Αμφίπολη: Εκνευρισμός για το θέμα του σκελετού -Παρέμβαση Μενδώνη – Τι σημαίνουν τα γράμματα «Ε» και «Α»

Του Βαγγέλη Παπαδόπουλου

Τα πρώτα επιστημονικά συμπεράσματα της ανασκαφικής περιόδου στο λόφο Καστά της Αμφίπολης παρουσιάστηκαν σήμερα, σε ειδική εκδήλωση στο υπουργείο Πολιτισμού επί της οδού Μπουμπουλίνας.

Της παρουσίασης ηγήθηκε η ανασκαφική ομάδα, με επικεφαλής την αρχαιολόγο κ.Κατερίνα Περιστέρη πλαισιωμένη από τους κυρίους  Μιχάλη Λεφαντζή αρχιτέκτονας και Δημήτρη Εγγλέζο, Πολιτικό Μηχανικό. Παρούσες στην εκδήλωση ήταν και οι κυρίες Μενδώνη και Παναγιωταρέα οι οποίες παρακολούθησαν διακριτικά και χωρίς επεμβάσεις από τα καθίσματα του κατάμεστου αμφιθεάτρου.

Ωστόσο η πολυαναμενόμενη παρουσίαση των ευρημάτων και των πρώτων επιστημονικών συμπερασμάτων, ποιο πολύ μπέρδεψε παρά ξεκαθάρισε τα πράματα, χωρίς φυσικά να λείπουν και ενδιαφέρουσες πληροφορίες.

Ερωτηματικά ήγειρε το γεγονός της μη παρουσίασης καμία φωτογραφίας του σκελετού που εντοπίστηκε στον 4^ο θάλαμο του ταφικού μνημείου. Παρουσιάστηκε μόνο μια θολή φωτογραφία από την οποία δεν μπορούσε να γίνει αντιληπτή η παρουσία του ανθρώπινου σκελετού. Μάλιστα για το γεγονός η κυρία Περιστέρη δέχτηκε επίμονες ερωτήσεις από δημοσιογράφους και αρχαιολόγους. Η μονότονη απάντηση όμως της επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας ήταν πως δεν κρίθηκε αναγκαίο να παρουσιαστεί φωτογραφία του σκελετού, καθώς ήταν σε άσχημη κατάσταση και διαμελισμένος από βέβηλα χέρια!

Το γεγονός προκάλεσε τις έντονες αποδοκιμασίες στην αίθουσα. Χαρακτηριστικό ήταν πως αρχαιολόγος είπε πως εμπαίζεται η νοημοσύνη μας. Μετά τον θόρυβο που προκλήθηκε η κ. Περιστέρη πρόβαλε την φωτογραφία που παραθέτουμε.

Τονίζεται πάντως πως στην αναλυτική παρουσίαση που έκανε η κ. Περιστέρη και οι συνάδελφοί της στην ανασκαφή του Τύμβου Καστά, κ. Μιχάλης Λεφαντζής αρχιτέκτονας και κ. Δημήτρης Εγγλέζος, πολιτικός μηχανικός, φωτίστηκαν πολλές πτυχές του σπουδαίου μνημείου.  «Ξεκινήσαμε το 2012 από μια τοπική φήμη. Ότι στον Τύμβο Καστά υπήρχε ο «Τάφος της Βασίλισσας»» ήταν τα πρώτα λόγια της κας Περιστέρη, που άνοιξε την παρουσίαση και συνέχισε με αναλυτική παρουσίαση των ευρημάτων, συνοδεία φωτογραφικού υλικού.

«Τον 3ο μ.Χ. αιώνα έγινε η καταστροφή του περιβόλου του Τύμβου Καστά από τους Ρωμαίους» δήλωσε η κα Περιστέρη. «Βρέθηκαν ίχνη ακόμη και από έναν αρχαίο γερανό, με τον οποίον αφαιρέθηκαν κομμάτια του περιβόλου για διάφορες άλλες εργασίες, οδοποιίας κ.λπ» τόνισε, ενώ ανέφερε ότι το τμήμα του περιβόλου που μένει ανέπαφο και έχει βρεθεί είναι περίπου 80 μέτρα, από τα 497 της συνολικής περιμέτρου.

Η κα Περιστέρη δήλωσε βέβαιη ότι ο Λέων της Αμφίπολης βρισκόταν στην κορυφή του Τύμβου. Στο χώρο του Λέοντα όπως είναι σήμερα έχουμε κομμάτια που ανήκαν στην αρχική μορφή της βάσης του, τα οποία είναι όμοια με τους δόμους του περιβόλου. Ο Μιχάλης Λεφαντζής έχει κάνει μια ψηφιακή σχεδιαστική αναπαράσταση.

Η κ. Περιστέρη είπε ακόμα ότι ο 4ος θάλαμος βρέθηκε σε πολύ κακή κατάσταση και τόνισε παράλληλα ότι δεν γνωρίζουμε ποιος ή ποια είναι ο νεκρός. Η αρχαιολόγος παρουσίασε αναλυτικά το χρονικό της ανασκαφής τα τελευταία δύο χρόνια 2012-2014 και υπογράμμισε ότι πλέον το λόγο τώρα έχει η επιστημονική μελέτη και έρευνα προκειμένου να είναι ασφαλές το συμπέρασμα που θα υπάρξει για το μνημείο.

Ο κ.Λεφαντζής

Κατόπιν, πήρε το λόγο ο αρχιτέκτονας κ. Λεφαντζής, που μιλά για τον Λέοντα και τη σχέση του με τον Τύμβο. Ο κ. Λεφαντζής ξεκίνησε αναφέροντας μια ιστορική μαρτυρία: Το 1916 μια βρετανική ταξιαρχία ετοιμαζόταν να μεταφέρει 1000 κομμάτια από τον περίβολο, μαζί με τον Λέοντα, στη Βρετανία. Οι Βούλγαροι και οι Αυστριακοί επιτέθηκαν στις φορτηγίδες οι οποίες ναυάγησαν, οπότε τα αρχαία μέλη σώθηκαν – αν και παρέμειναν στο βυθό του Στρυμόνα.

Οι δόμοι του Περιβόλου λαξεύτηκαν επί τόπου, ώστε να προσαρμόζονται ακριβώς ο ένας στον άλλον, εξήγησε για το εντυπωσιακό μνημείο ο κος Λεφαντζής, ενώ τόνισε ότι η βάση του Λέοντα όπως είναι σήμερα, κατά την άποψη του, είναι εσφαλμένη. Αυτό διότι ο Broneer που έκανε την αναστήλωση, χρησιμοποίησε οριζοντίως, σαν σκαλοπάτια, κομμάτια του Περιβόλου από τον Τύμβο Καστά.

Ο κος Λεφαντζής αποκάλυψε ακόμα ότι κάτοικοι της περιοχής επιστρέφουν κρυφά κομμάτια από τον περίβολο, τα οποία κρατούσαν στα σπίτι τους! «Ξαφνικά αυξάνεται ο αριθμός των αρχαιολογικών ευρημάτων, ως δια μαγείας», λέει ο κος Λεφαντζής.

Ο αρχιτέκτονας κατόπιν αναφέρθηκε στον περίβολο, ο οποίος σε κάτοψη, εμφανίζεται ως κυκλικός, στο χώρο όμως είναι ελλειψοειδής, με δύο κέντρα και κλίση από βορρά προς νότο, διότι έπρεπε, όπως εξήγησε, ακόμη και αυτός να έχει ρύση: «Υπάρχει σχέση χρυσής τομής ανάμεσα στα μέλη του περιβόλου και σε εκείνα του Λέοντα» αναφέρει ο αρχιτέκτονας, επομένως, κατά τον κ. Λεφαντζή, υπάρχει ταύτιση του μνημείου με το λιοντάρι.

Το άγαλμα του Λέοντα κοιτούσε νοτιοανατολικά, τονίζει ο κ. Λεφαντζής, οποίος  θεμελείωσε αναλυτικά, με γεωμετρικά και μαθηματικά στοιχεία το γιατί ο Λέων βρισκόταν στην κορυφή του Τύμβου. Οπως φαίνεται από το τοπογραφικό του Τύμβου, το ταφικό μνημείο δεν είχε κατεύθυνση ακριβώς προς το κέντρο του λόφου, αλλά αναπτύσσεται από την περιφέρεια προς το εσωτερικό, κάπως λοξά και ελαφρώς προς τα ανατολικά.

Ο κ. Λεφαντζής παρουσίασε ακόμα διαφάνειες με αναπαράσταση των εργασιών κατά την αρχαία εποχή. Όπως αναφέρει, θεωρεί ότι οι σχεδίες που μετέφεραν τους όγκους μαρμάρου μέσω του Στρυμόνα, χρησιμοποιήθηκαν επίσης ως ικριώματα για την κατασκευή του Λέοντα στην κορυφή.

Τα γράμματα «Ε» και «Α»

Έκπληξη επίσης έκανε το γεγονός της αναφοράς σε ύπαρξη γραμμάτων όπως το Ε και το Α, που όμως κατά τους ανασκαφείς δεν συνδέονται με κάποιο όνομα αλλά πρόκειται καθαρά για αρχιτεκτονικά βοηθήματα (σημάδια) κατά την ανέγερση του μνημείου. Ακόμη, στην παρουσίαση σημειώθηκε ότι ο τάφος λεηλατήθηκε πριν γίνει η κατάχωση. Ο χώρος «συγυρίστηκε» μετά από τη λεηλασία, ενώ η επίχωση έγινε στα ρωμαϊκά χρόνια και ο τάφος ήταν τότε επισκέψιμος. Ωστόσο και σε αυτό το σημείο υπήρξαν διχογνωμίες καθώς κάποιοι εξέφρασαν την απόψη πως εφόσον ο τάφος είχε ήδη λεηλατηθεί, τότε για ποιο λόγο ήταν απαραίτητη η επίχωση του; Στο ερώτημα αυτό η απάντηση σύμφωανα με τους επικεφαλείς, θα δοθεί από την επιστημονική μελέτη σε βάθος χρόνου.

Ο εκνευρισμός και η παρέμβαση της Μενδώνη για τον σκελετό

Επειτα από δύο ώρες συνεχών ερωτήσεων των δημοσιογράφων για τον σκελετό που βρέθηκε στον Τάφο της Αμφίπολης, αλλά και την επίμονη άρνηση της επικεφαλής της ανασκαφής Κατερίνας Περιστέρη να πει κάτι συγκεκριμένα, η έμπειρη γενική γραμματέας του υπουργείου και έγκριτη αρχαιολόγος είπε: «Επειδή έχω εκνευριστεί και με τις ερωτήσεις αλλά και με τις απαντήσεις»…και προχώρησε σε διευκρινίσεις γύρω από τον σκελετό.

Σύμφωνα με τα λεγόμενα της κυρίας Μενδώνη, ο σκελετός εντοπίστηκε «διαταραγμένος και αποσπασμένος». Βρέθηκε κρανίο σε απόσταση από το ταφικό όρυγμα. Η κάτω γνάθος ήταν εκτός ορύγματος. Επίσης, βρέθηκαν πλευρά, πόδια και άκρα, περίπου δηλαδή το 80% του σκελετού. Η λεκάνη εντοπίστηκε διαμελισμένη λόγω πτώσης λίθων.

Σημειώνεται ότι η επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας, η αρχαιολόγος Κατερίνα Περιστέρη, αρνείτο συστηματικά να πει το οτιδήποτε για τον σκελετό, προβάλλοντας το επιχείρημα πως για αυτόν θα μιλήσουν ανθρωπολόγοι και οστεολόγοι.

Ωστόσο, η κυρία Μενδώνη με την παρέμβαση της έκοψε κάθε συζήτηση γύρω από το θέμα, τονίζοντας παράλληλα, πως ακόμη ο σκελετός παραμένει στην Αμφίπολη, καθώς αναζητείται εργαστήριο και σύνθεση ομάδων από οστεολόγους, ανθρωπολόγους, αλλά και ιατροδικαστές.

Πώς καταστράφηκε το πρόσωπο της Καρυάτιδας

Αναφερόμενη στις περιπτώσεις βανδαλισμών και τυμβωρυχίας, η κα Περιστέρη αναφέρθηκε στο ζήτημα του προσώπου της δεξιάς Καρυάτιδας, που έχει καταστραφεί.

Η επικεφαλής της ανασκαφής παρουσίασε φωτογραφία από μια μαρμάρινη δοκό του επιστυλίου που βρέθηκε στο έδαφος του τάφου.

Η δοκός αυτή του επιστυλίου, αυτό που βρισκόταν πάνω από τις Καρυάτιδες, πέφτοντας, κατέστρεψε το κεφάλι της μίας Κόρης  (αυτής που βρίσκεται δεξιά), οδηγώντας έτσι την ανασκαφική ομάδα στο συμπέρασμα ότι η εκδοχή περί βανδαλισμού του συγκεκριμένου αγάλματος αποκλείεται.

Εγγλέζος: Το πιο σημαντικό μέρος του μνημείου θα μπορούσε να έχει καταρρεύσει

«Τεχνικό έργο με εκσκαφή και επίχωση (cut and cover)» χαρακτηρίζει στην τεχνική ορολογία το μνημείο ο πολιτικός μηχανικός κ. Δημήτρης Εγγλέζος, που εξήγησε πώς υποστηλώθηκε και σε τι κατάσταση βρισκόταν ο Τύμβος Καστά.

«Με απλά λόγια, με ένα μικρό σφάλμα ή καθυστέρηση, το πιο σημαντικό μέρος του μνημείου θα μπορούσε να έχει καταρρεύσει και να ξαναθαφτεί στο χώμα για δεύτερη φορά, ενδεχομένως καταπλακώνοντας και σημερινά θύματα, αναφέρει ο πολιτικός μηχανικός που ήταν υπεύθυνος για την υποστήλωση του μνημείου», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Στην πράξη, όπως είπε ο κ. Εγγλέζος, τουλάχιστον δέκα κομμάτια από την οροφή του τρίτου θαλάμου έπεσαν κατά την είσοδο της ερευνητικής ομάδας. Ακόμα ανέφερε ότι χρησιμοποιήθηκαν 180 τμήματα ικριωμάτων ώστε να δημιουργηθεί ένα ικανό να κρατήσει την οροφή χωροδικτύωμα.