελληνικά αρχαιολογικά δεδομένα».

«Υπάρχει συνεχής ροή ενημέρωσης για την ανασκαφική πορεία, σε αντίθεση με τις ακραίες πρακτικές ορισμένων αρχαιολόγων να κρατούν ‘κλειδωμένα’ τα ευρήματα για δεκαετίες, μέχρι να τα δημοσιεύσουν ή να κληροδοτήσουν τη δημοσίευσή τους στους απογόνους τους.

Το γεγονός της ανοικτής ενημέρωσης των πολιτών για την πορεία της ανασκαφής, με λόγο και εικόνα, έχει ως αποτέλεσμα την έμμεση συμμετοχή των πολιτών στο ανασκαφικό γίγνεσθαι, την εξοικείωσή τους με τις αγωνίες και τους κόπους των ανασκαφέων, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην εκπαίδευση του κοινού για το αρχαιολογικό έργο και τη σημασία του.

Επιπλέον δίνει τη δυνατότητα ανάπτυξης μιας πρώτης συζήτησης, από επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων και το κοινό, σε θέματα ιστορικά, πολιτιστικά, αναπτυξιακά κ.ά., που βέβαια δεν αναιρούν σε καμία περίπτωση τον επιστημονικό διάλογο που θα ακολουθήσει με τις επίσημες ανακοινώσεις της ανασκαφέως, ίσως μάλιστα τον υποβοηθούν.

Αλλωστε στους κόπους και στη φορολογία των πολιτών στηρίζεται το αρχαιολογικό έργο, η σημασία του οποίου δεν περιορίζεται σε ένα αποστειρωμένο επιστημονικό περιβάλλον, αλλά είναι πολιτιστική, κοινωνική, αναπτυξιακή, ιστορική, εθνική, γι’ αυτό και υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον από τους πολίτες της χώρας και ευτυχώς όχι ‘εθνικιστικός παροξυσμός’» σημειώνουν η Εταιρεία Μελέτης και Ερευνας της Ιστορίας των Σερρών (Ε.Μ.Ε.Ι.Σ.) και ο πολιτιστικός σύλλογος «Σερραίων Πολιτεία».

Εκφράζουν, τέλος, την ελπίδα η σημαντική ανακάλυψη που συντελείται στον λόφο Καστά «να αποτελέσει αφορμή για έκφραση ουσιαστικού ενδιαφέροντος από την Πολιτεία, κοινωφελή ιδρύματα, φορείς, ολόκληρη την επιστημονική κοινότητα και τους απλούς πολίτες, αλλά επίσης να επηρεάσει θετικά τις ακολουθούμενες πρακτικές διαχείρισης του ανασκαφικού έργου και των ευρημάτων του».