Le Monde: Βρέθηκε ο μεγαλύτερος τάφος στην Ελλάδα – Ενα σπάνιο μνημείo-«Εμφύλιος» αρχαιολόγων για τα χέρια των Καρυάτιδων

Δεν υπάρχει ξένο έντυπο και ξένη χώρα που να μη δείχνει αυξημένο ενδιαφέρον για την μεγάλη ανακάλυψη του τάφου της Αμφίπολης. Η γαλλική εφημερίδα Le Monde δημοσιεύει συχνά εκτενή άρθρα, παραθέτει βίντεο και φωτογραφίες, παίρνει συνεντεύξεις από Ελληνες αρχαιολόγους και ιστορικούς.

Στο άρθρο, με τίτλο «Γιγαντιαίος τάφος στην Ελλάδα -Τι συμβαίνει στην ανασκαφή», γράφει:

«Ο μνημειώδης τάφος της Αμφίπολης, ο οποίος στεγάζει κατά πάρα πιθανότητα έναν άνθρωπο της οικογένειας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, έχει αρχίσει να ανασκάπτεται από το καλοκαίρι.
Είναι ένα μοναδικό στο είδος του μνημείο. Είναι ο μεγαλύτερος τάφος που έχει ποτέ ανασκαφεί στην Ελλάδα. Από την στιγμή της επίσκεψης του Ελληνα Πρωθυπουργού στο σημείο, όλα τα φώτα της δημοσιότητας έχουν πέσει πάνω σε αυτό τον εξαιρετικό τάφο. Αυτή τη στιγμή, οι αρχαιολόγοι εισδύουν σιγά σιγά μέσα στον τάφο.

Η ανακάλυψή του είναι σπάνια . Είναι δύσκολο να γνωρίζει κανείς τι ακριβώς περιλαμβάνει, το υπουργείο πολιτισμού δίνει τις πληροφορίες με το σταγονόμετρο και διάφορες φήμες κυκλοφορούν.

Τι είναι αυτό που κάνει τον τάφο της Αμφίπολης μοναδικό;

Πρόκειται για έναν τεχνητό λόφο, εντός ενός κυκλικού τοίχου, μήκους 500 μέτρων. Συγκριτικά, το μαυσωλείο του ρωμαίου αυτοκράτορα Αυγούστου έχει μόνο 270 μέτρα μήκος τοίχου. Ο κυκλικός αυτός τοίχος από πέτρες μαρμάρινες, εμποδίζει την τεράστια μάζα χώματος να καταρρεύσει.
Αυτός ο τεράστιος λόφος κοσμείτο από το άγαλμα ενός γιγαντιαίου λέοντος. Με τη βάση του, το λιοντάρι έφτανε περίπου τα 30 μέτρα ύψος, όσο και ένα μεγάλο κτίριο. Εν ολίγοις, ένα μνημείο ορατό από μακριά, το οποίο υψωνόταν θριαμβευτικά μέσα στο τοπίο.

Οι αρχαιολόγοι γνωρίζουν αυτό τον τεχνητό λόφο, ύψους 20 περίπου μέτρων, από το 1960. Δεν αμφέβαλλαν ότι κρύβει έναν τάφο, σύνηθες στην περιοχή κατά την αρχαιότητα. «Γνωρίζουμε πολλές δεκάδες τάφους τέτοιου τύπου» σημειώνει ο Ελληνας ιστορικός Μιλτιάδης Χατζόπουλος, ειδικός στην περιοχή. Το 1999, μια ομάδα είχε ακτινογραφήσει το υπέδαφος και είχε ανακαλύψει πιθανή παρουσία στοιχείων κάτω από τον λόφο. Στη συνέχεια, το 2012, η τοπική υπηρεσία αρχαιολογίας ανακάλυψε τον τοίχο του μνημείου.

Σκάβοντας οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ότι έλειπε το πάνω μέρος. Ισως γιατί όταν ένα μνημείο έχει εγκαταληφθεί, οι κάτοικοι στα επόμενα χρόνια συχνά χρησιμοποιούν τις πέτρες για να κατασκευάσουν ή να επιδιορθώσουν άλλα κτίσματα. Οι αρχαιολόγοι ερευνούν το λιοντάρι της Αμφίπολης, το οποίο είχαν ανακαλύψει Γάλλοι αρχαιολόγοι, στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο. Μια ομάδα Αμερικανών είχε ανακαλύψει επίσης διάφορα κομμάτια πέτρας σε ένα κοντινό ποταμό. Στη δεκαετία του 1930, οι Γάλλοι συντηρητές επισκευάζουν το λιοντάρι και κατασκευάζουν μια βάση στην οποία το τοποθετούν, μικρότερη από το πρωτότυπο.

Οι αρχαιόλογοι ανέβηκαν στην κορυφή του λόφου και ανακάλυψαν τις βάσεις του αγάλματος του λιονταριού. Το καλοκαίρι άρχισαν την ανασκαφή και μπήκαν στο εσωτερικό του λόφου, στην καρδιά του τάφου.

Μια μαρμάρινη σκάλα κατεβαίνει προς την είσοδο. Οι τοίχοι είναι διακοσμημένοι με ασυνήθιστη προσοχή. Η είσοδος είναι διακοσμημένη με δύο σφίγγες, που κοιτάζονται, και είναι υψηλές όσο ένας άνθρωπος ενώ από ό,τι φαίνεται ήταν ζωγραφισμένες.

Η είσοδος δίνει σε ένα είδος διαδρόμου μήκους 6 μέτρων, με μαρμάρινους τοίχους. Το πάτωμα αποτελείται από μαρμάρινο ψηφιδωτό. Ενας άλλος τοίχος προστατεύει μια νέα είσοδο, η οποία κοσμείται από δύο καρυάτιδες. Είναι γυναικεία αγάλματα, τα οποία χρησιμεύουν σαν κολόνες στην ελληνική και ρωμαϊκή αρχιτεκτονική. Γενικά, τα μπράτσα τους χρησιμεύουν να συγκρατούν το πάνω μέρος του μνημείου, αλλά εδώ τα μπράτσα είναι κομμένα στον ώμο.

«Πολλά στοιχεία σε αυτό τον τάφο δεν μοιάζουν σε τίποτα από όσα γνωρίζουμε» εξηγεί ο Μιλτιάδης Χατζόπουλος. «Η χρήση μαρμάρου στην είσοδο, οι σφίγγες και οι καρυάτιδες είναι ασυνήθιστα. Δεν βάζουμε καρυάτιδες σε τάφο!». Συνήθως οι είσοδο έχουν πόρτες μαρμάρινες, όπως ο τάφος του Φιλίππου ΙΙ, στην Βεργίνα.

Αυτή τη στιγμή οι αρχαιολόγοι περνούν στον άλλο διάδρομο, μετά τις καρυάτιδες.
Είναι ο τάφος συλημένος; Οι αρχαιολόγοι το αρνούνται. Αν έχει συληθεί, αυτό δεν μπορεί να έγινε παρά από το πάνω μέρος του λόφου γιατί η είσοδος είχε τοίχο. Η ομάδα των αρχαιολόγων δεν έχει αναφέρει ως σήμερα κάποια δίοδο. Ωστόσο η περιοχή ήταν διαβόητη για τη δράση αρχαιοκαπήλων. Ωστόσο τα ερωτήματα μένουν:

Γιατί οι σφίγγες δεν έχουν κεφάλι και φτερά. Οι καρυάτιδες δεν έχουν μπράτσα και μια από αυτές δεν έχει πρόσωπο. Σύληση; «Είναι δύσκολο να καταλάβουμε. Στην αρχαιότητα, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει σήμερα, δεν έκλεβαν κομμάτια αγαλμάτων, δεν είχε συλλέκτες για να τα αγοράσουν» εξηγεί ο κ. Χατζόπουλος. Οι αρχαιολόγοι βρήκαν θραύσματα από το φτερό μιας σφίγγας και κομμάτια από τα δάχτυλα των καρυάτιδων. Οι καρυάτιδες έχουν αλλοιωθεί ίσως από την πτώση λίθων. Αλλά για τις σφίγγες ήταν μάλλον ενσυνείδητη η φθορά.

Οι αρχαιολόγοι ανακοίνωσαν ότι το μαυσωλείο είναι του τελευταίου τετάρτου του IV αιώνα, ήτοι μεταξύ 325-300 π.Χ. «Υποθέτουμε ότι οι αρχαιολόγοι έχουν στοιχεία που δεν έχουν ακόμη αποκαλύψει» αναφέρει ο Μιλτιάδης Χατζόπουλος, ο οποίος, το 2013, είχε δηλώσει ότι νομίσματα επέτρεπαν να χρονολογηθεί ο τάφος της Αμφίπολης περί το 310 π.χ.

Το μνημείο σε κάθε περίπτωση ήταν τυπικό στην Μακεδονία της εποχής: τάφος με θόλο».

«Εμφύλιος» αρχαιολόγων για τα χέρια των Καρυάτιδων

Σε έντονη διάσταση απόψεων βρίσκονται οι αρχαιολόγοι για την ανασύνθεση της αρχικής στάσης των Καρυάτιδων στον τάφο της Αμφίπολης. Οι μεν υποστηρίζουν ότι οι Κόρες είχαν τα χέρια τους προτεταμένα, οι δε εκτεταμένα. Και εκτός από μια διαφωνία, οι ειδικοί επιστήμονες φαίνεται να διχάζονται ως προς το ποιος πρέπει να έχει προνομιακό δικαίωμα στην παροχή πληροφοριών: Η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού κα Λίνα Μενδώνη μαζί με την «εκπρόσωπο του τάφου», κα Άννα Παναγιωταρέα, ή οι ανασκαφείς και η κα Αικατερίνη Περιστέρη;

Όπως επισημαίνει αρχαιολόγος μιλώντας στο protothema.gr «η χρήση του όρου ‘προτεταμένα’ για τα χέρια των Καρυάτιδων, είναι καταφανώς εσφαλμένος και προδίδει βιασύνη κατά τη σύνταξη του δελτίου τύπου. Η πρόταση των χεριών στα αρχαιοελληνικά αγάλματα συμβολίζει κάτι τελείως διαφορετικό από τον ρόλο που έχουν οι Κόρες στην είσοδο του τάφου».

Βάσει του σχηματισμού των αντικρυστών, ελαφρώς ανασηκωμένων ώμων τους, οι Καρυάτιδες πιθανότατα είχαν το εσωτερικό τους χέρι εκτεταμένο πλαγίως. Το εάν στήριζαν την οροφή όπως ισχύει σε άλλες ταφικές παραστάσεις ή άγγιζε το ένα το άλλο φράσσοντας την είσοδο, προς το παρόν δεν είναι σαφές.
Στην αναπαράσταση που δημοσιοποίησε το ΥΠΠΟ με το αρχιτεκτονικό σχέδιο του κ. Μιχάλη Λεφαντζή, οι Καρυάτιδες εμφανίζονται με τα χέρια τους εκτεταμένα και ενωμένα μεταξύ τους στα ακροδάκτυλα, σε μια στάση μάλλον χορευτική παρά αποτρεπτική προς τους επίδοξους εισβολείς.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το σκίτσο του κ. Λεφαντζή πρακτικά απορρίπτει το δελτίο τύπου του υπουργείου και τον όρο «προτεταμένα». Εξάλλου, η πρόταση της ή των χειρών στα αρχαιοελληνικά αγάλματα προδίδει κυρίως διάθεση προσφοράς. Και αυτό είναι μάλλον το τελευταίο που θα ήθελε να δηλώσει ο γλύπτης των Καρυάτιδων της Αμφίπολης.

Πηγή: protothema.gr, iefimerida.gr